Hongría
Magyarország | |||||
| |||||
Lema nacional: Garra 1 | |||||
Himno nacional: Himnusz (Isten áldd meg a magyart) | |||||
Capital • Población |
Budapest 1.729.040 | ||||
Mayor ciudat | |||||
Idiomas oficials | Hongaro | ||||
Forma de gubierno | Republica Pál Schmitt Viktor Orbán | ||||
Independencia - Declarata - Reconoixita |
d'Austria-Hongría 31 d'octubre de 1918 31 d'octubre de 1918 | ||||
Superficie • Total • % augua |
Posición 108º 93.030 km² 0,74% | ||||
Población • Total (2011) • Densidat |
Posición 81º 9.937.628 107 hab/km² | ||||
PIB (PPA) • Total (2007) • PIB per capita |
Posición 51º US$ 191.324 millons US$ 19.026 | ||||
Moneda | Forint (HUF) | ||||
Chentilicio | Hongaro/a | ||||
Zona horaria • en Verano |
UTC+1 UTC+2 | ||||
Dominio d'Internet | .hu | ||||
Codigo telefonico | +36
| ||||
Prefixo radiofonico | HAA-HAZ, HGA-HGZ
| ||||
Codigo ISO | 348 / HUN / HU | ||||
Miembro de: UE, OTAN, ONU, OCDE, OSCE | |||||
1 Lema historico: Regnum Mariae Patrona Hungariae |
Hongría (Magyarország /ˈmɒɟɒɾoɾsaːg/ en hongaro} u a d'antis mas Republica d'Hongría[1] (Magyar Köztársaság /ˈmɒɟɒɾ ˈkøztaːɾʃɒʃaːg/ en hongaro) ye un país y estato d'Europa Central que fa parte d'a Unión Europea (UE) dende l'1 de mayo de 2004.
Muga con Austria, Eslovaquia, Ucraína, Rumanía, Serbia, Croacia y Eslovenia. Ye clamata localment Tierra d'os Magyar u Magyarország. Chunto con Polonia, Eslovaquia y Chequia, forma o grupo Visegrad de nacions. A suya capital se troba en a ciudat de Budapest, a suya luenga oficial ye l'hongaro y a suya moneda nacional ye o forint.
A suya población ye de 9.930.915 habitants en una superficie de 93.030 km², con una densidat de población de 107 hab/km². Politicament, o país ye una Republica parlamentaria, estando o suyo actual President Pál Schmitt y o suyo actual Primer menistro Viktor Orbán.
Dende o punto de gollata historico, o país ye depositario d'una luenga historia, que s'alazeta dende a plegata en o suyo actual territorio d'os nomadas hongaros, que formoron o suyo primer estato en zaguerías d'o sieglo IX esdevenindo o Reino d'Hongría en l'anyo 1000 un reino cristiano. Dende ixas envueltas dica meyatos d'o sieglo XVI o reino d'Hongría estió una d'as potencias dominants en Europa Central, encara que dende alavez pasó a mans d'os Habsburgo. Deseparato d'xa dinastía, esdevenió une republica (mesmo que con a perduga d'una part important d'o suyo territorio) con o Tractato de Trianon en rematar a Primera Guerra Mundial. País aliato d'o Tercer Reich mientres a Segunda Guerra Mundial, fació parte en a posguerra d'o Pacto de Varsovia dica a disolución d'a Unión Sovietica.
Actualment o país fa parte d'a Unión Europea, d'a OTAN, d'a ONU, d'a OCDE y d'a OSCE, con una ampla presencia internacional.
Historia[editar | editar código]
Os hongaros descienden de pueblos eslavos y talment d'atros orichen como vlacos y pueblos chermanicos sozmesos por una minoría dirichent formata por un pueblo nomada d'as estepas d'Europa oriental de qui prenen o etnonimo d'hongaros u machiars. A denominación de machiar lis vien por a tribu prencipal d'a federación de 10 tribus dita on-gur (as "diez tribus" u as "diez sayetas").
O bisnieto d'o Khan Arpad, Geza, se convirtió a lo catolicismo en 975 y lo suyo fillo Esteban fue declarato rei d'Hongría por o Papa de Roma. A formación d'o Reino d'Hongría como un estato hongaro fuerte con o modelo d'as monarquías cristianas d'Europa occidental aturó a penetración de pueblos nomadas euroasiaticos, que yeran esbarratos enta o Imperio Román d'Orient u bizantín dica o sieglo XIII, ye o caso d'os pazinacos y os cumans.
