Tronzador

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Tronzador tradicional.

O tronzador[1][2][3] ye a ferramienta mes gran dintro d'a familia d'as sierras. Consiste d'una fuella de sierra de grans dimensions enchascata per os dos cabos suyos con manegos que, cuan se la feba marchar, s'heban d'agafar de uno ta cadagún d'as dos personas que lo feban ir, qui en tiraban alternativament ta os suyos costatos fendo que a fuella serrallás o tranco en o batir d'o movimiento.

Os tronzadors s'emplegaban en o puesto mesmo a on que s'heba vulcato l'árbol, ta reducir-ne o volumen y quitar-ne piezas trasportables, fendo parte asinas d'a fayena de desbroz d'a copa y ramas prencipals d'éste, que ye la primera de fer-se ya en o monte per man d'os picadors. Enantes, a fayena de tronzar os trancos yera una d'as mes duras y, chunto con a foradata d'éstes ta enganchar-los con os abríos (que tamién se feba manualment, con una barrina), yeban d'as sudatas que sin que calgués guaire trazas en fer-lo, feban os unos mes chóvens d'a cuadriella, mientres que o esbroz a trucazos (con a estral) d'as ramas, que precisaba millors trazas ta no trucar-se uno mesmo, yeba fayena d'os picadors mes veteranos.

Tronzador mecanico moderno, con a baina puesta en a espada.

A palabra tronzador ye, de seguros, una d'as pocas palabras de l'aragonés que mesmo estando antigas, s'han adaptato tamién ta un intrumento nuevo que haiga plegato enta l'Alto Aragón; o tronzador mecanico, que ye a uno que mes a sobén se'n siente decir "tronzador" actualment, oblidatos ya d'os viellos tronzadors manuals, per os lugars d'alto.

Os tronzadors mecanicos consisten en una cadena de metal, tal como las unas d'as bicicletas, pero con dients mes punchutas, amontatas en una espada u estructura central, tamién metalica, que fa de guía ta a trachectoria d'a cadena. A cadena ye alavez movita per un motor interno d'o traste, que per un regular s'alimenta con bencina.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (es) Chabier Lozano Sierra: Aspectos Lingüisticos de Tella. Aragonés de Sobrarbe (Huesca). Gara d'Edizions - Prensas Universitarias de Zaragoza - Institución Fernando el Católico. 2010, pp 202-203.
  2. (es) José María Satué Sanromán Vocabulario de Sobrepuerto: léxico comentado de una comarca despoblada del Altoaragón, Instituto de Estudios Altoaragoneses, 1991, ISBN 84-86856-48-5, p.106
  3. (es) Francisco Bruballa Angusto Vocabulario del habla de La Puebla de Castro, Instituto de Estudios Altoaragoneses, 2009, ISBN 978-84-8127-214-7, p.105

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]