Atletismo

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Logo olimpico de l'atletismo.

L'atletismo ye un esporte que consiste en a realización de diferents prebas d'obchectivos y actividaz diferents. Se pueden clasificar en 3 apartatos: cursas, concursos (saltos y lanzamientos) y prebas combinatas (heptatlón y decatlón) reglamentatas por World Athletics (dica 2019 Asociación Internacional de Federacions d'Atletismo, IAAF por as suyas siglas en anglés).

Atletismo proviene d'a parola griega "athlos" (αθλος) que significa luita, competencia.

L'atletismo ye un d'os pocos esportes practicatos de forma tradicional mundialment, mesmo en l'ambito aficionato como en as numerosas competicions de toz os rans que se fan. A simplicidat y os pocos medios necesarios ta la suya practica explanican en parti iste exito. Os primers vestichios de concursos atleticos se remontan a civilizacions antigas.

Os Chuegos Olimpicos son a preba internacional mas conoixita. Se celebran cada cuatre anyos dende 1896 y l'atletismo ye a disciplina mas important en éls. Dende 1982, a IAAF ye l'organismo encargato d'a reglamentación, y creyó normas ta finalizar con o período amateur d'a disciplina. O primer Campionato d'o Mundo d'Atletismo s'organizó en 1983 y actualment se fan cada dos anyadas dende 1991.

Prebas oficials[editar | modificar o codigo]

Prebas oficials a o Campionato Mundial y Chuegos Olimpicos[1]
Cursas Marcha Brincos Tiradas Prebas combinatas
Cursas de velocidat Cursas de meya distancia Cursas de larga distancia Obstaclos Relevos
60 m[2]
100 m
200 m
400 m
800 m
1.500 m
3.000 m[2]
5.000 m
10.000 m
Campo a traviesa
Maratón
60 m cletas[2]
100 m cletas
110 m cletas
400 m cletas
3.000 m obstaclos
4 x 100 m
4 x 400 m
20 km
35 km
Largaria
Triple brinco
Altaria
Percha
Peso
Disco
Martiello
Chavalina
Pentatlon[2]
Heptatlon
Decatlon
Cursa de 200 metros lisos d'o Mundial d'Atletismo de Helsinki 2005.

Competicions mas importants[editar | modificar o codigo]

Récords d'o mundo[editar | modificar o codigo]

Usain Bolt (dreita) en a cursa d'o récord d'o mundo de 200 metros.
Jürgen Schult o día d'o suyo récord d'o mundo de tirada de disco.
Denis Nizhegorodov, récord d'o mundo de 50 km marcha (2008-2014).
Roman Šebrle, récord d'o mundo de decatlón (2001-2012).

Masculins en prebas olimpicas[editar | modificar o codigo]

Actualizau a 6 d'agosto de 2023 [3]

Preba Marca Atleta/País Calendata Lugar Video
100 m
Progresión
9"58 Usain Bolt
(Chamaica)
16 d'agosto de 2009 Berlín [1]
200 m
Progresión
19"19 Usain Bolt
(Chamaica)
20 d'agosto de 2009 Berlín [2]
400 m
Progresión
43"03 Wayde van Niekerk
(Sudafrica)
14 d'agosto de 2016 Río de Janeiro
800 m
Progresión
1'40"91 David Rudisha
(Kenya)
9 d'agosto de 2012 Roma
1.500 m
Progresión
3'26"00 Hicham El Guerrouj
(Marruecos)
14 de chulio de 1998 Roma [3]
5.000 m
Progresión
12:35,36 Joshua Cheptegei
(Uganda)
14 d'agosto de 2020 Mónegue
10.000 m
Progresión
26'11"00 Joshua Cheptegei
(Uganda)
7 d'octubre de 2020 Valencia
Maratón
Progresión
2:01:09 Eliud Kipchoge
(Kenya)
25 de setiembre de 2022 Berlín
110 m cletas
Progresión
12"80 Aries Merritt
(Cuba)
7 de setiembre de 2012 Bruselas
400 m cletas
Progresión
45"94 Karsten Warholm
(Noruega)
3 d'agosto de 2021 Tokio
3.000 m obstaclos
Progresión
7´53"63 S. S. Shaheen
(Qatar)
3 de setiembre de 2004 Bruselas
Altaria
Progresión
2,45 m Javier Sotomayor
(Cuba)
27 de chulio de 1993 Salamanca [4]
Percha
Progresión
6,22 m (i) Armand Duplantis
(Suecia)
25 de febrero de 2023 Clermont-Ferrand
Largaria
Progresión
8,95 m Mike Powell
(Estaus Unius)
30 d'agosto de 1991 Tokio [5]
Triple brinco
Progresión
18,29 m Jonathan Edwards
(Reino Uniu)
7 d'agosto de 1995 Göteborg |[6]
Peso
Progresión
23,37 m Ryan Crouser
(Estaus Unius)
18 de chunio de 2021 Eugene
Disco
Progresión
74,08 m Jürgen Schult
(RDA)
6 de chunio de 1986 Neubrandenburg [7]
Martiello
Progresión
86,74 m Yuriy Sedykh
(URSS)
30 d'agosto de 1986 Stuttgart [8]
Chavalina
Progresión [4]
98,48 m
(actual)
Jan Železný
(Checoslovaquia)
25 de mayo de 1996 Jena [9]
104.80 m (antigo) Uwe Hohn
(RDA)
20 de chulio de 1984 Berlín Este [10]
20 km marcha
Progresión
1h16'36" Yusuke Suzuki
(Chapón)
15 de marzo de 2014 Nomi
50 km marcha
Progresión
3h32:33 Yohann Diniz
(Francia)
15 d'agosto de 2014 Zürich
Relevos
4 × 100 m