Os succesors d'Esteban encomenzoron una espansión territorial plegando dica os Carpatos y anexionando-sen Eslovaquia y Transilvania. Croacia s'unió a lo reino d'Hongría en 1102 pero mantenendo a suya autonomía. En 1241 a invasión mongol redució la suya población d'Hongría a quasi a metat, pero os mongols no se quedoron. Si que quedoron poblacions de cumans y alans que se refuchioron d'os mongols.
A dinastía d'Arpad s'estinguió en 1301. Bi habió una dinastía orichinaria d'a baixa nobleza vlaca hongarizata, os Hunyadi, (Iancu de Hunedoara y Matías Corvín) con a que Hongría tenió o suyo mayor espendor. Atras dinastías que reinoron en Hongría estioron os Anchú, os Luxemburgo y os Jagellon. En 1596 Solimán o Magnifico derrotó a l'exercito hongaro en Mohacs. A parte central d'o reino d'Hongría y Croacia quedoron ocupatas por os otomans, Eslovaquia y a parte occidental d'Hongría y Croacia quedoron baixo a poder d'os Habsburgo, Transilvania formó un principato autonomo. O territorio ocupato por os otomans yera dividito en quatre paxaliks y Transilvania yera un estato titere d'o Imperio Otomán.[2]
En o sieglo XVII os Habsburgo consiguioron fer reblar a lo Imperio Otomán y conquerir a mayor parte de l'antigo reino d'Hongría, incluita Transilvania. Os otomans lis cedioron os territorios en a paz de Carlowitz (1699). Hungría esvebinió part d'o estenso Imperio Austriaco d'os Habsburgo, y recibió a plegata de repobladors alemans que serán conoixitos como Suabos d'o Danuvio. En 1828 os hongaros no yeran que o 38 % d'os habitants d'una Hongría tres vegatas més gran que l'actual.[3] A fins d'o sieglo XIX o Imperio Austriaco se reorganizó formando o Imperio Austro-Hongaro, formato por o reino d'a Gran Hongría y o reino d'Austria que compartiban rei.
En o sieglo XIX os nacionalistas hongaros s'enemistoron con os nacionalistas d'atros pueblos que habitaban l'antigo reino d'Hongría, como ye o caso d'os crovates, serbios, eslovacos y rumans. Bi habió represions contra as culturas d'ixos pueblos pa asimilar-los a la fuerza. En 1910 os hongaros yeran ya a mayoría d'a población d'Hongría, més extensa que l'actual.[3] Manimenos a primera Guerra Mundial estió un desastre pa Hongría, que estió en o bando perdedor. Dimpués de perder-ie, os rumans atacoron Hongría y n'ocuporon dica a capital. Hongría fue forzata a reconoixer por o tractato de Trianon a perduga de totas as suyas rechions perifericas, quedando muitos hongaros en territorios de países mugants, en bells casos mayoritarios u en d'atros chicotas minorías. Se producioron movimientos de población. En o territorio rumán os funcionarios hongaros fuoron despeditos y muitos emigroron ta Hongría.
En a segunda Guerra Mundial Hongría s'alinió con l'Eixe y fue recompensata con l'anexión de zonas mugants de Yugoslavia y d'o norte de Transilvania y on encomenzoron a fer limpiezas etnicas con a población rumana. Dimpués d'a guerra as mugas tornoron a estar as mesmas que enantes (de fueras d'a muga con Checoslovaquia) y as tropas sovieticas imposoron un rechimen comunista que duró dica fins d'o sieglo XX.
Gubierno y politica[editar | editar código]
Organización territorial[editar | editar código]
Hongría ye una republica. O suyo nombre oficial ye Magyar Köztársaság, u Republica Hungara. O país ye dividito en megye u condatos, ciudatz autonomas y a capital.
Cheografía[editar | editar código]

Cheografía fisica[editar | editar código]
Hongría se puet dividir en tres zonas prencipals: o norte montanyoso (con tozals y montanyas baixas amán d'a muga eslovena, a mas alta d'as qualas ye o Kékes, con 1.014 m), a gran plana a l'este d'o Danubio (l'Alföld) y a parti occidental, tamién plana con bells tozals, a on destaca o laco Balaton y as montanyas Bakony.
