Tanzania

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Republica Unida de Tanzania
Jamhuri ya Muungano wa Tanzania
United Republic of Tanzania
Bandera de Tanzania Escudo de Tanzania
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional: Uhuru na Umoja
(Suahili; Libertat y Unidat)
Himno nacional: Mungo Ibariki Afrika
Situación de Tanzania
Situación de Tanzania
Capital
 • Población
Dodoma¹ [1]
324.347 (2002)
Mayor ciudat Dar es Salaam
Idiomas oficials Suahili
Forma de gubierno Republica
Samia Suluhu
Kassim Majaliwa
Unificación
• Calendata

26 d'abril de 1964
Superficie
 • Total
 • % augua
Mugas
Posición 30º
948.500 km²
0%
3.402
Población
 • Total
 • Densidat
Posición 33º
37.445.392
39 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total (2006)
 • PIB per capita
Posición 97º
US$ 29.682'000.000
777
Moneda Chelín tanzano
Chentilicio Tanzano/a[2]
Zona horaria UTC+3
Dominio d'Internet .z
Codigo telefonico +255
Prefixo radiofonico 5HA-5IZ
Codigo ISO 834 / TZA / TZ
Miembro de: Commonwealth, ONU, UA
¹Dodoma ye a capital oficial. Dar es Salaam ye a capital de facto.

A Republica Unida de Tanzania, u simplament Tanzania ye un país y estau situau en a costa este d'Africa Central. Muga a o norte con Kenya y Uganda, a l'ueste con Ruanda, Burundi, a Republica Democratica d'o Congo, a o sud con Zambia, Malawi y Mozambique y a l'este con l'oceano Indico.

A suya población ye de 37.445.392 habitants (2000) en una superficie de 948.500 km², con una densidat de población de 39 hab/km². A capital oficial d'o país se troba situada en a ciudat de Dodoma, encara que a mayor ciudat por o suyo numero d'habitants en ye Dar es Salaam (que heba estau l'antiga capital colonial y que ye a capital de facto). Independient dende o 26 d'abril de 1964 (dica l'inte yera una colonia britanica), s'organiza politicament como una republica, l'actual president de Tanzania ye Jakaya Mrisho Kikwete, estando-ne o suyo primer ministro Mizengo Pinda. Tanzania fa parte d'a Commonwealth, d'a Organización d'as Nacions Unidas y d'a Unión Africana.

Tanganika, colonizada en primeras por l'Imperio Alemán, como consecuencia d'a redota alemana en a Primera Guerra Mundial se convertió en una colonia britanica, a la que s'adhibió l'antigo estau independient de Zanzíbar, que dimpués d'a Guerra Anglo-Zanzibariana s'heba convertiu en un protectorau britanico.

Historia[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Historia de Tanzaniaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Encara que l'actual Tanzania ye o producto d'a fusión de l'antiga Tanganika con Zanzíbar, o suyo territorio tien una luenga historia, que tiene lo suyo orichen en a Prehistoria, en estar Tanzania uno d'os lugars a on s'ha puesto trobar os mas antigos repuis d'a humanidat.

Prehistoria[editar | modificar o codigo]

Asinas, uno d'os chacimientos arqueolochicos mas antigos d'a Humanidat ye o que se troba en a foz d'Olduvai, en a val d'o Rift, chunto as planas d'o Serengeti, a o norte d'o país y amán d'a suya muga con Kenya. Ye en o espacio protechiu de l'aria de conservación d'o Ngorongoro y por as suyas circunstancias cuasi excepcionals dende o punto d'anvista de l'Arqueolochía permite o estudio en prou buenas condicions d'a presencia humana mientres un periodo contino de 2 millons d'anyadas, en un treballo arqueolochico que s'inició en 1911 y que se desembolicó a escape dende 1931 con os treballos de Mary Leakey y Louis Leakey. Asinas, en 1959 se i descubrió un cranio d' Australopithecus boisei y dende alavez cuantos repuis, encluyendo-ie l'holotipo d'Homo habilis.

