Cheorchia

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Ta o estau con o mesmo nombre de Estaus Unius, veyer Cheorchia (estau).
Republica de Cheorchia
საქართველოს რესპუბლიკა
Sakartvelos Resp’ublik’a
Bandera de Cheorchia Escudo de Cheorchia
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional: ძალა ერთობაშია
(A fuerza ye unidat)
Himno nacional: Dideba zetsit kurtheuls
Situación de Cheorchia
Situación de Cheorchia
Capital Tbilisi
Mayor ciudat Tbilisi
Idiomas oficials cheorchiano
Forma de gubierno Republica parlamentaria
Salome Zurabishvili
Irakli Kobachidze
Independencia
 • Calendata
d'a URSS
9 d'abril (1991)
Superficie
 • Total
Posición 118º
69.700 km²
Población
 • Total
 • Densidat
Posición 131º
3.713.804 (2014)
53,5 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total ([[]])
 • PIB per capita
Posición º

Moneda Lari (GEL)
Chentilicio Cheorchiano/a
Zona horaria UTC +4
Dominio d'Internet .ge
Codigo telefonico ++995
Prefixo radiofonico
Codigo ISO
Miembro de: ONU, OSCE

A Republica de Cheorchia (en cheorchiano საქართველო, Sakartvelo) ye un país en a costa d'o Mar Negro, a o sud d'o Caucas. Antiga republica d'a Unión Sovietica. Muga con Rusia en o norte y con Turquía, Armenia y Azerbaichán a o sud. A capital d'o país ye a ciudat de Tbilisi.

Etimolochía[editar | modificar o codigo]

Os cheorchianos se dan o nombre de kartvelebi (ქართველები) y claman a la suya luenga como kartuli (ქართული). Ixas palabras provienen d'o antipasato mitico d'os cheorchianos, Karthlos, que bi considera como o Pai de Cheorchia. Manimenos, una atra teoría afirma que ixos nombres provienen d'a palabra ქართ- (kart- «lugar fortificato». Hue, sindembargo, ista palabra s'emplega en a forma ქართი, con o significato de «cletato»).

A denominación europea d'o país, Cheorchia, emplegata por a mayor parte d'as lenguas, provién d'a palabra persa Gurji (گرجی), influito por l'arabe Jurj. A pronunciación d'o nombre d'o país a l'occidental provién d'o prefixo griego geōrg- (γεωργ), porque d'antis se pensaba que o nombre de Cheorchia proveneba de Sant Chorche (que ye amás amás o santo protector d'o país). Sindembargo, hue sabemos que realment provién d'o griego antigo γεωργία (geōrgia), que significa agricultura.

Antigament, se clamaba a os habitants de l'actual Cheorchia como ibers, por o nombre d'o país en que habitaban, que yera clamato Iberia, lo que trafucaba a os cheografos d'ixas envueltas, que trafucaban iste territorio con a peninsula iberica. Ye ista revoltina la que fa que bel autor cheorchiano converta a os habitants d'a Peninsula Iberica en descendients d'os ibers d'o Caucas. En realidat, o nombre caucasico d'Iberia provién d'o nombre d'a ciudat cheorchiana de Sper, hue Ispir en Turquía. O toponimo iberia lo trobamos como Iviría en as traduccions aragonesas d'o "Libro d'os Emperadors" (Iviría), y d'o "Libro d'as Marabillas d'o Mundo" de Chuan de Mandevilla:

Et pues en albania ay vn grant Regno et es clamado albanja por q(ue) las gentes y son mas blancos mucho q(ue) enlas otras marq(u)as dentor / Et si a grandes perros en aq(ue)lla t(ier)ra & assi fuertes q(ue) eillos asallen & matan los leones / Et de pues es hircania / batria / hiberia & muchas otras diu(er)ssas Region(e)s

Gorj, o nombre persa d'os cheorchianos, provién d'a radiz d'as palabras turca Gürcü y rusa Грузин ("Gruzin"). En persa, se clama a Cheorchia como Gurdjistân, Gürcistan en turco y Грузия (Gruziïa) en ruso; tamién גרוזיה (Gruzia) en hebreu. O nombre persa provién posiblement de gorg (lupo), que ye tamién l'orichen d'o sobrenombre d'o rei d'Iberia Vakhtang I d'Iberia u Vakhtang I Gorgassali (cabeza de lupo, porque os antigos consideraban o Gurdjistan como a Tierra d'os lupos.

As denominacions en armenio ta o chentilicio cheorchiano y ta Cheorchia, respectivament Vir y Virq, provienen d'Iberia, con a perda d'a -i- inicial y a substitución de -w- u de -v- por a -b- d'Iberia.

En a traducción herediana de La Flor de las Ystorias d'Orient escriben regno de Iorgie u de Jorgie, (as I y J tienen valor de fonema africato xordo /ch/), mala aragonesización dende un orichinal francés por pareixito con l'antroponimo "Chorche" (l'adaptación correcta hese estau Chorchia), y li dedican o capítol X.