Conta con tres grans ríos, o Danubio y os suyos afluyents Tisza y Dráva, amás amás de lacos de diversa consideración, como o debandito Balaton y o Fertő u Neusiedler, en a muga con Austria.
A superficie ye de 93.030 km².
Economía[editar | editar código]
Hongría celebró as primeras eleccions multipartidistas en 1990, dimpués de quatre decadas de comunismo, transformando con exito a suya economía planificata en una economía de mercato. Tanto a propiedat como a inversión forana se troban prou estendillatas entre as interpresas hongaras. Hongría ha de reducir o gasto publico y fer una mayor reforma d'a suya economía ta mirar de cumplir a suya calenda de dentrata en a zona euro en l'anyo 2020.[4]

Hongría ha continato con o suyo creiximiento exonomico como un d'os nuevos países miembros d'a Unión Europea (dende 2004). O sector privato suposa alto u baixo un 80% d'o PIB. Hongría tien alto u baixo un tercio de toda a inversión forana dreita en Europa Central, con una inversión forana dreita total acumulata de mas de US$185 billons dende 1989. Bi ha grans libertatz comercials, monetarias, d'inversión, comercio y treballo. As tasas sobre a renda son prou altas, pero o impuesto de sociedatz ye baixo. As tasas d'inflación son baixas, habendo-ne puyato en os zaguer anyos, pero trobando-se-ne actualment en situación estable. O capital forano tien virtualment as mesmas proteccions y privilechios que o capital nacional. O estato de dreito ye fuerte, bi ha un poder chudicial profesional que proteche os dreitos d'a propiedat, y o ran de corrupción ye baixo.
A economía d'Hongría ye una economía de grandaria meyana ubierta estructuralment, politica, y institucional en Europa Central y fa parti d'o mercato común d'a UE. Como a mayoría d'economías d'a Europa de l'Este, experimentó una liberalización d'o mercato en primerías d'a decada de 1990 como parti d'a transición dende o sistema comunista. Hue, Hongría ye un miembro de pleno dreito d'a OCDE y d'a Organización Mundial d'o Comercio. A OECD estió a primera organización internacional que acceptó a Hongría como miembro de pleno dreito en 1996, dimpués de seis anyos de mutua cooperación.
Demografía[editar | editar código]
En Hongría i viven poco mas de diez millons d'habitants (10.006.835, estimación d'o 2005), con un creiximiento anyal negativo (-0,29% en 2003). A mayoría d'os hongaros perteneixen son hongaros etnicos u machiars (89,9%) que parlan hongaro, encara que tamién bi ha una población important de chitans y d'atras minorías europeas, como rumans, alemans, serbios u eslovacos. A capital ye Budapest.
O indice d'alfabetización ye muit alto (99,4% en 2003). Os hungaros han desenvolicato una literatura de buena qualidat a ran mundial, con autors reconoixitos como Imre Kertész, Sándor Petőfi u Sándor Márai.
A capital d'o país ye Budapest, y as ciudatz prencipals son Debrecen, Miskolc, Szeged, Pécs y Győr.
Cultura[editar | editar código]
Esportes[editar | editar código]
Os esportes mes practicatos son o fútbol, o atletismo (sobretot en as prebas de lanzamiento de martiello y disco), o waterpolo, o natación y l'esgrima.
En o fútbol o suyo equipe nacional estió subcampión d'o mundo en os anyos 1938 y 1954, campión en os chuegos olimpicos de Helsinki 1952, Tokio 1964 y Mexico 1968 amás de medalla d'archent en Múnich 1972 y bronze en Roma 1960. O millor chugador estió Ferenc Puskás, que chugó muitos anyos en o Real Madrid.
Vinclos externos[editar | editar código]
Se veigan as imáchens de Commons sobre Hongría.
- Pachina web oficial d'o Gubierno d'Hongría.
Referencias[editar | editar código]
- ↑ Hongría cambea o suyo nombre oficial
- ↑ Felipe Fernández-Armesto. Los hijos de Zeus. Pueblos, etnias y culturas de Europa. 1996 Grijalbo.
- ↑ 3,0 3,1 Felipe Fernández-Armesto. Los hijos de Zeus. Pueblos, etnias y culturas de Europa. 1996 Grijalbo
- ↑ Realdeal.hu
Estatos d'Europa |
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Donetsk3 | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Lugansk3 | Luxemburgo | Macedonia d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Unito | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano |
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard |
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixito. 4 No reconoixito |