Modo imperativo en aragonés

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Tiempos verbals
en aragonés
Modo indicativo

Present
Pasau perfecto simple
Pasau perfecto perifrastico
Pasau imperfecto
Pasau perfecto composau
Pasau anterior
Pasau plusquamperfecto
Futuro
Futuro perfecto
Condicional
Condicional perfecto

Modo subchuntivo

Present
Pasau imperfecto
Pasau perfecto
Pasau plusquamperfecto

Modo imperativo
Impresonals

Infinitivo simple
Infinitivo composau
Participio
Cherundio

O modo imperativo en aragonés se fa servir pa fer oracions con a intención de creyar una acción u cambiar-ne un atra, por un regular órdens. O imperativo tamién apareix en cualques oracions condicionals. O modo imperativo no presenta ni as primeras personas ni as terceras. Pa expresar una orden referida a la primera persona plural u a terceras personas se fa servir o present de subchuntivo.

persona 1ª Conchugación 2ª Conchugación 3ª Conchugación
2ª Sing. Canta Debe Parte
2ª Plur. Cantat Debet Partit

Aspectos ortograficos[editar | modificar o codigo]

En aragonés medieval yera regular la escritura de la -t final en tot lo territorio aragonés. Manimenos esta pronunciación se conserva unicament en aragonés benasqués, pronunciando-se esta consonant final como -r en cuasi tot l'Alto Aragón coincidindo con o castellano popular (cantar, deber, partir). En bel puesto ni sisquiera se pronuncia consonant final en o imperativo plural.

A ortografía de l'Academia de l'Aragonés recomienda a escritura d'a t final en os imperativos de fueras d'os imperativos con desinencia analochica[1] de l'aragonés de Valle de Vio,[2], l'aragonés belsetán[3] y l'aragonés chistabín[4], aragonés d'a Valle de Tella[5], aragonés de Viello Sobrarbe[6], y aragonés baixo-ribagorzano[7] que s'escribirán con o digrafo tz en posición final:

persona 1ª Conchugación 2ª Conchugación 3ª Conchugación
2ª Sing. Canta Debe Parte
2ª Plur. Cantaz Debetc Partiz

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Academia de l'Aragonés: Propuesta ortografica de l'Academia de l'Aragonés. EDACAR, 7. Zaragoza, 2010. p 26
  2. (es) Artur Quintana i Font: El Aragonés nuclear de Nerín y Sercué (Valle de Vio), Ed. Gara d'Edizions + Institución Fernando el Católico + Deputación provincial de Zaragoza, Zaragoza 2007. ISBN 978-84-8094-060-3 p34
  3. (es) Lozano, Ch., Saludas, Á.L.: (2005). Aspectos morfosintácticos del belsetán. Zaragoza: Gara d'Edizions - IFC. pp 89-90.
  4. (es) Brian Mott: El Habla de Gistain. Instituto de Estudios Altoaragoneses, 1989 pp 74-75.
  5. (es) Chabier Lozano Sierra: Aspectos Lingüisticos de Tella. Aragonés de Sobrarbe (Huesca). Gara d'Edizions - Prensas Universitarias de Zaragoza - Institución Fernando el Católico. 2010, pp 156-157
  6. (an) Chabier Tomás Arias: El aragonés del Biello Sobrarbe. Instituto de Estudios Altoaragoneses (1999). p 140-141
  7. (es) Maria Luisa Arnal Purroy: El habla de la Baja Ribagorza Occidental Institución Fernando el Católico, 1998 pp 381-383.

Bibliografía[editar | modificar o codigo]


O modo imperativo en aragonés y atras luengas romances
modo imperativo en galaicoportugués | modo imperativo en astur-leyonés | modo imperativo en castellano | modo imperativo en aragonés | modo imperativo en catalán | modo imperativo en occitán | modo imperativo en francés | modo imperativo en italiano | modo imperativo en rumano