Sufixos en aragonés

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Os sufixos aragonés sirven pa formar nuevas palabras.

Lista de sufixos patrimonials en aragonés[editar | modificar o codigo]

Sufixo Valor Eixemplo
-ache orache
-acho, -acha, -achos, -achas Ye despreciativo. frescacho
-aco, -aca, -acos, -acas Ye peyorativo y aumentativo buixarraco
-aina Plantas plantaina, borraina
-aire Oficio u calidat pelaire, charraire
-al Adchectivos sustantivaus, puesto con abundancia de bella cosa, en especial plantas. primal, quintal, matical, carrascal
-alla Indicadors de colectivos, locativo chovenalla
-allo, -alla, -allos, -allas deverbativo y peyorativo batallo, cascallo, colgallo, cremallo, regallo
-anco peyorativo por gran, duro u aspro losanca
-ancho, anclo despectivo forcancha, tarranclo
án(o), -ana, -anos, -anas Adchectival, chentilicio escolán(o), tardán(o), belsetán(o)
-anza Sustantivos abstractos derivaus de verbos comparanza, acordanza
-ar Locativo, colectivo, formación vechetal fogar, albar, chuncar, fayar
-ardo Aumentativo-apreciativo bucardo, mozardo
-arro, -arra, -arros, -arras Ye peyorativo caparra, fumarro, mandarra, mincharra
-asco augmentativo follarasca, ternasco
-astro Ye peyorativo lenastro, chovenastro
-ada/-ata Indica colectivo, conchunto de pescata, cazata
-au, -ada, -aus, -adas / -ato, -ata, -atos, -atas Adchectivo malfarchau
-au, -ada, -aus, -adas / -ato, -ata, -atos, -atas Indica adchectivos y participios sustantivaus forato, tornada, tronada
-az(o), -aza, -azos, -azas Ye aumentativo y de vez peyorativo lugaraz, saputaz, oloraza
-azo golpes catenazo, voltecazo
-dor, -dera Achent, locativo, utensilio, calidat[1] muidor, tronzador
-ello, -ella, -ellos, -ellas. Diminutivo corbella, perello, varello.
-enco, -enca, -encos, -enca Indica tendencia, naturaleza, adchectivo u chentilicio. rebordenco, sarllerenco, pirenenco
-era Indica conchunto de u puesto abuntant en bella cosa, estau fisico, locativo, acción propia y planta chelera, mortalera
-er(o), -era, -ers, -eras. Indica obchecto, oficio u cualidat. fornero, ferrero
-és. Chentilicio. benasqués, francés
-esa. Dignidat feminina u muller de dignatario. contesa, duquesa
-eta, -eta, -etc, -etas. Ye o diminutivo mes usual en aragonés. oret, mocet
-eza Sustantivos abstractos que nombran calidaz nobleza, fortaleza
-ible Sirve pa fer adchectivos calificativos dende verbos. gastible, espantible
-ico Ye diminutivo paixarico
-il Ye locativo fogaril, pernil, badil
-iello Ye diminutivo betiello, maciello
-ín(o), -ina, -in(o)s, -inas Puet estar diminutivo, chentilicio y peyorativo ratolín, chistabín
-isco Indica tendencia royisco
-iu, -ida, -ius, -idas / -ito, -ita, -itos, -itas Indica participios y adchectivos sustantivaus escupito, gramito
-izo, -iza, -izos, -izas Ye aumentativo pero tamién puet estar diminutivo granizo, gatizo, altizo
-izo Indica adchectivos sustantivaus. cornizo
-men Indica colectivo, en especial colectivos animals vacumen
-menta Indica colectivo gosamenta
-ón, -ona, -ons, -onas Ye diminutivo u peyorativo puyalón, chicotón, tión
-ón Indica fruito aranyón, chordón
-or Indica sustantivos abstractos, ye de chenero femenín claror, pudor
-orra, -orro Ye despectivo zaborra
-oso, -osa, -osos, -osas Indica cierta intensidat en una calidat anglucioso, apegalloso
-osa Terreno con abundancia d'un árbol u arbusto. abetosa
-ot, -ota, -oz, -otas Ye despectivo, a vegadas diminutivo airot
-uco Diminutivo peduco
-ugo[2] samugo, taixugo, verdugo
-uel(o), -uela, -uel(o)s, -uelas Diminutivo tozuelo, faixuela
-ura Fer abstractos verbals pastura, asprura
-usco Ye despectivo petrusco, apatusco
-ut(o), -uta/-uda, -utos/-uz/-udos, -utas/-udas Ye peyorativo, pero puet indicar ualidat caracteristica y tamién un chentilicio. saputo, cagarruta, Pandicuto
-uz(o), -uza, -uzos, -uzas Ye peyorativo carnuz
-ucio, -ucia, -ucios, -ucias. Ye peyorativo estrapalucio

