Unión Europea

De Biquipedia
Unión Europea
European Union
Bandera d'a Unión Europea
(En detalle)
Lema: In varietate concordia
(latín: Unitos en a dibersidat)
Himno: Himno d'a Unión Europea
Situación UE
Situación UE
Capital {{{capital}}}
Seu Bruselas, Belchica
Estrasburgo, Francia
Luxemburgo, Luxemburgo
Mayor ciudat Berlín
Idiomas oficials 24 luengas oficials
Forma de gubierno
Herman Van Rompuy
José Manuel Durão Barroso
Miembros 27 estaus
Establimiento  • T. París (18 d'abril de 1951)
 • T. Roma (25 de marzo de 1957)
 • T. Bruselas (8 d'abril de 1965)
 • A.U. Europea (1 de chulio de 1987)
 • T. Maastricht (7 de febrero de 1992)
 • T. Amsterdam (1 de mayo de 1999)
 • T. Niza (1 de febrero de 2003)
 • T. Lisboa (1 d'aviento de 2009)
Superficie 4.324.782 km²
Población
 • Total (2023)
 • Densidat

448.387.872
114 hab./km²
PIB (2021)
• PIB per capita
• PIB nominal (2008)
• PIB nominal per capita
EUR€ 14,4 billons
EUR€ 32.270
USD 18.493.009 millons
USD 37.194
Moneda Euro (€)
Zona horaria {{{utc}}}
Dominio d'Internet .eu
Pachina web www.europa.eu

A Unión Europea u UE, ye una organización supranacional formata por estaus d'a rechión europea (actualment 27) adedicata a incrementar a integración economica y politica y a reforzar a cooperación entre los suyos estaus miembros. A Unión Europea naixió l'1 de noviembre de 1993, seguntes las clausulas d'o Tractau de Maastricht, encara que ye a heredera d'a Comunidat Economica Europea, creyata en 1957, que desapareixió con a creyación d'a UE.

Con o Tractau d'a Unión Europea, s'atorgó a ciudadanía europea a los ciudadans de cada Estato miembro. S'intensificoron los alcuerdos duaneros y sobre inmigración con o fin de permitir a los ciudadans europeus una mayor libertat ta vivir, treballar u estudiar en cualsiquier d'os estaus miembros y se relaxoron los controls en las mugas.

Las especials relacions politicas se traducen en l'establimiento d'un mesmo Ordenamiento Churidico común, superior a las lechislacions nacionals, y en l'esistencia y funcionamiento d'os suyos organimos politicos y institucións, superiors a los d'os estaus miembros.

Los 27 estaus actualment miembros d'a Unión Europea (con a suya calendata de dentrada) son:

  1. Alemanya (1957).
  2. Austria (1995).
  3. Belchica (1957).
  4. Bulgaria (2007).
  5. Chipre (2004).
  6. Croacia (2013).
  7. Dinamarca (1973).
  8. Eslovaquia (2004).
  9. Eslovenia (2004).
  10. Espanya (1986).
  11. Estonia (2004).
  12. Finlandia (1995).
  13. Francia (1957).
  14. Grecia (1981).
  15. Hongría (2004).
  16. Irlanda (1973).
  17. Italia (1957).
  18. Letonia (2004).
  19. Lituania (2004).
  20. Luxemburgo (1957).
  21. Malta (2004).
  22. Países Baixos (1957).
  23. Polonia (2004).
  24. Portugal (1986).
  25. Republica Checa (2004).
  26. Rumanía (2007).
  27. Suecia (1995).

Actualment, con los suyos cuasi 500 milions d'habitants, a Unión Europea creya arredol d'o 30% d'o Producto Interior Bruto mundial.[1]

Dica hue, Gronlandia (parte de Dinamarca) y o Reino Uniu son os unicos territorios en haber albandonato a Unión Europea dimpués d'haber-ne feito parte, encara que Noruega refusó en 1972 y 1994 en dos referendums a suya dentrada, luego de rematar los alcuerdos previos a la suya incorporación a la UE.

Historia[editar | modificar o codigo]

Enamplatas d'a Unión Europea en a suya historia.

Articlo prencipal: Historia d'a Unión Europea

Orichens[editar | modificar o codigo]

En rematar a Segunda Guerra Mundial, prenioron fuerza en Europa antigas concepcions de tipo politico que pensaban que una mayor integración economica d'os países d'Europa portaría a evitar las friccions entre ixos países, fendo asinas mas difícil una nueva guerra en o continent. Antiparte, los Estaus Unius, ta evitar a expansión ta los países occidentals d'o comunismo dende a Unión Sovietica, establioron o clamato Plan Marshall, ta favoreixer a expansión y recuperación economica europeas, y ista aduya d'o Plan Marshall, ta estar eficaz, febe imprescindible establir mecanismos de cooperación entre las economías d'os países europeus.

En 1948 en Checoslovaquia bi habió o clamato golpe de Praga, cuan o Partiu Comunista de Checoslovaquia prenió o poder en o país, y los países d'Europa Occidental establioron o 18 de marzo de 1948 o Tractau de Bruselas, ta establir una Unión Occidental, con colaboración en temas economicos, socials, culturals y esfensivos. Los países que sinyoron o Tractau estioron Países Baixos, Belchica, Luxemburgo, Francia y o Reino Uniu. Encara que dimpués s'establió (en 1949), con mas miembros y con l'aduya de Canadá y Estaus Unius a OTAN, o Tractau de Bruselas estió un punto clau en o proceso de creyación d'una Europa unita.

A Comunidat Economica d'o Carbón y de l'Acero[editar | modificar o codigo]

Os países fundadors d'a Comunidat Economica d'o Carbón y d'o Acero y d'a Comunidat Economica Europea (UE-6).

Ya en 1946, en una reunión en Colonia entre o francés Robert Schuman, l'alemán Konrad Adenauer y l'italián Alcide De Gasperi se charró d'a posible unión europea, cuan yeran en una reunión de partius democrata cristianos. O 9 de mayo de 1950, Robert Schuman fació a Declaración Schuman, que ye considerata l'acta de naxencia d'a Unión Europea, y bi proponeba, d'alcuerdo con Jean Monnet, a creyación d'un organismo ta meter en común a producción de carbón y d'acero de Francia y d'Alemanya Occidental, amás de cualsiquier país que se i adhibise.

Asinas, a primera institución de cooperación economica entre los países d'Europa estió a Comunidat Economica d'o Carbón y d'o Acero (CECA), establita en 1951 por o Tractau de París, que teneba a finalidat de coordinar las economías nacionales en los sectors economícos d'a menería d'o carbón y d'a industria siderurchica pesata, ta a fabricación d'acero. Los países fundadors d'ista comunidat economica estioron Belchica, Países Baixos, Luxemburgo, Francia, Italia y Alemanya Occidental. Sindembargo, o Tractau que establió a comunidat feba referencia a la voluntat politica d'una federación europea, estando asinas o primer paso enta l'actual Unión Europea.

A Comunidat Economica Europea[editar | modificar o codigo]

En 1957, los mesmos países sinyoron o Tractau de Roma, ta establir a Comunidat Economica Europea (CEE), que se definiba como un mercato común u unión duanera ta permitir en o suyo interior a libre circulación de mercaderías y de personas, fomentar a cooperación economica y augmentar o ran de vida d'os suyos ciudadans nacionals. Tamién s'establió l'Euratom u Comunidat Europea d'a Enerchía Atomica, con los mesmos estaus miembros. Ye a clamata CEE-6 u Europa d'os 6.

Antiparte, tamién se creoron los fundamentos d'a ideya d'a libre competencia y, encara mes important, d'o posterior desarrollo d'unas leis comuns a toz los estaus miembros en unas mesuras d'integración lechislativa ta favoreixer a integración economica y politica.