Primers pobladors conoixius[editar | modificar o codigo]

Se suposa que os primers pobladors d'o territorio de l'actual Tanzania yeran chents que charraban as ditas luengas khoisanidas, amanadas a las luengas d'os actuals bosquimans y hotentoz d'o suid d'o continent africano. Encara que en quedan repuis d'ixos primers habitants, a mayor parte d'éls fuoron expulsaus con as inmigracions d'os pueblos bantús dende l'ueste y dende o sud en os sieglos V aC y IV aC y con as inmigracions de pueblos niloticos plegaus dende a cuenca d'o río Nilo en o norte, en succesivas inmigracions dende o sieglo X aC dica o sieglo XVIII, destacando-ne os masais, que plegoron en o norte de Tanzania arredol d'o sieglo XIV.

Cuan i plegoron os primers misioners y exploradors europeus, en o territorio ya s'heban organizau estaus codesionaus, encara que hue mos son muit poco conoixius.

Sí se conoix millor a historia de Zanzíbar, en a costa de Tanzania, y d'a resta d'a zona costera d'o país. Destacaba l'antiga ciudat de Rhapta, en una ubicación desconoixida con exactitut pero que se trobaba alto u baixo entre o río Pangani a o norte y Dar es-Salaam a o sud. Rhapta estió una ciudat bien present dende o sieglo I en o sistema comercial de l'oceano Indico con mercaderías que proveniban dende a India, dende a peninsula arabica y dende Echipto a traviés d'a mar Roya, y mesmo d'atras partes de l'Imperio Romano. Ta la navegación se feban servir os monzons, en un sistema de viaches estacionals bien regulaus, plegando en Zanzíbar y en a costa en aviento y marchando-ne en marzo u abril. As mercaderías que s'exportaban yeran oro, vori, fustas preciosas, piels d'animals, cera y esclavos. Un manuscrito escrito en idioma griego, o Periplo d'a mar Eritrea, que data d'o sieglo I, ya amuestra a mercaders griegos casaus con mullers bantús d'a costa tanzana y charrando a luenga local.

As ciudaz-estau comerciants[editar | modificar o codigo]

Dende o sieglo VII se constata a presencia en a redolada de comerciants instalaus de forma definitiva, en chicotas factorías adedicadas a o comercio con l'interior d'o territorio. Tmién puet estar que en morir Mahoma en 632 y prencipiar barallas t'a suya succesión bel uns optasen por marchar dende a peninsula arabica enta las costas tanzanas. Asinas i plegó, por eixemplo, Ali ibn Hasan, qui yera soldán de Shiraz, en Persia, y i plegó con toda a suya familia arredol de 950, succdindo-se miqueta a miqueta as inmigracions, mas que mas de chents procedents d'a peninsula arabica. Ta istos inmigrants, fablants d'a luenga arabe, o lugar a on i plegaban yera "Zenji-bar", ye decir, a "tierra d'os negros" en idioma persa, estando posible que ista sía a etimolochía d'o toponimo de Zanzíbar.

Iste ye l'orichen d'a cultura suahili que s'estendilla por a costa de l'oceano Indico, y que consiste en a mezcla de tradicion culturals d'orichen africano con elementos procedents d'a cultura arabe. Un eixemplo en ye l'idioma suahili, una luenga que dencima d'una estructura lingüistica propia d'as luengas bantús amuestra una ampla capa d'elementos procedents de l'arabe y d'o persa.

Os inmigrants arabes establioron cuantas ciudaz-estau costeras, entre as cuals podemos citar Lamu, Pate, Pemba, Zanzíbar, Malindi, Mombasa u Sofala. Antiparte, os inmigrants d'orichen persa s'establioron en Kilwa, una ciudat que floreixió entre os sieglos XI y XIV adedicada mas que mas a o comercio de vori procedent d'a cazata d'elefants y hipopotamos, y tamién de l'oro d'as amanada menas de Sofala, en o territorio de l'actual Mozambique. O puesto de destín d'as mercaderías yera no nomás l'Africa d'o norte y atros territorios musulmans, so que tamién países d'Europa. Pero ixa riqueza de ciudaz que composabano territorio no estioron capables de fer frent unidas cuan i plegoron os primers europeus en zaguerías d'o sieglo XV.

