Sufixos en aragonés

De Biquipedia
(Reendrezau dende Sufixos en l'aragonés)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Os sufixos aragonés sirven pa formar nuevas palabras.

Lista de sufixos patrimonials en aragonés[editar | modificar o codigo]

Sufixo Valor Eixemplo
-ache orache
-acho, -acha, -achos, -achas Ye despreciativo. frescacho
-aco, -aca, -acos, -acas Ye peyorativo y aumentativo buixarraco
-aina Plantas plantaina, borraina
-aire Oficio u calidat pelaire, charraire
-al Adchectivos sustantivaus, puesto con abundancia de bella cosa, en especial plantas. primal, quintal, matical, carrascal
-alla Indicadors de colectivos, locativo chovenalla
-allo, -alla, -allos, -allas deverbativo y peyorativo batallo, cascallo, colgallo, cremallo, regallo
-anco peyorativo por gran, duro u aspro losanca
-ancho, anclo despectivo forcancha, tarranclo
án(o), -ana, -anos, -anas Adchectival, chentilicio escolán(o), tardán(o), belsetán(o)
-anza Sustantivos abstractos derivaus de verbos comparanza, acordanza
-ar Locativo, colectivo, formación vechetal fogar, albar, chuncar, fayar
-ardo Aumentativo-apreciativo bucardo, mozardo
-arro, -arra, -arros, -arras Ye peyorativo caparra, fumarro, mandarra, mincharra
-asco augmentativo follarasca, ternasco
-astro Ye peyorativo lenastro, chovenastro
-ada/-ata Indica colectivo, conchunto de pescata, cazata
-au, -ada, -aus, -adas / -ato, -ata, -atos, -atas Adchectivo malfarchau
-au, -ada, -aus, -adas / -ato, -ata, -atos, -atas Indica adchectivos y participios sustantivaus forato, tornada, tronada
-az(o), -aza, -azos, -azas Ye aumentativo y de vez peyorativo lugaraz, saputaz, oloraza
-azo golpes catenazo, voltecazo
-dor, -dera Achent, locativo, utensilio, calidat[1] muidor, tronzador
-ello, -ella, -ellos, -ellas. Diminutivo corbella, perello, varello.
-enco, -enca, -encos, -enca Indica tendencia, naturaleza, adchectivo u chentilicio. rebordenco, sarllerenco, pirenenco
-era Indica conchunto de u puesto abuntant en bella cosa, estau fisico, locativo, acción propia y planta chelera, mortalera
-er(o), -era, -ers, -eras. Indica obchecto, oficio u cualidat. fornero, ferrero
-és. Chentilicio. benasqués, francés
-esa. Dignidat feminina u muller de dignatario. contesa, duquesa
-eta, -eta, -etc, -etas. Ye o diminutivo mes usual en aragonés. oret, mocet
-eza Sustantivos abstractos que nombran calidaz nobleza, fortaleza
-ible Sirve pa fer adchectivos calificativos dende verbos. gastible, espantible
-ico Ye diminutivo paixarico
-il Ye locativo fogaril, pernil, badil
-iello Ye diminutivo betiello, maciello
-ín(o), -ina, -in(o)s, -inas Puet estar diminutivo, chentilicio y peyorativo ratolín, chistabín
-isco Indica tendencia royisco
-iu, -ida, -ius, -idas / -ito, -ita, -itos, -itas Indica participios y adchectivos sustantivaus escupito, gramito
-izo, -iza, -izos, -izas Ye aumentativo pero tamién puet estar diminutivo granizo, gatizo, altizo
-izo Indica adchectivos sustantivaus. cornizo
-men Indica colectivo, en especial colectivos animals vacumen
-menta Indica colectivo gosamenta
-ón, -ona, -ons, -onas Ye diminutivo u peyorativo puyalón, chicotón, tión
-ón Indica fruito aranyón, chordón
-or Indica sustantivos abstractos, ye de chenero femenín claror, pudor
-orra, -orro Ye despectivo zaborra
-oso, -osa, -osos, -osas Indica cierta intensidat en una calidat anglucioso, apegalloso
-osa Terreno con abundancia d'un árbol u arbusto. abetosa
-ot, -ota, -oz, -otas Ye despectivo, a vegadas diminutivo airot
-uco Diminutivo peduco
-ugo[2] samugo, taixugo, verdugo
-uel(o), -uela, -uel(o)s, -uelas Diminutivo tozuelo, faixuela
-ura Fer abstractos verbals pastura, asprura
-usco Ye despectivo petrusco, apatusco
-ut(o), -uta/-uda, -utos/-uz/-udos, -utas/-udas Ye peyorativo, pero puet indicar ualidat caracteristica y tamién un chentilicio. saputo, cagarruta, Pandicuto
-uz(o), -uza, -uzos, -uzas Ye peyorativo carnuz
-ucio, -ucia, -ucios, -ucias. Ye peyorativo estrapalucio