1973: primena enamplata d'a CEE[editar | modificar o codigo]

En dentrar Dinamarca, Irlanda y o Reino Uniu, se converte en a Europa d'os 9.

En 1973 se fació a primera enamplata d'a CEE, en dentrar Dinamarca, Irlanda y o Reino Uniu, luego de superar-se las reticencias francesas contra a dentrada en a CEE d'os britanicos, que heban feito que Francia en vetase a dentrada en 1966 y 1967 ta salvaguardar a suya producción agricola, encara que tamién por motivos politicos. Tamién yera prevista a dentrada de Noruega, encara que en un referendum a población noruega refusó a incorporación d'o suyo país a la CEE.

Con Dinamarca dentró o suyo territorio de Gronlandia, que albandonó dimpués a Unión Europea, encara que fa parte de Dinamarca. Ista enamplata estió a primera d'as succesivas enamplatas, y incorporó a la CEE dos países economicament muit abanzatos (Dinamarca y o Reino Uniu), reforzando amás o sector d'a CEE de l'Oceano Atlantico. Sindembargo, daneses y britanicos estioron dende a suya dentrada en a CEE parte d'os clamatos países euroscepticos, reticens a la creixencia d'as institucions politicas europeas. Ye a clamata CEE-9 u Europa d'os 9.

1981-1986: segunda enamplata d'a CEE[editar | modificar o codigo]

A Europa d'os 12.

Los países europeus d'a mar Mediterrania (Grecia, Espanya y Portugal) miraban de dentrar en a CEE dende feba anyadas, pero lis mancaba uno d'os requisitos fundamentals, como yera a existencia d'un sistema politico interno de tipo democratico: en Grecia bi heba a clamata Ditadura d'os Coronels, en Portugal bi heba a dictadura de António de Oliveira Salazar (y dende 1968, de Marcelo Caetano), y en Espanya a dictadura de Francisco Franco.

Sindembargo, a meyatos d'os anyos 1970 istos tres países plegoron a un sistema democratico, encara que por vías diferents: en Grecia, luego de fracasar l'intento d'anexión de Chipre por a invasión d'ista isla por Turquía, cayó a dictadura en 1974, y se restablió un sistema democratico, abolindo amás a monarquía. En Portugal, un golpe d'estato d'os militars mas chóvens y ubiertos en un marco de crisis por las guerras colonials, fació cayer a dictadura, o 25 d'abril de 1974, en a clamata Revolución d'os Clavels. En Espanya, o 20 de noviembre de 1975 morió o dictador, y encara que bels elementos reacionarios d'o rechimen tentoron d'evitar-lo, en 1977 s'aprobó a Constitución espanyola de 1977, restablindo o sistema democratico.

En ixas condicions, a dentrada d'istos tres países en a CEE yera imprescindible ta enamplar a base economica, territorial, social y politica d'a propia CEE, encara que tamién ta saldar, a o menos parcialment, a deuda d'os países europeus en permetir a continidat d'as dictaduras en ixos países dica los anyos 1970. Asinas, luego d'adaptar las suyas economías en un proceso de converchencia economica con Europa, en 1981 dentró Grecia, y en 1986 dentroron Espanya y Portugal, creyando asinas a clamata CEE-12 u Europa d'os 12, ubrindo a CEE a o sud mediterranio.

Acta Unica Europea[editar | modificar o codigo]

O tractau de l'Acta Unica Europea fue sinyato o 17 de febrero de 1986 en a ciudat de Luxemburgo (Luxemburgo) y o 28 de febrero en Den Haag (Países Baixos), nomás mes y meyo dimpués de dentrar Espanya y Portugal, ta dentrar en vigor o 1 de chulio de 1987. Los suyos puntos prencipals estioron l'abance enta un sistema de libre comercio en a CEE dirichito enta un verdadero mercato común, l'aparición d'a ideya de Cooperación Politica Europea (antecedent de l'actual Politica Esterior y de Seguridat Común d'a UE) y o reforzamiento d'a cooperación entre los estaus miembros en los campos d'a rechira, a tecnolochía, o medio ambient, a seguridat y a esfensa.

L'Acta Unica Europea estió un paso fundamental enta a posterior constitución d'a Unión Europea.

Tractau de Maastricht[editar | modificar o codigo]

Mapa d'as enamplatas d'a UE.
Situación actual: miembros y candidatos.

A sinyatura d'o Tractau de Maastricht en 1992 estió unatro paso fundamental enta o proceso d'unificación europea, estando un tractau seguntes o cual los países miembros d'a CEE cedeban importants parcelas d'a suya propia sobiranía a las institucions europeas, como o Parlamento Europeu, muit reforzato por iste Tractau, encara que se reforzaban tamién las politicas de cooperación en temas economicos y socials. Amás, a CEE se convertió formalment en a Unión Europea (UE). Tamién se remató o proceso d'unión monetaria europea, creyando o Banco Central Europeu y a moneda unica, l'euro.

1995: tercera enamplata[editar | modificar o codigo]

En 1995 dentroron en a Unión Europea Suecia, Finlandia y Austria, en a clamata UE-15 u Europa d'os 15, dentrando asinas tres d'as democracias mas estables d'o continent, con sistemas politicos y socials muit abanzatos.

2001: Moneda unica, Tractau de Niza y cuatrena enamplata[editar | modificar o codigo]

O 2 d'octubre de 1997 se sinyó en a ciudat neerlandesa d'Amsterdam o Tractau d'Amsterdam, que yera una revisión d'o Tractau de Maastricht de 1992. Se quereba fer a profundización d'a linia anterior, amillorando a posición d'os ciudadans como elements fundamentals d'o proceso de construcción europeu. Tamién se miraba d'amillorar o proceso de presa de decisions en a Unión Europea, imprescindible en una Europa d'os 15 con muitas posibilidaz de doblar o suyo numero de países miembros.

En 1998 prencipió a moneda unica, l'euro, que prencipió a circular fisicament como moneda común (encara que no pas ta toz los miembros) en 2002. Antiparte, con a sinyatura en 2001 d'o Tractau de Niza, se metieron las bases d'a cuatrena gran enamplata de miembros d'a UE en 2004, a mayor d'a suya historia dica hue, plegando dica los 25 miembros (UE-25 u Europa d'os 25).

2007: seisena enamplata[editar | modificar o codigo]

En 2007, en dentrar Rumanía y Bulgaria.

2013: cinquena enamplata[editar | modificar o codigo]

En 2013, en dentrar Croacia a UE plegó dica 28 miembros (UE-28 u Europa d'os 28).

2020: Brexit[editar | modificar o codigo]

Dimpués d'a salida d'o Reino Uniu o 31 de chinero de 2020, a ​Unión Europea pasó a tener 27 miembros.

Institucions y politica[editar | modificar o codigo]

Articlo prencipal : Institucions y politica en a Unión Europea

L'UE conta con cinco institucions, tenendo cada una d'ellas una función especifica:

Antimás conta tamién con cinco importants organismos: o Banco Central Europeu, o Comité Economico y Social Europeu, o Comité d'as Rechions, o Banco Europeu d'Inversions, a Esfensoría d'o Pueblo Europeu y a Europol.

Cheografía[editar | modificar o codigo]

Articlo prencipal: Zona natural d'a Unión Europea

A Unión Europea tien una superficie total de 3.973.597 km². Muga con Noruega, Rusia, Belarrusia, Ucraína, Moldavia, Turquía, Suiza, Albania, Serbia, Macedonya d'o Norte, Andorra, San Marino, Liechtenstein, Mónegue, Ciudat d'o Vaticano y Marruecos.