A presencia portuguesa (1498-1729)[editar | modificar o codigo]

O primer en plegar en a costa tanzana estió o portugués Vasco de Gama, plegando-ie en 1498 mientres o suyo primer viache enta la India dimpués de pasar dende l'oceano Atlantico enta l'oceano Indico por o cabo de Buen Esperanza, en l'actual Sudafrica. No trobó muita cooperación (mas bien a o contrario) entre os comerciants d'orichen arabe d'a rechión, fácil que no nomás por de razons relichiosas (os portugueses pofesaban o Cristianismo tan y mientres que os arabes d'a redolada profesaban l'Islam) so que tamién por razons comercials, en considerar que a nueva rota maritima ubierta por os portugueses que uniba a India dreitament con Portugal los podeba dixar a la marguin d'o lucrativo comercio que dica l'ine practicaban y que os portugueses podioron constatar.

Asinas que Vasco de Gama tornó en 1502, nomás que ista vegada ya no yera un solo vaixiello, so que una vintena de barcos prou bien equipaus amás, amenazando a las oligarquías locls con represalias de no pagar un tributo anyal en oro a o rei de Portugal. En refusar-ne os arabes, os portugueses imposoron a la fuerza a suya dominación, mesmo con gran brutalidat. Asinas, en 1502 espulloron Kilwa, que yera a ciudat-estau situada mas enta o sud, y en 1503 facioron igual con Zanzíbar, ta continar dimpués con ciudaz situadas mas a o norte, como Mombasa u Lamu. Nomás que Mogadiscio, en a costa norte de l'actual Somalia, podió fuchir d'ista destrucción, y os portugueses plegoron en o control d'o comercio de l'oro en l'oceano Indico dimpués de continas luitas mientres tot un decenio, en una autentica Cruzada contra o Islam en a redolada. Amás, os portugueses prenioron tamién o control d'as rotas comercials en l'oceano Indico entre India y Africa, fendo de Zanzíbar o suyo prencipal puerto comercial en a redolada, por a suya situación estratechica en una isla.

Sindembargo, dende o sieglo XVII os portugueses troboron cada vegada mas resistencia d'as poblacions locals, amás de no tener a suficient capacidat militar ta controlar territorios tan amplos. Os suahilis recibiban amás aduya d'osoldanato d'Omán, que teneba as suyas propias barallas con os portugueses por o control d'ogolfo Persico y d'as suyas rotas comercials enta India. Asinas, en 1587 os suahilis facioron una mortalera con os portugueses instalaus en Pemba, continando un periodo de luitas dica que en 1698 tropas omanís refirmoron as sublevacions d'os arabes y conquerioron Mombasa, conquiesta que continó en 1699 con Kilwa y Pemba. Os portugueses facioron una contra-ofensiva y mesmo reconquirioron Mombasa, pero en 1729 rebloron definitivament, contentando-se con mantener as suyas bases en l'actual Mozambique.

Dende 1729 dica meyaus d'o sieglo XIX[editar | modificar o codigo]

Dende a expulsión d'os portugueses, estioron os arabes d'o soldanato d'Omán qui controlaban toda a redolada. Sindembargo, a las ciudaz costeras tampoco no lis cuacaba la sutitución de dominios, en pender d'un soldanato que se trobaba a una distancia de bels 3.000 km, en o golfo Persico. Mesmo bellas ciudaz como Mombasa tenioron a tentación de clamar a los portugueses ta que los aduyasen a fer fuera a los nuevos ocupants. Antiparte, en a nueva potencia dominadora, o soldanato d'Omán, bi heba prous luitas succesorias.

O sieglo XVIII se convertió en un sieglo fosco, dende o punto d'anvista economico, ta toda la redolada. Nomás continaba en expansión o comercio d'esclavos, en amenistar-se una gran cantidat de mano d'obra en os soldanatos d'o golfo Persico y d'a peninsula arabica, amás d'as propias necesidaz d'os terratenients arabes de Zanzíbar y Pemba t'as suyas plantacions. Tmién os europeus feban emplego intensivo d'ista fuent, destacando-ne o reino de Francia, t'as lucrativas plantacions de canya de zucre en isla de Francia (hue Reunión) y isla de Francia (hue Mauricio), as dos en l'oceano Indico. A fuent d'os esclavos yera l'interior d'o continent, ninviando os esclavos dende l'actual Malawi y zons amanadas en rotas de caravanas con destín en Zanzíbar, que en 1811 s'heba convertiu en un emporio comercial en o mundo d'o trafico d'esclavos.

A prencipios d'o sieglo XIX plega a estar nuevo soldán d'Omán Said bin Sultan Al-Busaid. Iste enampló os dominios omanís en as costas de l'oceano Indico en Africa, luitando ontra o clan Mazrui que 1814 no nomás controlaba que Mombasa so que tamién Pate y Lamu. Ta fer frent a ista amenaza, Said bin Sultan Al-Busaid cambeó a capital d'o suyo soldanato dende a ciudat de Mascat en Omán enta Zanzíbar y encomenzó tamién un plan d'expansión. Por eixemplo, s'heban importau plantas de Syzygium aromaticum (clavo d'olor) dende a colonia francesa d'a isla Borbón en 1812 y Said bin Sultan Al-Busaid alentó a producción d'ista nueva especia, dica que Zanzíbar concentraba as tres cuatrnas parz d'a producción mundial. Tamién fomentó a expnsión d'o trafico d'esclavos y con os benificios de toz dos comercios ta 1840 heba rematau con o poder d'os Mazrui y controlaba firmament as costas de l'Indico dende l'actual Somalia dica l'actual Mozambique. Sindembargo, ya se feba nortar a presencia d'as potencias colonials europeas.

Cheografía[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Cheografía de Tanzaniaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Cráter d'o Ngorongoro.

Tanzania ye un país de l'Africa de l'Este d'una superficie de 945.087 km². Os países mugants son:

Vista dende a mar, Tanzania forma un altiplano d'uns 1.000 metros d'altaria que s'estendilla dica os lacos Malawi y Tanganica que surte dende a val d'o Gran Rift, que comprende os lacos Natron, Eyasi y Manyara que desepara a cadena de montanyas d'o norte, dominada por o Kilimanjaro, amán d'a muga con Kenya.

As condicions climaticas semiaridas d'o norte y a presencia d'a mosca tsé-tsé en as rechions d'o centro y de l'ueste ha prevocau que a población s'agrupase en a resta d'o país.

En a rechión d'Arusha, que se troba a o norte d'o país, podemos trobar-ie as restas d'o cráter d'o Ngorongoro. O cráter Ngorongoro, con a suya forma de caldera, formau fa bels 2.500 anyos, s'ha feito famoso debiu a que con o suyo diametro de 20 km. y una superficie d'alto u baixo uns 300 km² ye un paradiso natural, una "arca de Noé" ecuatorial a on as condicions climaticas permiten a os animals habitar mientres tot l'anyo, dende os hipopotamos dica os flamencos rosas que habitan en l'amanau laco Makat.

O centro d'o país ye constituiu por un altiplano banyau por os ríos que desembocan a l'este, en l'oceano Indico. A frontera maritima d'o país ye formada por una plana costera a on i trobamos l'archipielago de Zanzíbar, formau por tres islas prencipals: Zanzíbar, Pemba y Mafia.

En Tanzania i trobamos numerosos vulcans pero nomás un d'éls se troba activo: l'Oi Onyo Legaï. O mont mas altero ye o Kilimanjaro que tamién ye un vulcán.

Hidrografía[editar | modificar o codigo]

Mapa de Tanzania, con l'antiga capital.

O punto mas relevant d'a hidrografía de Tanzania ye o laco Victoria, que se troba a l'este d'o país, mugando con os estaus d'Uganda y Kenya. Ye o laco mas amplo d'Africa y tradicionalment se l'ha conoixiu como a fuent d'o río Nilo. A o sudueste, deseparando Tanzania d'a Republica Democratica d'o Congo, i trobamos o laco Tanganica. S'estima que iste laco ye o segundo mas viello (y o segundo mas fundo) d'o mundo dimpués d'o laco Baikal en Siberia.

D'entre os suyos ríos, cal destacar o río Ruvuma, con una longaria de 800 km y que forma a o sud en a mayor parti d'o suyo recorriu a muga con Mozambique. Tamién o río Ruvubu, que por contra fa parte d'a cuenca hidrolochica d'o río Nilo en estar afluent d'o río Kagera, que desaugua en o laco Victoria (considerando-se que iste laco ye afuent d'o río Nilo).

Ecolochía[editar | modificar o codigo]

Sabana d'acacias en o Parque Nacional de Tarangire.

A mayor parti d'o territorio de Tanzania corresponde a o bioma de sabana. O WWF i distinge siet ecorrechions de sabana:

  1. Mosaico de selva y sabana d'a cuenca d'o laco Victoria, en l'extremo nord-este, entre o Laco Victoria y Ruanda. Ye una ecorrechión de sabana que ocupa 165.800 kilometros cuadraus en una fraixa que rodia o laco Victoria por o norte y l'ueste, dende l'ueste de Kenya, pasando por o centro d'Uganda, l'este d'a Republica Democratica d'o Congo, o norueste de Tanzania y l'este de Ruanda, dica o nord-este de Burundi. Muga a o norte con a sabana sudanesa oriental, a o nord-este con a sabana arbustosa de Kenya, a l'este con a selva de montanya de l'Africa Oriental y a sabana arbustosa de Tanzania, a o sud con a sabana arbolada de Miombo d'o Zambeze central y a l'ueste con a selva de montanya d'a falla Albertina. Amás, perteneixe tamién a la ecorrechión un enclau situau a o nord-este, en a muga entre Sudán y Etiopia, rodiau por a sabana sudanesa oriental a o norte y a l'ueste, a selva de montanya d'Etiopia a l'este, a sabana arbustosa de Somalia a o sudeste y a sabana arbustiva de Kenya a o sud. A fauna ye abundant en toz os sentius: grans mamiferos (hipopotamos y brúfols), reptils, como crocodilos, y peixes como os conoixius ciclidos.
  2. Sabana arbustosa de Tanzania fa parti d'a rechión dita sabana d'acacias de l'Africa Oriental, incluyida en a lista Global 200, ye una ecorrechión de sabana que ocupa una superficie de 227.800 kilometros cuadraus a o norte y centro de Tanzania y o sudueste de Kenya, a ecorrechión ye dividida en dos por os praus vulcanicos d'o Serengueti. A vechetación dominant ye a sabana arbustiva, en a que as especies mas representativas perteneixen a os cheneros Acacia, Commiphora y Crotalaria . A concentración de grans mamiferos ye extraordinaria. A ecorrechión ye o escenario d'a migración anyal de mas d'un millón de nyus azuls (Nyu taurinus), 400.000 gacelas de Thomson (Gazella thomsoni) y 200.000 cebras comuns (Zebra comuna). Consecuentment, as poblacions de grans depredadors tamién son grans: hiena tacada (Crocuta Crocuta), lión (Panthera leo), leopardo (Panthera pardus ), guepardo (Acinonyx jubatus), licaón (Lycaon pictus)... Se conoixen tres reptils endemicos: a serpient verenosa Amblyodipsas dimidiata y as Amphisbaenia Geocalamus acutus y Geocalamus modestus. O estau de conservación ye vulnerable, As prencipals menazas son a cazata furtiva y a expansión de l'agricultura y a ganadería.
  3. Praus vulcanicos d'o Serengueti: ye una ecorrechión de sabana que ocupa una amplaria de 18.000 kilometros cuadraus, en dos rechions deseparadas en as dos marguins d'o brazo oriental d'a Gran val d'o Rift.
    Una gacela d'o Serengueti.
    A rechión occidental se troba en a plana de Serengueti. A ecorrechión ye formada por planas herbacias onduladas cubiertas de cenisas vulcanicas procedents de diversos vulcans d'os arredols, interrumpidas por afloramientos rocosos isolaus (inselbergs) ditos en Africa kopje. As temperaturas maximas meyanas oscilan entre 24 y 27 °C, y as minimas entre 15 y 21 °C. As precipitacions anyals, muit estacionals, varían entre os 1.050 mm d'o norueste y os 550 d'o sudeste y bi ha dos estacions humidas, entre marzo y mayo y entre noviembre y aviento. Entre as especies dominants d'a flora se troban Sporobolus , Pennisetum mezianum , Eragrostis tenuifolia , Andropogon greenwayi, Panicum coloratum, o gramen, Chloris Gayana, Dactyloctenium, Digitaria macroblephara y Kyllinga. Istos praus son vitals ta las migracions de millons de grans mamiferos: o nyu azul ( Nyu taurinus), a cebra de Burchell, a gacela de Thomson (Gazella thomsoni), u Eland común (Taurotragus oryx)... Un gran numero d'especies de depredadors habita en a ecorrechión: guepardo (Acinonyx jubatus), lión (Panthera leo), leopardo (Panthera pardus ), hiena tacada (Crocuta crocuta), hiena rallada (Hyaena hyaena), chacal rallau (Canis adustus), chacal dorau (Canis aureus) chacal de gualdrapa (Canis mesomelas), ratel (Mellivora capensis), caracal (Caracal caracal), serval (Leptailurus serval), gato salvache (Felis sylvestris), rabosa orelluta (Otocyon megalotis) y cuantas especies de chinetas y mangostas (familia Viverridae). Atras especies importants por a suya abundancia son o cobo untuoso (Kobus ellipsiprymnus), bubal (Alcelaphus buselaphus), topi (Damaliscus lunatus), impala (Aepyceros melampus), gacela de Grant (Gazella granti), brúfol cafre (Syncerus caffer) y o crocodilo d'o Nilo (Crocodylus niloticus). A ciguenya blanca (Ciconia ciconia) hiverna en ista ecorrechión. O Parque Nacional de Serengueti fue declarau Patrimonio d'a Humanidat por a UNESCO.
  4. Sabana arbustosa de Kenya,
    Glaciar en o mont Kilimanjaro.
    ye una ecorrechión de sabana semiarida que ocupa una superficie total de 326.000 kilometros cuadraus d'o norueste a o sud de Kenya, y s'estendilla amás por o nord-este d'Uganda, o sudeste de Sudán, a o sudueste d'Etiopia y o nord-este de Tanzania. O clima ye tropical estacional, con dos estacions de plevias, amás important entre marzo y chunio y l'atra entre octubre y aviento. As plevias son muit variables d'anyo en anyo, y as sequeras son frecuents. De meyana, as precipitacions anyals varían entre os 200 mm amán d'o laco Turkana y os 600 mm amán d'a costa de Kenya. Os incendios son frecuents. A vechetación dominant ye a sabana arbustiva, en a que as especies mas representativas perteneixen a os cheneros Acacia, Commiphora y Boswellia. A diversidat en a fauna ye gran. Destacan diversos ungulaus adaptaus a las condicions d'arideza d'a ecorrechión: a cebra de Grévy (Equus grevyi), l'orix beix (Oryx beix), o gerenuk (Litocranius walleri) y o kudu menor (Tragelaphus imberbis). Os zaguers rinoceronts negros (Diceros bicornis) de l'Africa Oriental se troban en zonas protechidas d'ista ecorrechión, bi ha pocas especies endemicas, cuatre radedors: Gerbillus cosensi, Gerbillus diminutus, Gerbillus percivali y Muridae; tres aus: alaudido de Friedmann (Mirafra polpa), Mirafra williamsi y Timaliidae de Hinde ( Turdoides hindei); tres reptils: os Gekkonidae Lygodactylus scheffleri y Lygodactylus laterimaculatus y a serpient Amblyodipsas teitana y un anfibio: a granota Hyperolius sheldricki.
  5. Sabana arbolada de miombo oriental cubre una aria de 483.900 kilometros cuadraus entre o sud de Tanzania, a o norte de Mozambique y o sudeste de Malawi, entre os 200 y os 800 u 900 metros d'altaria, muga a o norueste con a selva de l'Arco Oriental d'o Rift y a sabana arbustiva de Tanzania, a o nord-este con a selva mosaico costera de Zanzíbar, a l'este con a selva mosaico costera d'Inhambane, a l'ueste con o mosaico montanyoso de prau y selva d'o Rift meridional y o laco Malawi, a o sudueste con o prau inundau d'o Zambeze, o mosaico montanyoso de selva y prau de Malawi meridional y a sabana arbolada de mopane d'o Zambeze, y a o sud con a sabana costera inundada d'o Zambeze.
    Elefants travesando o río Tarangir.
    A vechetación de Miombo ye adaptada a la sequedat d'o clima y a pobreza d'a tierra. As especies arbories dominants son Brachystegia spiciformis, Brachystegia boehmii, Brachystegia allenii y Julbernardia globiflora. A ecorrechión aculle as que posiblement son as mayors poblacions d'elefant africano (Loxodonta africana) y licaón (Lycaon pictus) d'o continent. O estau de conservación ye relativament estable, ya que a causa d'a presencia d'a mosca tse-tse y a guerra civil en Mozambique, a población humana ye escasa, pero ye augmentando.
  6. Sabana arbolada de miombo d'o Zambeze central una d'as sabanas mas amplas d'Africa, con una superficie de 1.184.200 kilometros cuadraus, ocupa l'ueste de Tanzania, l'este y sud de Burundi, o sudeste d'a Republica Democratica d'o Congo, o norte de Malawi y de Zambia y l'extremo oriental d'Angola. O clima ye arido, con severas sequeras, pero existen en a ecorrechión numerosos almarchals, que cubren o 30% d'a suya superficie. Nomás dos musaranyas son endemicas entre os mamiferos: Crocidura ansellorum y Crocidura zimmeri, asinas como dos aus: o Ploceidae de Lufira (Ploceus ruweti) y o estrildido de cara negra (Estrilda nigriloris), entre a herpetofauna, o numero d'endemismos ye mas gran: se conoixen 19 especies de reptils endemicas y 13 d'anfibios.
  7. Arbustos d'Itigi y Sumbu ye una chicota ecorrechión de sabana, muit poco estudeada, que ocupa una superficie total de 7.800 kilometros cuadraus repartius en dos enclaus deseparaus: uno en o centro de Tanzania, arredol d'a ciudat d'Itigi, y l'atro en Zambia, entre os lacos Moer y Tanganica, en a muga con a Republica Democratica d'o Congo, en que dentra en o territorio licherament, toz dos enclaus se troban rodiaus por a sabana arbolada de Miombo d'o Zambeze central, o enclau tanzano muga amás, a o sudeste, con a sabana arbustiva de Tanzania, o de Zambia muga a l'este con o laco Tanganica y l'ueste con o prau inundada d'o Zambeze, en a redolada d'o laco Moer. O clima se caracteriza por tres estacions a o largo de l'anyo: una estación freda y seca entre mayo y agosto, una estación calida y seca entre agosto y noviembre, y una estación pleviosa entre noviembre y abril.
    Parque Nacional d'as Montayas Udzungwa.
    As precipitacions meyanas anyals se situan en 1.400 mm en o enclau de Zambia, y en 500 mm en o de Tanzania. A vechetación caracteristica d'a ecorrechión ye d'una espesura impenetrable, de tot diferent d'as sabanas que la rodían. S'han identificau mas de cient especies lenyosas, por un regular arbustos muilt ramificaus, sin punchas, d'entre 3 y 5 metros d'altaria. A mayor parti d'as especies son de fuella caduca. O rinoceront negro (Diceros bicornis) ha estau erradicau d'a ecorrechió debiu a la cazata furtiva. Se conoixen poblacions d'elefants ( Loxodonta africana) y brúfol cafre (Syncerus caffer).

As rechions montanyosas son cubiertas de selvas umbrofilas y, a mayor altaria, praus de montanya:

As costas son ocupadas por selvas costeras (selva mosaico costera de Zanzíbar a o norte y o centro, y selva mosaico costera d'Inhambane a o sud) y manglars (Manglar de l'Africa Oriental).

A ecolochía de Tanzania se completa con diversos enclaus de praus inundaus:

Clima[editar | modificar o codigo]

Tanzania tien un clima tropical. En os altiplanos, as temperaturas varían entre os 10˚C y os 20˚C mientres as estacions calidas y fredas, respectivament. A resta d'o país tien temperaturas que rarament baixan por debaixo d'os 20˚C. O periodo mas calido se troba entre os meses de noviembre y de febrero (25˚C - 31˚C), y o periodo mas fredo se da entre mayo y agosto (15˚C - 20˚C).

En Tanzania i trobamos dos rechimens de plevias: uno ye "unimodal" (aviento - abril) y l'atro ye "bimodal" (octubre - aviento y marzo - mayo). O primero lo trobamos a o sud, sudeste, centro y l'ueste d'o país, y o segundo se da en a parti norte y a costa norte. En o caso d'o modo bimodal, as plevias entre os meses de marzo y mayo se conoixen como plevias luengas u masika, mietres que as plevias d'octubre dica aviento, por un regular se conoixen como pevias curtas u vuli.

Organización politico-administrativa[editar | modificar o codigo]

Tanzania ye dividida administrativament en trenta y una rechions (mkoa).