Sufixos cultos en aragonés[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Sufixos cultos en aragonésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Sufixos semicultos en aragonés[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Sufixos semicultos en aragonésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Sufixo Valor Eixemplo
-driz Achent feminín Emperadriz

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (es) LOZANO SIERRA, Chabier: Aspectos Lingüisticos de Tella. Aragonés de Sobrarbe (Huesca). Gara d'Edicions - Prensas Universitarias de Zaragoza - Institución Fernando el Católico. 2010, pp 202-203.
  2. (es) SAURA RAMI, José Antonio: Elementos de fonética y morfosintaxis benasquesas. Gara d'Edizions, Institución Fernando el Católico, 2003 pp326

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]


Gramatica de l'aragonés
Fonetica Accentuación · Apocopa · Oclusivas xordas intervocalicas · Cheada · Diftongación debant de Yod · Diftongos · Disimilación · Elisión · Epentesi antihiatica · Esdrúixols · Eufonía · Fonolochía · Hiatos · Metafonia · Metatesi · Protesi velar · Sincopa · Sonorización dezaga de liquida ·
Morfolochía Adverbios (Adverbios d'afirmación · Adverbios de dubda · Adverbios espacials · Adverbios espacials deicticos · Adverbios de negación · Adverbios de tiempo · Adverbios de manera · Adverbios de quantidat · Adverbios d'opinión) · Locucions adverbials en aragonés (Locucions adverbials d'afirmación · Locucions adverbials de dubda · Locucions adverbials espacials · Locucions adverbials de negación · Locucions adverbials temporals · Locucions adverbials de manera · Locucions adverbials quantitativas) · Articlos definius · Articlos indefinius · Chenero · Conchuncions (Adversativas · Copulativas · Coordinativas · Dischuntivas · Completivas · Condicionals · Causals · Concesivas · Consecutivas · Comparativas · Finals · Subordinativas · Temporals)· Adchectivos (Qualificativos · Colors · Chentilicios · Grau comparativo · Grau superlativo · Demostrativos · Exclamativos · Indefinius · Numerals cardinals · Interrogativos · Numerals ordinals · Posesivos) · Numero (Substantivos incontables) · Pronombres (Pronombres demostrativos, Pronombres indefinius, Pronombres relativos · Pronombres personals · Pronombres adverbials: pronombre adverbial en/ne, pronombre adverbial i/bi/ie) · Infixo · Prefixo (Prefixos cultos) · Sufixo (Sufixos cultos) · Preposicions · Locucions prepositivas · Verbos (Verbos auxiliars · Verbos de movimiento · Verbos pronominals · Verbos freqüentativos) · Conchugación verbal (Primera conchugación · Segunda conchugación en aragonés · Tercera conchugación en aragonés · Conchugacions incoativas · Conchugación incoativa de verbos acabaus en -eixer · Conchugación incoativa de verbos acabaus en -ir · Verbos irregulars · Modo indicativo · Modo subchuntivo · Modo imperativo · Tiempos verbals · Verbo estar-ser · Verbo haber) · Locucions verbals · Perifrasis verbals
Sintaxi Concordancia · Estilo directo · Estilo indirecto · Negación · Sintagma adchectival · Sintagma nominal · Sintagma verbal · Complemento de rechimen verbal · Orden de pronombres · Combinacions de pronombres febles en aragonés · Voz pasiva · Oracions con infinitivo · Oracions de relativo · Oracions completivas · Oracions temporals · Oracions causals · Oracions finals · Oracions consecutivas · Oracions concesivas · Oracions condicionals · Oracions comparativas · Oracions impersonals
Lexicolochía Adchectivación · Anglicismos · Arabismos · Basquismos · Castellanismos · Catalanismos · Celtismos · Chermanismos · Cultismos · Fitonimia · Galicismos · Goticismos · Helenismos · Italianismos · Leyonesismos · Lusismos · Miconimia · Mozarabismos · Neerlandismos · Nominalización · Occitanismos · Persismos · Semicultismos · Superstrato francico · Toponimia (Hidronimia · Odonimia · Oiconimia · Oronimia) · Tudesquismos · Turquismos · Zoonimia
Ortografía Ortografía medieval · ACAR · Uesca · SLA


Os sufixos en aragonés y en atras luengas romances
sufixos en galaicoportugués | sufixos en astur-leyonés | sufixos en castellano | sufixos en aragonés | sufixos en catalán | sufixos en occitán | sufixos en francés | sufixos en italiano | sufixos en rumano