Progresión
36"84 Nesta Carter
Michael Frater
Yohan Blake
Usain Bolt
11 d'agosto de 2012 Londres
Relevos
4 × 400 m
Progresión
2´54"29 A. Valmon
Quincy Watts
H.B. Reynolds
M. Johnson
22 d'agosto de 1993 Stuttgart [11]
Decathlón
Progresión
9.126 p Kévin Mayer 15/16 de setiembre de 2018 Talance

Femenins en prebas olimpicas[editar | modificar o codigo]

Marita Koch, récord d'o mundo de 400 metros lisos.

Actualizau a 6 d'agosto de 2023 [3]

Paula Radciffe, récord d'o mundo de maratón (2002–2019).
Yelena Isinbayeva, récord d'o mundo de brinco con percha.
Barbora Špotáková, récord d'o mundo de tirada de chavalina.
Preba Marca Atleta/País Calendata Lugar Video
100 m
Progresión
10"49 Florence Griffith
(Estaus Unius)
16 de chunio de 1988 Indianapolis [12]
200 m
Progresión
21"34 Florence Griffith
(Estaus Unius)
29 de setiembre de 1988 Seúl [13]
400 m
Progresión
47.60 Marita Koch
(RDA)
6 d'octubre de 1985 Canberra [14]
800 m
Progresión
1:53.28 Jarmila Kratochvílová
(Checoslovaquia)
23 de chulio de 1983 Munich [15]
1.500 m
Progresión
3:50.07 Genzebe Dibaba
(Etiopia)
17 de chulio de 2015 Mónegue
5.000 m
Progresión
14:05.20 Faith Kipyegon
(Kenya)
9 de chunio de 2023 París
10.000 m
Progresión
29:17.45 Letesenbet Gidey
(Etiopia)
8 de chulio de 2021 Hengelo
Maratón
Progresión
2h15´25" Brigid Kosgei
(Kenya)
13 d'octubre de 2021 Chicago
100 m cletas
Progresión
12"12 Tobi Amusan
(Nigeria)
24 de chulio de 2022 Eugene
400 m cletas
Progresión
50"86 Sydney McLaughlin
(Estaus Unius)
8 d'agosto de 2003 Eugene
3.000 m obstaclos
Progresión
8:44.32 Beatrice Chepkoech
(Kenya)
22 de chulio de 2018 Mónegue
Altaria
Progresión
2,09 m Stefka Kostadinova
(Bulgaria)
30 d'agosto de 1997 Roma [16]
Largaria
Progresión
7,52 m Galina Chistyakova
(URSS)
11 de chunio de 1988 Leningrado [17]
Percha
Progresión
5,06 m Yelena Isinbayeva
(Rusia)
28 d'agosto de 2009 Zúrich [18]
Triple
Progresión
15,74 m Yulimar Rojas
(Cuba)
20 marzo de 2022 Belgrado [19]
Peso
Progresión
22,63 m Natalya Lisovskaya
(URSS)
7 de chunio de 1987 Moscú
Disco
Progresión
76,80 m m Gabriele Reinsch
(RDA)
9 de chulio de 1988 Neubrandenburg
Martiello
Progresión
82,98 m Anita Wlodarczyk
(Polonia)
22 d'agosto de 2016 Varsovia
Chavalina Progresión [5] 72,28 m
(actual)
Barbora Špotáková
(Chequia)
13 de setiembre de 2008 Stuttgart [20]
80,00 m (antigo) Petra Felke
(RDA)
9 de setiembre de 1988 Potsdam [21]
Heptatlón
Progresión
7.291 p Jackie Joyner
(Lituania)
23-24 de setiembre de 1988 Seúl
20 km marcha
Progresión
1h23'49" Yang Jiayu
(China)
20 de marzo de 2021 Huangshan
35 km marcha
Progresión
2:37:15 María Pérez
(España)
21 de mayo de 2023 Poděbrady
Relevos 4x100 m
Progresión
40"82 (Estaus Unius) 10 d'agosto de 2012 Londres
Relevos 4x400 m
Progresión
3:15.17 (URSS)
T. Ledovskaya
Olga Nazarova
Mariya Pinigina
Olga Bryzgina
1 d'octubre de 1988 Seúl