Sufixos cultos en aragonés[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Sufixos cultos en aragonésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Sufixos semicultos en aragonés[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Sufixos semicultos en aragonésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Sufixo Valor Eixemplo
-driz Achent feminín Emperadriz

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (es) LOZANO SIERRA, Chabier: Aspectos Lingüisticos de Tella. Aragonés de Sobrarbe (Huesca). Gara d'Edicions - Prensas Universitarias de Zaragoza - Institución Fernando el Católico. 2010, pp 202-203.
  2. (es) SAURA RAMI, José Antonio: Elementos de fonética y morfosintaxis benasquesas. Gara d'Edizions, Institución Fernando el Católico, 2003 pp326

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]


Gramatica de l'aragonés
Fonetica Accentuación · Apocopa · Oclusivas xordas intervocalicas · Cheada · Diftongación debant de Yod · Diftongos · Disimilación · Elisión · Epentesi antihiatica · Esdrúixols · Eufonía · Fonolochía · Hiatos · Metafonia · Metatesi · Protesi velar · Sincopa · Sonorización dezaga de liquida ·
Morfolochía Adverbios (Adverbios d'afirmación · Adverbios de dubda · Adverbios espacials · Adverbios espacials deicticos · Adverbios de negación · Adverbios de tiempo · Adverbios de manera · Adverbios de quantidat · Adverbios d'opinión) · Locucions adverbials en aragonés (Locucions adverbials d'afirmación · Locucions adverbials de dubda · Locucions adverbials espacials · Locucions adverbials de negación · Locucions adverbials temporals · Locucions adverbials de manera · Locucions adverbials quantitativas) · Articlos definius · Articlos indefinius · Chenero · Conchuncions (Adversativas · Copulativas · Coordinativas · Dischuntivas · Completivas · Condicionals · Causals · Concesivas · Consecutivas · Comparativas · Finals · Subordinativas · Temporals)· Adchectivos (Qualificativos · Colors · Chentilicios · Grau comparativo · Grau superlativo · Demostrativos · Exclamativos · Indefinius · Numerals cardinals · Interrogativos · Numerals ordinals · Posesivos) · Numero (Substantivos incontables) · Pronombres (Pronombres demostrativos, Pronombres indefinius, Pronombres relativos · Pronombres personals · Pronombres adverbials: pronombre adverbial en/ne, pronombre adverbial i/bi/ie) · Infixo · Prefixo (Prefixos cultos) · Sufixo (Sufixos cultos) · Preposicions · Locucions prepositivas · Verbos (Verbos auxiliars · Verbos de movimiento · Verbos pronominals · Verbos freqüentativos) · Conchugación verbal (Primera conchugación · Segunda conchugación en aragonés · Tercera conchugación en aragonés · Conchugacions incoativas · Conchugación incoativa de verbos acabaus en -eixer · Conchugación incoativa de verbos acabaus en -ir · Verbos irregulars · Modo indicativo · Modo subchuntivo · Modo imperativo · Tiempos verbals · Verbo estar-ser · Verbo haber) · Locucions verbals · Perifrasis verbals
Sintaxi Concordancia · Estilo directo · Estilo indirecto · Negación · Sintagma adchectival · Sintagma nominal · Sintagma verbal · Complemento de rechimen verbal · Orden de pronombres · Combinacions de pronombres febles en aragonés · Voz pasiva · Oracions con infinitivo · Oracions de relativo · Oracions completivas · Oracions temporals · Oracions causals · Oracions finals · Oracions consecutivas · Oracions concesivas · Oracions condicionals · Oracions comparativas · Oracions impersonals
Lexicolochía Adchectivación · Anglicismos · Arabismos · Basquismos · Castellanismos · Catalanismos · Celtismos · Chermanismos · Cultismos · Fitonimia · Galicismos · Goticismos · Helenismos · Italianismos · Leyonesismos · Lusismos · Miconimia · Mozarabismos · Neerlandismos · Nominalización · Occitanismos · Persismos · Semicultismos · Superstrato francico · Toponimia (Hidronimia · Odonimia · Oiconimia · Oronimia) · Tudesquismos · Turquismos · Zoonimia
Ortografía Ortografía medieval · ACAR · Uesca · SLA


Os sufixos en aragonés y en atras luengas romances
sufixos en galaicoportugués | sufixos en astur-leyonés | sufixos en castellano | sufixos en aragonés | sufixos en catalán | sufixos en occitán | sufixos en francés | sufixos en italiano | sufixos en rumano