Fruito

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
No s'ha de confundir o fruito con a fruita.
Articlo d'os 1000
Carrazos d'ugas, fruito d'a vinya.

O fruito (d'o latín < fructu)[1] ye, en as plantas anchiospermas, un organo constituito por l'ovario fecundau (y a sobén tamién atras partis florals) que contiene as simients y que colabora a espardir-las cuan son maduras. A paret de l'ovario se transforma en paret d'o fruito y se diz pericarpio. En os casos mas complexos, como en os fruitos carnosos, o pericarpio ye formau por tres capas diferents: exocarpio, mesocarpio y endocarpio, estando o primero o que corresponde a l'epidermis (monostratificau y cutinizau). A función prencipal d'iste pericarpio ye protecher a la simient.

En o creiximiento de l'ovario ta formar un fruito intervienen as hormonas de creiximiento: auxina u acido indolacetico, chiberelinas, citocininas y etileno. L'auxina ye indueita por o gran de polen y l'ovulo fecundau. Asinas, a mayoría d'os fruitos implican a formación de simients, pero bellas plantas pueden producir fruitos sin que ixo pase. Istos fruitos se dicen partenocarpicos y entre muitos atros trobamos os platanos, os figos, y as naranchas. O fenomeno se debe a o feito de que se forman hormonas de creiximiento espontaniament u a consecuencia d'a polinización que actua como estimulo. D'ista traza, s'ha aconseguiu producir melons, pinyas y tomates sin de fecundación previa con a simpla inchección d'auxinas en l'ovario.

O fruito ye exclusivo d'as anchiospermas, y en presentan totas. En as plantas chimnospermas y atras plantas sin de flors, no bi ha verdaders fruitos, encara que en estructuras reproductivas como os conos d'os pins u os gálbuls d'os chinepros, comunment se les prene por fruitos cuan en realidat son pseudofruitos. D'altra man, en cuantos grupos d'anchiospermas o fruito puet incorporar atras partis d'a flor: o receptaclo, o cáliz, os petalos, l'eixe d'a inflorescencia, u incluso puet constituir-se en fruito tota una infructescencia.

Os fruitos son os medios utilizaus por muitas plantas ta difundir as suyas simients. A mayoría de fruitos comestibles, en particular, han estau desenvolicaus por as plantas ta explotar os animals como medio de dispersión d'as simients, y muitos animals (incluitos os humans en bellas mesura) han pasau a pender d'os fruitos como fuent d'alimentos.[2] Os fruitos representan una parti important d'a producción agraria, y beluns como a mengrana han adquiesto numerosos significaus culturals y simbolicos.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (es) José María Enguita Utrilla:Un vocabulario agrícola turiasonense de 1382, Turiaso n°8, 1989, ISSN 0211-7207, p.139-178
  2. (en) CRC Dictionary of Agricultural Sciences. Robert A. Lewis. 1 de chinero de 2002 CRC Press. ISBN 0-8493-2327-4

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]