Prencipals atletas d'Aragón[editar | modificar o codigo]

Categoría principal: Atletas d'Aragón.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (en) Prebas oficials d'atletismo seguntes l'IAAF
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Prebas indoor
  3. 3,0 3,1 Récords d'o mundo femenins seguntes l'IAAF.
  4. En l'anyo 1986 se introdució un nuevo modelo de chavalina
  5. En o anyo 1999 se introdució un nuevo modelo de chavalina.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]


Prebas oficials d'atletismo

60 metros lisos | 100 metros lisos | 200 metros lisos | 400 metros lisos | 800 metros lisos | 1.500 metros lisos | 3.000 metros lisos | 5.000 metros lisos | 10.000 metros lisos | Meya maratón | Maratón | 60 metros cletas | 100 metros cletas | 110 metros cletas | 400 metros cletas | 3.000 metros obstaclos | 20 km marcha | 50 km marcha | Brinco de largaria | Brinco d'altaria | Triple brinco | Brinco con percha| Tirada de peso| Tirada de disco | Tirada de chavalina |Tirada de martiello | Relevos 4x100 | Relevos 4x400 | Pentatlón | Heptatlón | Decatlón


Progresión de récords mundials d'atletismo masculins

Velocidat: 60 m lisos | 100 m lisos | 200 m lisos | 400 m lisos | Meya distancia: 800 m lisos | 1.500 m lisos | Milla | 2.000 m lisos | 3.000 m lisos | Luenga distancia: 5.000 m lisos | 10.000 m lisos | 1 hora | Meya maratón | Maratón | Cletas: 60 m cletas | 100 m cletas | 110 m cletas | 400 m cletas | Obstaclos: 3.000 m obstaclos | Brincos: Brinco de largaria | Brinco d'altaria | Triple brinco | Brinco con percha | Tiradas: Tirada de peso | Tirada de disco | Tirada de chavalina | Tirada de martiello | Prebas combinadas: Pentatlón | Heptatlón | Decatlón | Relevos: Relevos 4x100 | Relevos 4x400 | Marcha: 20 km marcha | 35 km marcha | 50 km marcha |

Progresión de récords mundials d'atletismo femenins

Velocidat: 60 m lisos | 100 m lisos | 200 m lisos | 400 m lisos | Meya distancia: 800 m lisos | 1.000 m lisos | Milla | 1.500 m lisos | 2.000 m lisos| 3.000 m lisos | Luenga distancia: 5.000 m lisos | 10.000 m lisos | 1 hora | Meya maratón | Maratón | Cletas: 60 m cletas | 80 m cletas | 100 m cletas | 400 m cletas | Obstaclos: 3.000 m obstaclos | Brincos: Brinco de largaria | Brinco d'altaria | Triple brinco | Brinco con percha | Tiradas: Tirada de peso | Tirada de disco | Tirada de chavalina | Tirada de martiello | Prebas combinadas: Pentatlón | Heptatlón | Decatlón | Relevos: Relevos 4x100 | Relevos 4x400 | Marcha: 5.000 m marcha | 10 km marcha | 20 km marcha | 35 km marcha | 50 km marcha

Progresión de récords mundials d'atletismo mixtos

Cletas: Relevos 4x100

Mundials | Olimpicos
Africa | America d'o Norte, Central y Caribe | America d'o Sud | Asia | Europa | Oceanía