Países y territorios d'ultramar

Los países y territorios d'ultramar (PTU) son países que no fan parte d'o territorio comunitario (a diferencia d'os DU); Los ciudadans d'os PTU tienen a nacionalidat d'os estaus miembros de que dependen (sindembargo, en bels casos los suyos ciudadans no poseyen a ciudadanía plena de tals estaus ).

Os países y territorios d'ultramar son os siguients:

estaus
Idioma local *
Alemanya Deutschland DE
Austria Österreich AT
Belchica Belgique BE
Bulgaria Bălgarija BG
Chipre Kypros CY
Croacia Hrvatska HR
Dinamarca Danmark DK
Eslovaquia Slovensko SK
Eslovenia Slovenija SI
Espanya Espanya ES
Estonia Eesti EE
Finlandia Suomi FI
Francia France FR
Grecia Ellada GR
Irlanda Éire IE
Italia Italia IT
Letonia Latvija LV
Lituania Lietuva LT
Luxemburgo Luxembourg LU
Malta Malta MT
Hongría Magyarország HU
Países Baixos Nederland NL
Polonia Polska PL
Portugal Portugal PT
Republica Checa Česká republika CZ
Rumania România RO
Suecia Sverige SE
Sin calendata
ARYM** ** **
Turquía Türkiye TR

Rechión ultraperiferica d'a Unión Europea

Departamentos franceses d'ultramar: Guayana Francesa (GF) - Guadalupe (Francia) (GP) - Reunión (RE) - Martinica (MQ)
Rechions Autonomas de Portugal: Madeira (Mad) - Azores (Azo)
Comunidat autonoma espanyola d'as Islas Canarias (Can)


(*)= Abreviadura - Sigla
(**)= ARYM= Antigua Republica Yugoslava de Macedonya (Macedonya d'o Norte).

Estatisticas[editar | modificar o codigo]

Lista organizata en orden descendent d'alcuerdo a o numero d'habitants de cada país. Ista cifra ye a suya vegada proporcional a o numero de posientos que cada país tien en o Parlamento Europeu.

Estato Anyada de ingreso Población en millons Aria (km²) PIB (Millardos Euro) 2003 PIB percapita (Euro) PIB contimparativo (EU15=100) Posientos en o Parlamento 2004
Alemanya 1958 / 1990 82,4 357.021 2.129,2 25.840 96,8 99
Francia 1958 64,1 547.030 1.557,2 26.128 101,8 78
Italia 1958 57,3 301.320 1.300,9 22.704 95,7 78
Espanya 1986 44,0 504.782 743,0 17.862 86,3 54
Polonia 2004 38,2 312.685 185,2 4.849 42,6 54
Países Baixos 1958 16,2 41.526 453,8 28.012 106,1 27
Grecia 1981 11,0 131.940 153,5 13.951 73,8 24
Belchica 1958 10,4 30.510 267,5 25.719 104,3 22
Portugal 1986 10,4 92.931 130,8 12.582 66,5 24
R. Checa 2004 10,2 78.866 75,7 7.420 63,1 24
Hongría 2004 10,1 93.030 73,2 7.251 55,0 24
Suecia 1995 8,9 449.964 267,4 30.048 102,2 19
Austria 1995 8,1 83.858 224,3 27.688 108,5 18
Dinamarca 1973 5,4 43.094 187,8 34.787 110,5 14
Eslovaquia 2004 5,4 48.845 28,8 5.337 47,6 14
Finlandia 1995 5,2 337.030 143,4 27.581 99,2 14
Irlanda 1973 4,0 70.280 131,9 32.981 118,2 13
Lituania 2004 3,5 65.200 16,1 4.612 45,2 13
Letonia 2004 2,3 64.589 9,2 3.985 37,7 9
Eslovenia 2004 2,0 20.253 24,5 12.244 70,3 7
Estonia 2004 1,4 45.226 7,4 5.302 44,7 6
Chipre 2004 0,7 9.250 11,3 16.177 76,1 6
Luxemburgo 1958 0,4 2.586 23,5 58.690 185,5 6
Malta 2004 0,4 316 4,4 11.113 67,3 5
Total (EU-25) 2004 456,0 3.973.597 9.738,0 22.911 91,8 730

Economía[editar | modificar o codigo]

Articlo prencipal: Economía d'a Unión Europea

Simbolo de l'Euro.
Simbolo de l'Euro.

