Gambia

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Republica de Gambia
Republic of The Gambia
Bandera de Gambia
(En detalle)
Lema nacional: Progress, Peace, Prosperity
(anglés; «Progeso, Paz, Prosperidat»)
Himno nacional: For The Gambia Our Homeland
Situación de Gambia
Situación de Gambia
Capital
 • Población
 • Coordenatas
Banjul
34.828 (2003)
13°28' N 16° 36' O

Mayor ciudat Serekunda
Idiomas oficials Anglés
Forma de gubierno Republica presidencialista
Adama Barrow
Independencia
 • Calendata
D'o Reino Uniu
18 de febrero de 1965
Superficie
 • Total
 • % augua
Mugas
Costas
Posición 157º
11.295 km²
11.5
740 km
80 km
Población
 • Total
 • Densidat
Posición 144º
1.593.256 (2005)
132 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total (2005)
 • PIB per capita
Posición 160º
US$ 3.017 millons
US$ 1.999
Moneda Dalasi (GMD)
Chentilicio Gambiano, gambiana
Zona horaria
 • en Verano
CEST (UTC+0)
CEST (UTC+0)
Dominio d'Internet .gm
Codigo telefonico +220
Prefixo radiofonico C5A-C5Z
Codigo ISO 270 / GMB / GM
Miembro de: Commonwealth, UA, ONU

A Republica de Gambia ye un estato d'Africa occidental. Ye rodiata por Senegal menos en a desembocadura d'o río Gambia en l'Oceano Atlantico. A suya capital ye Banjul.[1]

A suya población ye de 1.593.256 habitants (2005), en una superficie de 11.295 km², con una densidat de población de 132 hab./km².

Gambia ye un país chiquet y estreito (tien menos de 48 km d'amplaria) con a buega basada en o río Gambia. Ista buega se definió en 1889 seguntes un alcuerdo entre Reino Uniu y Francia. Ye cuasi un enclau en Senegal, y ye o país mas chicot de l'Africa continental.

Antiga colonia britanica, se declaró independient o 18 de febrero de 1965 como monarquía adintro d'a Mancomunidat de Nacions. Se convirtió en una republica en 1970 y, entre 1982 y 1989, formó una confederación con Senegal, que clamoron Senegambia.

Cheografía[editar | modificar o codigo]

Gambia se troba en a costa occidental d'o continent africano y ye lo suyo país mas chicot con una superficie de 11.295 km². A buega, que tien arredol de 740 kilometros de luengo, sigue o curso d'o río Gambia per una longaria de 480 kilometros y una amplaria de diez a 50 kilometros. Antiparte d'a costa, Gambia ye rodiada per Senegal, que ye vinte vegadas mas gran. A ormino se fa referencia a lo país como un enclau, pero isto no tien en conta l'acceso a l'Oceano Atlantico. Lo curso inusual d'a buega de Gambia s'explica per l'historia cheneralizada que os barcos britanicos disparoron dende a parti navegable d'o río con canyons a toz costaus pa definir una linea fronteriza contra os franceses con l'alcanz d' istos canyons.[2] Gambia ye un país plano, que la suya altaria ye entre 0 my 53 m sobre o livel d'a mar.

Clima[editar | modificar o codigo]

Lo clima ye tropical con una estación pleviosa y una estación ixuta pronunciadas. A estación ixuta dura dende noviembre dica mayo. Ye influenciau per l'aire ixuto d'o nord-este d'o Sahara, clamau Harmattan. As temperaturas meyas s'elevan a valors entre 21 y 27 graus centigraus, aconseguindo valors maximas superiors a los 40 °C. A humedat relativa remaneix en o rango entre o 30 y o 60 per ciento.

Economía[editar | modificar o codigo]

Mercau de Serrekunda.

Gambia manca de chacimientos minerals d'importancia ni atros recursos naturals. A suya economía se basa en os productos agricolas y a ganadería pa lo consumo interno d'o que depende o 75 % d'a población.

A industria se centra en a transformación de productos agricolas (cascagüet) y de peix. Lo turismo estió una important fuent d'ingresos dica 2000, cuan se produció una reducción. A suya actividat depende fundamentalment d'as aduyas a lo desembolique d'o Fundo Monetario Internacional y d'emerchencia d'os países desembolicaus. As futuras expectativas d'o Banco Mundial, dimpués a condonación parcial d'a deuda externa en 2005, son positivas.

Demografía[editar | modificar o codigo]

Grafica demografica de Gambia en 1961-2003.

Articlo principal Demografía de Gambia.

Gambia ye un país son muita densidat de población (132 hab./km² en 2005) y con alta tasa de creiximiento d'a suya población.

O 63% d'a población total d'o país vive en o medio rural, y nomás o 37% vive en o medio urbán.

Población por etnias y nacionalidaz[editar | modificar o codigo]

A etnia mes lumerosa son os mandingos con un 45 % d'alto u baixo, seguitos por os fulbe con talment o 18 %, os wólof con un 12 % y os diola con un 7 %.

Organización politico-administrativa[editar | modificar o codigo]

Divisions administrativas[editar | modificar o codigo]

Arias de gubierno local de Gambia.

Gambia ye trestallada en ueito arias de gubierno local, incluyida a capital nacional, Banjul, que ye clasificada como ciudat. As divisions de Gambia estioron creyadas per a Comisión Electoral Independient de conformidat con l'articlo 192 d'a Constitución Nacional.

Divisions administrativas
Nombre Aria (km2) Habitants (2003) Habitants (2013)
(provisional)
Capital Numero
de
Districtos
Banjul 12.2 35,061 31,301 Banjul 3
Kanifing 75.6 322,735 382,096 Kanifing 1
Brikama 1,764.3 389,594 699,704 Brikama 9
Mansa Konko 1,628.0 72,167 82,381 Mansakonko 6
Kerewan 2,255.5 172,835 221,054 Kerewan 7
Kuntaur 1,466.5 78,491 99,108 Kuntaur 5
Janjanbureh 1,427.8 107,212 126,910 Janjanbureh 5
Basse 2,069.5 182,586 239,916 Basse Santa Su 7
Total Gambia 10,689 1,360,681 1,882,450 Banjul 43

Diez ciudaz mas importants[editar | modificar o codigo]

Una carrera de Banjul, a capital de Gambia.
Puesto Ciudat Habitants
Cens. 1993 Cal. 2008
1. Serrekunda 194 987 368 110
2. Brikama 41 761 90 140
3. Bakau 28 882 39 685
4. Banjul 42 326 33 820
5. Farafenni 20 956 33 180
6. Lamin 10 668 31 133
7. Nema Kunku 9838 28 711
8. Brufut 8644 25 227
9. Basse Santa Su 9265 17 795
10. Gunjur 9983 17 077

Gastronomía[editar | modificar o codigo]

Thiakry ye un postre tipico feito de couscous, leit y especias.

A gastronomía gambiana incluye entre os ingredients mas comuns o peix, o roz, o maní, o tomate, o fresol puntiau, o limón, a mandioca, a col, o bruno, o chili y cuantas hierbas. As ostras son una birolla muit popular y son tradicionalment replegadas en o río Gambia. Beluns platos tipicos son: Benachin, Domoda, Yassa, Maafe y Thiakry.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (en) Gambia en o diccionario Merriam-Webster
  2. (de) Absurde Grenzziehungen : Verteilungskrampf en tagesspiegel.de


Estatos d'Africa
Alcheria | Angola | Benín | Botsuana | Burkina Faso | Burundi | Cabo Verde | Camerún | Chad | Chibuti | Comoras | Costa de Vori | Echipto1 | Eritrea | Eswatini | Etiopia | Gabón | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea-Bissau | Guinea Equatorial | Kenya | Lesoto | Liberia | Libia | Madagascar | Malawi | Mali | Marruecos | Mauricio | Mauritania | Mozambique | Namibia | Nícher | Nicheria | Republica Centroafricana | Republica d'o Congo | Republica Democratica d'o Congo | Ruanda | Sahara Occidental2 | Sant Tomé y Prencipe | Senegal | Seychelles | Sierra Leone | Somalia | Somalilandia2 | Sudafrica | Sudán | Sudán d'o Sud | Tanzania | Togo | Tunicia | Uganda | Zambia | Zimbabwe
Dependencias: Ascensión | Canarias | Ceuta | Madeira | Mayotte | Melilla | Pantelleria | Reunión | Santa Helena | Socotra | Tristán da Cunha
1 Parcialment en Asia. 2 Parcialment reconoixito u en disputa