As rechions de Tanzania.
Puesto
(Aria)
Rechión Capital Districtos Aria
(km2)
Población
(2022)
Puesto
(población)
Codigo postal Mapa
9 Rechión d'Arusha Arusha 7 37.576 2,356,255 11 23xxx
26 Rechión de Dar es Salaam Dar es Salaam 5 1393 5,383,728 1 11xxx
8 Rechión de Dodoma Dodoma 7 41311 3,085,625 5 41xxx
21 Rechión de Geita Geita 5 20054 2,977,608 7 30xxx
12 Rechión d'Iringa Iringa 5 35503 1,192,728 24 51xxx
16 Rechión de Kagera Bukoba 8 25265 2,989,299 6 35xxx
6 Rechión de Katavi Mpanda 3 45843 1,152,958 25 50xxx
10 Rechión de Kigoma Kigoma 8 25265 2,470,967 9 47xxx
24 Rechión de Kilimanjaro Moshi 6 13250 1,861,934 18 25xxx
3 Rechión de Lindi Lindi 6 66669 1,194,028 23 65xxx
7 Rechión de Manyara Babati 6 44522 1,892,502 17 27xxx
19 Rechión de Mara Musoma 7 21760 2,372,015 10 31xxx
11 Rechión de Mbeya Mbeya 7 35954 2,343,754 12 53xxx
31 Rechión de Mjini Magharibi
Zanzibar City 2 230 893,169 26 71xxx
2 Rechión de Morogoro Morogoro 7 70624 3,197,104 4 67xxx
23 Rechión de Mtwara Mtwara 7 16710 1,634,947 20 63xxx
25 Rechión de Mwanza Mwanza 7 9467 3,699,872 2 33xxx
20 Rechión de Njombe Njombe 6 21347 889,946 27 59xxx
28 Rechión de Pemba Norte Wete 2 574 272,091 28 75xxx
30 Rechión de Pemba Sud Chake-Chake 2 332 271,350 29 74xxx
13 Rechión de Pwani Kibaha 7 32547 2,024,947 15 61xxx
18 Rechión de Rukwa Sumbawanga 4 22792 1,540,519 21 55xxx
4 Rechión de Ruvuma Songea 6 63669 1,848,794 19 57xxx
22 Rechión de Shinyanga Shinyanga 5 18901 2,241,299 13 37xxx
17 Rechión de Simiyu Bariadi 5 25212 2,140,497 14 39xxx
5 Rechión de Singida Singida 6 49340 2,008,058 16 43xxx
14 Rechión de Songwe Vwawa 5 27656 1,344,687 22 53xxx
1 Rechión de Tabora Tabora 7 76151 3,391,679 3 45xxx
15 Rechión de Tanga Tanga 11 26667 2,615,597 8 21xxx
29 Rechión d'Unguja Norte
(Zanzibar Norte)
Mkokotoni 2 470 257,290 30 73xxx
27 Rechión d'Unguja Sud
(Zanzibar Sud)
Koani 2 195,873 31 72xxx

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (de) Das aktuelle Buch der Allgemeinbildung. 550.000 Daten und Fakten. 10.000 Einzelthemen, Bertelsmann Lexikon Institut, 2003, ISBN 3-577-13530-1, p. 612 - 675
  2. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]


Estatos d'Africa
Alcheria | Angola | Benín | Botsuana | Burkina Faso | Burundi | Cabo Verde | Camerún | Chad | Chibuti | Comoras | Costa de Vori | Echipto1 | Eritrea | Eswatini | Etiopia | Gabón | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea-Bissau | Guinea Equatorial | Kenya | Lesoto | Liberia | Libia | Madagascar | Malawi | Mali | Marruecos | Mauricio | Mauritania | Mozambique | Namibia | Nícher | Nicheria | Republica Centroafricana | Republica d'o Congo | Republica Democratica d'o Congo | Ruanda | Sahara Occidental2 | Sant Tomé y Prencipe | Senegal | Seychelles | Sierra Leone | Somalia | Somalilandia2 | Sudafrica | Sudán | Sudán d'o Sud | Tanzania | Togo | Tunicia | Uganda | Zambia | Zimbabwe
Dependencias: Ascensión | Canarias | Ceuta | Madeira | Mayotte | Melilla | Pantelleria | Reunión | Santa Helena | Socotra | Tristán da Cunha
1 Parcialment en Asia. 2 Parcialment reconoixito u en disputa