L'Euro ye a moneda d'a Euro Zona u Zona de l'Euro, composata por doce d'os 25 Estaus miembros d'a UE que comparten ista moneda unica. Los billez y monedas d'euro se metioron en circulación l'1 de chinero d'o 2002.

Demografía[editar | modificar o codigo]

Articlo prencipal: Demografía d'a Unión Europea

Población d'a UE

País Población en millons Densidat de población1 % sobre o total de l'UE2 Movimiento de población3 Movimiento Natural4 Apoco Migratorio Mullers por cada 100 hombres
Alemanya 82,4 230,6 18,1 0,0 -1,7 1,8 104,6
Francia 59,6 108,8 13,1 4,4 3,5 0,9 105,8
Italia 57,3 192,2 12,7 8,4 -0,5 8,9
Espanya 44,0 87,1 9,2 15,5 1,3 14,2
Polonia 38,2 123,6 8,4 -0,7 -0,4 -0.4 106,5
Países Baixos 16,2 473,7 3,6 3,8 3,7 0,2 102,0
Grecia 11,0 83,1 2,4 3,1 0,0 3,2
Belchica 10,4 337,1 2,3 3,9 0,5 3,4 104,4
Portugal 10,4 112,1 2,3 6,5 0,4 6,1 106,9
Republica Checa 10,2 129,7 2,2 0,8 -1,7 2,5 105,4
Hongría 10,1 109,5 2,2 -2,5 -4,1 1,5 110,5
Suecia 8,9 21,6 2,0 3,9 0,7 3,2 102,0
Austria 8,1 95,8 1,8 4,8 0,0 4,0 106,4
Dinamarca 5,4 124,3 1,2 2,6 1,3 1,3 102,2
Eslovaquia 5,4 109,7 1,2 0,2 -0,1 0,3 106,0
Finlandia 5,2 17,0 1,1 2,6 1,5 1,1 104,6
Irlanda 4,0 54,6 0,9 15,3 8,2 7,1 101,3
Lituania 3,5 53,3 0,8 -4,8 -3,0 -1,8 114,1
Letonia 2,3 36,5 0,5 -5,3 -4,9 -0,3 117,3
Eslovenia 2,0 98,3 0,4 0,7 -1,0 1,7 104,5
Estonia 1,4 30,2 0,3 -4,0 -3,7 -0,3
Chipre 0,7 118,4 0,2 21,4 3,8 17,8 104,0
Luxemburgo 0,4 170,9 0,1 7,3 2,8 4,7 102,8
Malta 0,4 1265,4 0,1 6,5 2,2 4,3
Fuent: Eurostat

1 A densidat de población expresa en habitants por km².
2 Población total de cada país representada como % d'a población total de l'UE.
3 Por 1.000 personas. Diferencia entre a grandaria d'a población de l'anyada 2003, con respective a o 2002. Ye igual a la suma alchebraica d'o creiximiento natural y d'o apoco migratorio (correchito). O creiximiento ye negativo cuan os suyos dos components son negativos u cuan un d'os dos ye negativo y superior a l'atro en valgua absoluta.
4 Por 1.000 personas. Diferencia entre as naixencias (vivos) y as muertes en o curso de l'anyada 2003. O creiximiento (u deficit) natural ye negativo, cuan as muertes son muitas mas que as naixencias.

Veyer: Migración en a Unión Europea

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]


Predecesor:
Tawakkul Karman
Premio Nobel d'a Paz
2012
Succesor:
dengún