Enel Regno de iorgie deues orient comarca a vna grant montanya q(ue) es clamada alborc et aquí habitan muchas naçiones de gentes et por aq(ue)sto es clamada aquella comarca alame et de aq(u)i se stiende el Regno de iorgie por ocçident deues septemtrion entro ha vnas prouinçias del Regno de turquia el luengo del regno de Iorgie se stiende por la ribera de la Mar Mayor deues mig iour et comarca con Erminia la Grant. Aquesti regno de Iorgie es departido en ii regnos: en vno es nombrado Iorgie et el otro Abcas; aquell de Iorgie es dius el emperador de Asia; aquell de Abcas es poderoso de gentes et de fuertes castiellos, et no fue iamas subieto al emperador de Asia ni a los tartaros. En aquell regno de Iorgie parece vna grant marauilla, la qual yo no osaria contar, si no la huuies yo uista. Et por que yo fuy alla et la vi, la oso contar; que en Jorgie ha vna prouincia que hombre clama Auisen, qui tiene bien .iii. iornadas, et tanto como dura aquella prouincia ay por todo tan grant scuredat que ningun hombre no es assi ardit que ose entrar en aquella t(ier)ra et los habitadores de aquella t(ier)ra cuentan que ellos hoyen bozes de hombres ta(n)to de coro et de Relinchamiento de cauallos etpor vn rio que yxe de aquel lugar vienen en senyales que pareçe que gentes hi habiten verdaderament hombre troba leyendo en las istorias de arminia et de gorgie q(ue) en t(iem)po passado hi huuo vn cruel Emperador et adoraua las ydolas et perssia fuertment os xp(ist)ianos vn dia que todos los habitadores de asia deuiessen venir assacrificar la[s] ydolas et man[do] que todos aquellos que no y viniessen fuesse[n] cremados la (v)[o]ra se esdeui(n)o que algunos xp(ist)ianos que eran fieles Recibieron el martirio antes que qui[si]essen sacrificar las ydolas otros sen fugieron enlas montannas / En aquell tiempo habitauan algunos buenos x(rist)ianos en vna encontrada que es clamada morigon los quales abandonaron todos sus (sus) bienes et se querien yr foyr en greçia et quando ellos fuero(n) en aquella encontrada de hauisen desuso nombrada aquell maluado Emperador los encontro et mando que todos los xp(ist)ianos fuessen tallados por pieças la ora los xp(ist)ianos clamaron merced o senyor ih(es)u xp(ist)o et tantost aquella grant scuredat vino et ençerro el Emperador et toda su gent et los xp(ist)ianos scaparon et ellos fincaron en aq(ue)lla scuredat et fincaran entro a la fin del mundo.
al rey de Erminia et al rey de Jorgie et a los otros cristianos de Orient,...

En o "Libro d'as Marabillas d'o Mundo" tamién lo escriben con trazas de Reino de Chorche:

l'uno es aquel regno de Georgie, et l'otro es el regno d'Abchas. Et siempre son enla tierra ij reyes, et son los dos...

Cheografía[editar | modificar o codigo]

En Cheorchia bi ha parte d'as montanyas de mas altaria d'o Caucas: a tercera (Chkhara, de 5.058 m) y a cuatrena (Kazbek, de 5.047.

Organización politico-administrativa[editar | modificar o codigo]

Cheorchia ye dividida administrativament en 9 rechions (mkhare (მხარე)), 1 rechión capital y 2 republicas autonomas. Estes a la suya vegada se subdividen en 67 districtos y 5 ciudaz autonomas.

Esporte[editar | modificar o codigo]

Os esportistas de Cheorchia compitioron con a equipo d'a URSS dica 1991. Os esportes mes practicatos en Cheorchia son l'aixedrez, l'halterofilia, o fútbol, o rugby y os esportes d'hibierno.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]


Bandera d'a Unión Sobietica Ex Unión de Republicas Socialistas Sovieticas (URSS)
Armenia | Azerbaichán | Belarrusia | Cazaquistán | Cheorchia | Estonia | Letonia | Lituania | Moldavia | Kirguizistán | Rusia | Tachiquistán | Turkmenistán | Ucraína | Uzbekistán


Estaus d'Asia

Afganistán | Arabia Saudita | Armenia1 | Azerbaichán1 | Bahrein | Bangladesh | Birmania | Bután | Brunei | Cambocha | Cazaquistán1 | Cischordania2 | Corea d'o Norte | Corea d'o Sud | Chapón | Cheorchia1 | Republica Popular de China | Republica de China (Taiwan) | Chipre1 | Chordania | Echipto | Emiratos Arabes Unius | Francha de Gaza2 | Filipinas | India | Indonesia | Irán | Iraq | Israel | Kirguizistán | Kuwait | Laos | Liban | Malaisia | Maldivas | Mongolia | Nepal | Omán | Pakistán | Qatar | Rusia1 | Singapur | Sri Lanka | Siria | Tachiquistán | Tailandia | Timor Oriental | Turquía1 | Turkmenistán | Uzbekistán | Yemen | Vietnam

Dependencias: Akrotiri y Dhekelia | Hong Kong | Islas Cocos | Isla de Nadal | Macau | Territorio Britanico de l'Ocián Indico
1 Perteneix a Europa por razons culturals y historicas, pero cheograficament ye en Asia. 2 Territorios controlaus por Israel y gubernaus por l'Autoridat Palestina.


Estaus d'Europa
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito