Sufixos en francés

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Os sufixos en francés gosan estar d'o mesmo orichen que en as atras luengas neolatinas occidentals, a on que bi ha cognatos. Bi ha sufixos patrimonials y sufixos cultos. Entre os sufixos cultos destacan os d'orichen griego antigo, que coexisten con os d'orichen latín.

Tabla de sufixos mes usuals
Sufixo Cognato aragonés Palabra que creya Significato Eixemplo
-ail -allo Nombre > Nombre Colectivo (obchectos) Attirail, bétail
-aille -alla Nombre > Nombre Colectivo; peyorativo (chent) Canaille
-aire -ario Nombre > Nombre Colectivo (continent d'un conchunto de) Dictionaire
-age -ache Nombre > Nombre Colectivo Plumage
-aie -eta, -eto Nombre > Nombre Colectivo de plantas Chênaie
-ier1 -er(o), -era Nombre > Nombre Árbol u planta Pommier
-ain/-aine án/ana Nombre > Nombre Oficio u actividat Chrétien
-ier/-ière2 er(o) Nombre > Nombre Oficio u actividat Charcutier
-iste -ista Nombre > Nombre Oficio u actividat Taxiste, abolicioniste
-erie -eria Nombre > Nombre Colectivo; Oficio u actividat Batterie; Boulangerie
-isme ismo Nombre u Adchectivo > Nombre Corrient, doctrina Socialisme, marxisme
-esse -eza Adchectivo > Nombre Calidat Delicatesse
-erie -ería Adchectivo > Nombre Calidat Connerie
-eur -or Adchectivo > Nombre Calidat Ampleur
-iste -ista Adchectivo > Nombre Seguidor d'una corrient u doctrina Socialiste, nacionaliste
-tión -ción Verbo > Nombre Acción u efecto Publicatión
-ment -miento Verbo > Nombre Acción u efecto Comencement
-age -ache Verbo > Nombre Acción u efecto Montage
-eur, -euse1 -dor, -dera Verbo > Nombre Achent Vendeur, vendeuse
-ail -allo Verbo > Nombre Instrumento Éventail
-ain, -aine -án(o), -ana Nombre > Adchectivo Relación u pertenencia Urbain
-aire -ar Nombre > Adchectivo Relación u pertenencia Polaire, musculaire
-ile -il Nombre > Adchectivo Relación o pertenencia Fébrile, juvenile
-istique -istico Nombre > Adchectivo Relación o pertenencia Artistique
-é, -ée -au, -ada Nombre > Adchectivo Posesión Ailé, ailée
-eux, -euse -oso, -osa Nombre > Adchectivo Moelleux, Moelleuse
-teur -ador Verbo > substantivo Qui fa l'acción Admirateur
-ble -ble Verbo > Adchectivo Posibilidat Probable
-ment -ment Adchectivo (feminín) > Adverbio * Rapidement, lentement

Sufixos formadors d'adchectivos[editar | modificar o codigo]

Tabla de sufixos adchectivadors.
Sufixo Cognato aragonés Palabra que creya Sentiu Eixemplo
-able -able Verbo > adchectivo Posibilidat Capable
-ain -an(o) Toponimo > adchectivo Chentilicio Sévillain
-âtre -astro Adchectivo > adchectivo Tendencia, peyorativo Jaunâtre
-ot -ot Adchectivo > adchectivo Diminutivo, peyorativo Fiérot
-u -ut(o) Substantivo > adchectivo Cualidat Aigu

Sufixos formadors d'adverbios[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo adverbios acabaus en -ment en francésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Tabla de sufixos cultos d'orichen latín.
Sufixo Cognato aragonés Palabra que creya Sentiu Eixemplo
-ment -ment Adchectivo > adverbio Adverbio de manera Autrement
-ons -ons Verbo > adverbio Adverbio de manera À tâtons

O sufixo -ment ye un d'os pocos que puet formar adverbios y només lo puet fer a partir d'adchectivos en forma feminina, de fueras d'unas excepcions. A mes gran part d'os adverbios formas con este sufixo son adverbios de manera.

Si l'adchectivo acaba en -ai, , -i u -u se fa servir a forma masculina:[1]

  • Vrai > vraiment.
  • Joli > joliment.
  • Aisé > aisément.
  • Resolu > résolument.

Bi ha un accento circumflexo que senyala a perda d'a e d'o feminín en beluns d'estos adchectivos:[2][3]

  • Assidu > assidûment.[3]
  • Goulu > goulûment.[3]

Os adchectivos acabaus en -ant y -ent (terminación d'o participio present), unen esta terminación a la de l'adverbio quedando as secuencias -emment y amment:

  • Savant > savamment.[3]
  • Prudent > prudemment.[3]

Manimenos, se troba a secuencia -ément:

  • Précis > précisément.[3]
  • Profond > profondément.[3]

Bi ha uns adverbios acabaus en -ment que se remontan a la forma en francés antigo:[3]

  • Bref, brève > brièvement.
  • Sciemment.[3]

A terminación -ment se puede aplicar tamién a substantivos pa formar adverbios:

  • Bête > bêtement.[3]
  • Diable > diablement.[3]

Sufixos formadors de verbos[editar | modificar o codigo]

Tabla de sufixos verbals comuns
Sufixo Cognato aragonés Palabra que creya Sentiu Eixemplo
-ailler -allar Verbo > Verbo Peyorativo[3] Boirailler, tournailler
-asser -azar Verbo > Verbo Peyorativo Bavasser, rêvasser
-eler -illar Substantivo, verbo > Verbo Craqueler, harceler
-er -ar Substantivo > Verbo Verbos denominativos Charger, vacciner
-eter -etar > Verbo Diminutivo Tacheter, voleter
-ifier -ificar > Verbo Acción planifier, solidifier
-iller -ellar, -illar Substantivo, verbo > Verbo Diminutivo y peyorativo Fendiller, mordiller
-iner -inar > Verbo Diminutivo Pietiner, trottiner
-ir -ir Adchectivo > Verbo Verbos denominativos Blanchir, verdir
-iser -izar Adchetivo > Verbo Incoativo angliciser, solidariser
-nicher > Verbo Peyorativo y diminutivo Pleurnicher
-ocher > Verbo Peyorativo y diminutivo Effilocher, flanocher
-onner -onar > Verbo Peyorativo y diminutivo Chantonner, tâtonner
-oter -otar > Verbo Peyorativo Picoter, toussoter
-oyer -iar > Verbo Frecuentativo Poudroyer
-ouiller -ollar Substantivo u Verbo > Verbo Frecuentativo, diminutivo y peyorativo Mâchouiller, patouiller

Sufixos cultos[editar | modificar o codigo]

Tabla de sufixos cultos d'orichen latín.
Sufixo Cognato aragonés Palabra que creya Sentiu Eixemplo
-ace -az(o) Peyorativo Limace
-aire -ario Substantivo > Substantivo Achent Bestiaire
-at -ato Substantivo > Substantivo Función Rectorat
-tión -ción Verbo > Nombre Acción u efecto Publicatión
Tabla de sufixos cultos provinients de palabras latinas.
Sufixo Cognato aragonés Palabra que creya Sentiu Eixemplo
-cide[3] -cida Que mata Fongicide
-cole -cola Adchectivo Que cautiva Fruticole
-cole -cola Adchectivo Habitat Cavernicole
-culteur -cultor Substantivo Persona que cautiva Viticulteur
-culture -cultura Substantivo Arte de cautivar u de criar Apiculture
-fère -fero Que leva Mammifère
-fère -fero Adchectivo Que contiene Fossilifère
-fique -fico Adchectivo Que produce Soporifique
-forme -forme Adchectivo Con forma de Cunéiforme
-fuge -fugo Adchectivo Que fa fuyir, que fuye Ignifuge
-grade -grado Como anda Digitigrade
-lingue -lingüe Luenga Multilingue
-pare -paro Como pare Vivipare
-pède -pedo Tiene tiene patas d'una mena Cuadrupède
-vore -voro Que'n mincha Herbivore
Tabla de sufixos cultos comuns en francés y provinients de palabras griegas.
Sufixo Cognato aragonés Palabra que creya Sentiu Eixemplo
-algie[3] -alchia Substantivo Dolor Myalgie
-arche, -arque -arca Substantivo Que manda Patriarche, Monarque
-archie -arquía Substantivo Autoridat Anarchie
-bare -baro Presión Normobare
-bole -bolo Que chita Embole
-carpe -carpo Fruito Endocarpe
-céphale -cefalo Cabeza Encéphale
-crate -crata Relación con o poder Technocrate
-cratie -cracia Substantivo Poder Démocratie
-cycle -ciclo Rueda Hémicycle
-game -gamo Monogame
-gamie -gamia Unión Monogamie
-gène -cheno Que produce Oxygène
-gramme -grama Representación grafica Sismogramme
-graphe -grafo Qui describe Géographe
-graphie -grafía Descripción Géographie
-hydre -hidro Augua Poïkilohydre
-id(e) -ido Forma de Arachnide
-lâtre -latra Que adora Idolâtre
-lâtrie -latría Adoración Zoolâtrie
-lithe -lito Piedra Stromatolithe
-logie -lochía Ciencia Géologie
-logue -logo Estudioso Géologue
-mancie -mancia Videncia Géomancie
-mane -mano Cerrino Toxicomane
-manie -manía Pasión Mégalomanie
-mètre -metro Mesura Kilomètre
-morphe -morfo Forma Allomorphe
-morphie -morfia Forma Plésiomorphie
-nome -nomo Que regula Autonome
-nomie -nomía Arte de regular Économie
-onyme -onimo Nombre Anthroponyme
-pathe -pata Malauto de Psychopathe
-pathie -patía Malautía, pasión Ostéopathie
-pédie -pedia Educación, instrucción Orthopédie
-phage -fago Que mincha Phytophage
-phagie -fachia Alimentación Anthropophagie
-phile -filo Amigo de bibliophile
-philie -filia Amistat Aquariophilie
-phobe -fobo Enemigo de Xénophobe
-phobie -fobia Enemistat Photophobie
-phone -fono Soniu Téléphone
-phonie -fonía Soniu Homofonía
-phore -foro Que leva Carpophore
-pode -podo Piet, pata Tétrapode
-ptère -ptero Ala Lépidoptère
-scope -scopo Que veye Horoscope
-scopie -scopía Visión Stéréoscopie
-sphère -sfera Extensión planetaria, part d'una planeta Atmosphère
-technie -tecnia Art de ciencia Zootechnie
-technique -tecnico Pyrotechnique
-thèque -teca Puesto u mueble a on que se guarda Bibliothèque
-thérapie -terapia Curación Immunothérapie
-tome -tomo Tallador Myotome
-tomie -tomía Acción de tallar Vasotomie
-type -tipo Modelo Archétype
-type -tipo Que imprime Phototype
-typie -tipia Impresión Autotypie

