Muga

Muga entre Aragón y Francia (Portalet)

Una muga u buega ye cadaguna d'as linias que se trazan en os cabos d'un país y que lo desalpartan d'o u d'os países vecíns, amugando asinas o territorio en o que se puede exercer a sobiranía de cada cual. Cada país tien l'autoridat de desichir a las demás nacions que no invadan o suyo territorio (amugau por as mugas); ye dicir, de desichir que os estaus foranos s'abstiengan d'actuar y ficar-se en o suyo territorio.

Toz os países d'o mundo tienen o nombre d'estaus, estaus que la suya caracteristica principal ye a sobiranía; ye dicir, en a facultat d'establir y exercer a suya autoridat d'a maniera en que lo creigan convenient.

Ta que l'exercicio d'a sobiranía por parti d'os estaus no siga perchudiciosa ta atras nacions, se creyan mugas en partis de tierra, augua y aire.

As mugas, a lo contrario de lo que muitas vegadas se creye, no se creyan nomás cuan bi ha tierra de por meyo, pos existen diferents menas de mugas: aerias, territorials, fluvials, maritimas y en os lacos.

Isto quiere dicir que, en muitos casos, a muga d'un país con atro no se troba definida nomás an bi ha tierra, pos en bels casos ixa división s'efectua emplegando ríos, mars, etcetera.

O caso d'a muga aeria ye emplegada ta poder controlar os ciels d'o país (un avión que deseye pasar por os ciels d'un estau alleno a aquel d'an procede ha de demandar autorización, de lo contrario o gubierno de dito estau puede considerar que o suyo espacio aerio ye estando invadiu, lo que puede conducir a decisions que pueden arribar a escatumbar l'aeronau).

Etimolochía

Muga ye una palabra d'orichen basco, a lo contrario d'a palabra equivalent en atras luengas romances (frontera), que ye relacionau con o frent militar (latín frons, frontis). Ye, como en hordio y borda un caso de palabra que en aragonés puet estar diftongata (buega~güega), u sin diftongar (muga, y tamién antigament boga).

Cómo saber an ye situada una muga?

Ta la situación de mugas s'emplegan, a mayoría de vegadas, aspectos visibles d'a cheografía d'un país; por eixemplo, si bi ha muitas montanyas, s'emplega o pico mas alto u o fin d'a cadena monteriza. Con os ríos ye pareixiu: si a muga ye un río, a división territorial se define en cada una d'os cantos d'iste. En tierra cuan a muga no puede realizar-se por meyo d'un accident cheografico se fa con mollons, encara que ye muito mas utilizau pa situar a muga entre municipios u propiedaz.

Con as mugas maritimas y aeria ye diferent; en istos casos se creyan linias imachinarias, churidicament establidas y que se veyen en mapas y por meyo de coordenadas.

Un d'os puntos mugants mas celebres ye o clamau "Checkpoint Charlie" que mientres decadas se feba servir de punto de control entre as dos partis desalpartadas por o Muro de Berlín.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre as mugas.

• Datos: Q133346
• Multimedia: Borders / Q133346