Pata

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Patas d'un bisont.

As patas son as extremidatz d'o cuerpo d'un animal que sirven pa refirmar a resta d'o cuerpo y pa desplazar-se en os ambients terrestres. Son estructuras pars y articuladas y, dende a envista d'a Zoolochía, as verdaderas patas son patrimonio exclusivo de vertebraus y artopodos (y tamién belatros animals relacionaus con istes zaguers, como os tardigraus y os onicoforos).

As patas d'os vertebraus[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo quiridioveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

En os vertebraus, as patas amaneixión evolutivament a partir d'as aletas d'os peixes. Os primers vertebraus con patas existión en o periodo Devoniano, en a era Paleozoica; o primer conoixiu fue Tiktaalik roseae, que vivió fa bels 375 millons d'anyos, un proto-amfibio que viviba en lacunas y lagos d'auguas someras[1] y que ya teneba o esquema basico de cinturas pelvianas como as conoixemos huei.[2]

Gradación evolutiva en a pata d'os vertebraus, dende l'aleta lobulada d'un peix sarcopterichio (1) dica o quiridio (5) d'un tetrapodo moderno.

O esquema d'a pata d'un vertebrau ye un caracter determinant en taxonomía, y se considera que evoluciona dende a estructura basica de l'aleta d'os peixes sarcopterichios u d'aletas lobuladas: un ueso largo → dos uesos largos → multiples uesos chicorrons. Ista forma plesiomorfica ye la que ha dau, por evolución, o esquema apomorfico actual de humero / fémurcubito y radio / tibia y peronécarpo, metacarpo y falanches / tarso, metatarso y falanches que trobamos, con modificacions, en os tetrapodos actuals (as patas debanteras y as zagueras son homologas).

Os fósils de Tiktaalik roseae se trobón casualment en o mesmo chacimiento a on que tamién amaneixión fósils de sarcopterichios mas antigos y de tetrapodos posteriors. Isto lo fa o millor candidato pa considerar-se una forma intermedia entre os peixes y os primers tetrapodos que s'ha descrito dica l'inte.[1][3]

Perda d'as patas[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo apodiaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A la inversa de a evolución d'istas extremidaz, bi ha vertebraus tetrapodos que han perdiu as patas secundariament: o caso mas reconoixible ye (talment) o d'as sirpients.

En Biolochía s'accepta cheneralment que as sirpients (sin patas) descienden de fardachos que sí en teneban, pero no s'heba puesto comprobar por no tener-se fósils de garra animal intermedio. O descubrimiento en 2006 d'os fósils d'un reptil cretacio de 90 millons d'anyos[4] que nomás teneba dos patas zagueras vestichials (Najash rionegrina) permitió demostrar que efectivament os miembros de l'árbol filochenetico d'as sirpients heban perdiu (atrofiau) as suyas patas y que, en primeras, encara conservaban cinturas pelvianas que no i son en as sirpients actuals.[4]

A perda evolutiva d'as patas no ye exclusiva d'as sirpients, y s'ha produciu tamién en atros grupos de tetrapodos de manera independient, como as cullebras de cristal (familia Anguidae y a desparte o chenero Chalcides). Isto ye un eixemplo clasico de converchencia evolutiva.

As patas d'os artropodos[editar | modificar o codigo]

Diferents formas de patas d'insecto.

As patas d'os artopodos son tamién estructuras articuladas y pars, que constan de coxa, trocánter, fémur, tibia y tarso. A nomenclatura d'os escleritos en as extremidaz d'os artropodos se basa en a d'os uesos d'os animals superiors, por analochía.

Os diferents clados d'atropodos pueden tener numeros muit diversos de patas, anque siempre i serán presents por pars. Normalment son 3 pars en os hexapodos (insectos), 4 pars en os aracnidos y 5 pars en os crustacios. Atros grupos, como os miriapodos, pueden tener una gran variabilidat interna en o numero de patas. O regle cheneral ye que se'n trobará nomás un par (de patas) por cada segmento de l'animal, ya que os artropodos son animals segmentaus d'una forma muit evident.

En entomolochía bi ha a sobén muitas discrepancias sobre as homolochias d'os diferents segmentos d'as patas d'os atropodos, porque son mas difícils de demostrar que as homolochías d'os vertebraus.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. 1,0 1,1 (es) Tiktaalik y otros fósiles de transición, consultau o 19 de mayo de 2017.
  2. (es) El híbrido entre pez y cocodrilo que 'caminaba' por el fondo del mar, articlo de 13 de chinero de 2014
  3. (en) Meet Tiktaalik roseae: An Extraordinary Fossil Fish, consultau o 19 de mayo de 2017.
  4. 4,0 4,1 (es) Najash, la madre de todas las serpientes, tenía dos patas, consultau o 19 de mayo de 2017.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]