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (fr) Patrick Guédon, Sylvie Poisson-Quinton: La grammaire du français. Editions Maison des Langues, 2016. pp 96-100.
  2. (es) Jesús Cantera y Eugenio de Vicente: Gramática francesa. Editorial Cátedra, S.A., 1999. pp 198-199.
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 (es) Gramática francesa. Larousse Editorial, S.A, 2000., p 152-152, pp 209-216.

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]


Gramatica d'o francés
Fonetica Accentuación · Epentesi de consonant-puent · Fonetica · Fonolochía · Elisión · H aspirada · Liaison · Sincopa
Morfolochía Adchectivos (Cualificativos · Chentilicios · Colors · Grau comparativo · Grau superlativo · Demostrativos · Exclamativos · Indefinius · Interrogativos · Posesivos · Numerals cardinals · Numerals ordinals) · Adverbios (Afirmación · Cantidat · Dubda · Opinión · Deicticos · Espacials · Exclamativos · Frecuencia · Interrogativos · Modals · Manera · Negación · Relación lochica · Tiempo) · Articlos (Definius · Indefinius · Partitivo) · Chenero · Conchuncions (Copulativas · Adversativas · Dischuntivas · Causals · Comparativas · Completivas · Concesivas · Condicionals · Consecutivas · Finals · Subordinativas· Temporals) · Numerals · Numero · Pronombres (Demostrativos · Indefinius · Interrogativos · Posesivos · Personals · Relativos) · Prefixos (Cultos) · Sufixos (Cultos · Verbals) · Preposicions · Locucions prepositivas · Verbos · Conchugación (Primera conchugación · Verbos acabaus en -oir · Verbos acabaus en -re · Verbos acabaus en -ir d'a tercera conchugación · Conchugacions incoativas · Verbos irregulars acabaus en -ître · Segunda conchugación · Verbos irregulars · Modo condicional · Modo imperativo · Modo indicativo · Modo infinitivo · Modo participio · Modo subchuntivo · Tiempos verbals · Tiempos verbals perifrasticos · Verbos auxiliars · verbo être · verbo avoir) · Verbos modals · Verbos de movimiento · Verbos pronominals · Locucions verbals · Construccions verbo-nominals
Sintaxi Concordancia · Estilo directo · Estilo indirecto · Inversión · Negación · Sintagma adchectival · Sintagma nominal · Sintagma verbal · Orden de pronombres · Voz pasiva · Oracions de relativo · Oracions completivas · Oracions completivas infinitivas · Oracions temporals · Oracions causals · Oracions finals · Oracions consecutivas · Oracions concesivas · Oracions condicionals · Oracions comparativas · Oracions impersonals
Lexicolochía Anglicismos · Antroponimia · Arabismos · Arpitanismos · Castellanismos · Celtismos · Cultismos · Chermanismos · Escandinavismos · Eslavismos · Fitonimia · Hidronimia · Goticismos · Helenismos · Hongarismos · Italianismos · Lusismos · Miconimia · Neerlandismos · Occitanismos · Palabras ampradas d'as luengas d'oïl en francés · Persismos · Superstrato francico · Tudesquismos · Turquismos · Nominalización · Oronimia · Semicultismos · Toponimia · Zoonimia
Ortografía Normas ortograficas d'o francés


Os sufixos en aragonés y en atras luengas romances
sufixos en galaicoportugués | sufixos en astur-leyonés | sufixos en castellano | sufixos en aragonés | sufixos en catalán | sufixos en occitán | sufixos en francés | sufixos en italiano | sufixos en rumano