Samianigo
Samianigo | |||
Municipio d'Aragón | |||
| |||
Entidat • País • Provincia • Comarca |
Municipio![]() ![]() Alto Galligo | ||
Superficie | 586,8 km² | ||
Población • Total • Densidat |
9371 hab. (2013) 48,81 hab/km² | ||
Altaria • Meyana |
780 m. | ||
Distancia • 52 km • 18 km |
enta Uesca enta Chaca | ||
Alcalde | Jesús Timoteo Lasierra Asín | ||
Codigo postal | 22600 | ||
Chentilicio | samianiguense | ||
Parroquial • Diocesi • Arcipestrau |
Chaca Samianigo | ||
Ríos | Galligo Tulivana Guarga Aurín Alcanadre Guatizalema | ||
Coordenadas | |||
Web oficial |
Samianigo (Sabiñánigo en castellano) ye un municipio aragonés d'a provincia de Uesca, situato a 780 metros d'altaria en Sarrablo, en a comarca de l'Alto Galligo, a 52 km de distancia de Uesca y tien una población de 9371 habitants.
A suya economía s'alazeta en as industrias quimicas y en o turismo.
En o suyo termin municipal se troban buena parti d'as ilesias de Sarrablo, o Museu Ángel Orensanz y Artes de Sarrablo y o Museu de Debuixo d'o Castiello de Larrés.
Cheografía[editar | modificar o codigo]
Muga a lo norte con os municipios de Biescas y Yebra de Basa; a l'este con Fiscal y Boltanya; a lo sud con o municipio d'As Penyas de Riglos; a lo sudeste con a comarca d'o Semontano de Balbastro y a l'ueste con os municipios de Candarenas, Chaca y Villanuga.
Samianigo ye situato entre a val d'o río Aurín y a cuenca d'o curso meyo d'o río Galligo en a suya zona norte y entre Vallibasa y a Guarguera en a zona sud, es decir, abarca dende las sierras interiors d'o Pireneu dica las exteriors, pasando por a depresión meya, lo que fa que'n tienga una gran variedat d'ecosistemas y paisaches que se combinan con a rica arquitectura popular y relichiosa d'iste termin municipal.
Ye o mayor termin municipal de Uesca con os suyos 586,8 km² y o tercero d'Aragón dezaga d'os de Zaragoza y Exeya.
Historia[editar | modificar o codigo]
A localidat de Samianigo fue fundata por os romans, amán de l'actual ubicación, entre os ríos Galligo (d'as Galias) y Aurín (d'Aurum, por l'oro que se i trobaba) fa ya más de 2000 anyos, en epoca d'Augusto.
Pareixe que o más probable ye que o suyo nombre vienga d'o cheneral román Calvisio Sabino, a qui acomandoron a a pacificación d'a zona dimpués d'a conquiesta romana. En un documento d'o sieglo II apareixe como Sabiniacum.
Más tardi en 1035 Samianigo s'encorpora a lo reino d'Aragón y ye allora quan apareixe documentato como Savignaneco. Mientres a Edat Meya estió patrimonio d'a Corona y no pas d'un sinyor feudal como atros lugars d'a redolada.
A la fin d'o sieglo XIX, Samianigo encara yera un chicot lugar con bellas 24 casas, qualos habitants viviban d'as suyas tierras y o suyo ganato. Quan a carretera que puyaba ta o balneyario de Pandicosa y ta Biescas s'amilloró en 1881 y prencipioron a construir casas arredol d'ista a lo suyo paso por o lugar de Samianigo. Asinas con a plegata d'a carretera y o ferrocarril en 1893, prencipió a creixer o lugar y esdevinió una ciudat adedicata a los servicios.
En 1918 prencipioron a instalar-sen en o lugar industrias quimicas y de l'aluminio aduyatas por a presencia d'o ferrocarril, as centrals electricas y a situación cheografica. Gracias a istas empresas a población d'o lugar puyó dende 100 habitants dica quasi 10.000 en menos de 100 anyadas.
Demografía[editar | modificar o codigo]
A lo prencipio d'o sieglo XX Samianigo yera un chicot lugar que nomás teneba 280 habitants. Con a plegata d'o ferrocarril y d'as industrias instalatas en o lugar a población puyó muito debito a la plegata d'inmigrants venitos d'a resta d'a val y sobretot de difuera d'Aragón.
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE. |
Economía[editar | modificar o codigo]
A economía de Samianigo s'alazeta en os servicios, o turismo, as industrias metalurchica, quimica y farmaceutica y a enerchía.
A industria electroquimica "Aragonesas", establita en 1918 y a fabrica d'aluminio "Alcoa", establita en 1927 son encara hue dos d'os pilars d'a economia d'a capital sarrablesa.
Ya en os años 90 s'establió tamién a empresa farmaceutica "Bieffe Medital" en o municipio chunto a lo lugar de Sorripas, creyando tamién atra fuent de treballo ta la val.
Por atra parti tamién ye important o sector d'a enerchía por meyo d'a producción d'electricidat y gas natural.
Cultura y Turismo[editar | modificar o codigo]
A casa d'o sieglo XIX (1810-1830), conoixita como Casa Batanero, ye a seu d'o Museu d'Artes de Sarrablo. Iste museu fue inagurato en 1979. A planta baixa reproduce as diferents cambras d'una casa pirenenca con totz os suyos trastes. En o segundo piso bi ha salas adedicatas a las fainas artesanals que se feban d'antes más. En l'antigo granero s'ha instalato un espacio ludico adedicato a Pedrón, o famoso diaplet de Sarrablo.
En Samianigo se troba tamién "Pirenarium, o parque d'os Pireneus". Ye un parque tematico con maquetas d'o Pireneo y d'a resta d'Aragón en miniatura, y ye situato en os viellos cuartels de l'exercito.
Administración[editar | modificar o codigo]
Reparto de concellers[editar | modificar o codigo]
Partito | 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | 2019 |
Partido de los Socialistas de Aragón | 4 | 6 | 6 | 7 | 7 | 8 | 7 | 5 | 7 | 6 | 7 |
Partido Popular | - | 2 | 1 | 4 | 4 | 3 | 2 | 2 | 3 | 1 | 2 |
Partido Aragonés | - | 5 | 5 | 2 | 1 | 1 | 2 | 3 | 5 | 4 | 2 |
Cambiar Sabiñánigo | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2 | 1 |
Ciudadanos | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | |
Chunta Aragonesista | - | - | - | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 |
Izquierda Unida | - | - | 1 | - | - | - | 1 | 2 | 1 | -[2] | -[2] |
Unión de Centro Democrático | 6 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
Total | 13 | 13 | 13 | 13 | 13 | 13 | 13 | 17 | 13 | 13 |
Alcaldes[editar | modificar o codigo]
Lechislatura | Nombre | Partito politico |
---|---|---|
1979–1983 | Antonio Ferrer Piedrafita | Unión de Centro Democrático |
1983–1987 | Luis Giménez Buesa | Partido Aragonés |
1987–1991 | Antonio Calvo Lasierra | Partido de los Socialistas de Aragón |
1991–1995 | Antonio Calvo Lasierra | Partido de los Socialistas de Aragón |
1995–1999 | Carlos Iglesias Estaún | Partido de los Socialistas de Aragón |
1999–2003 | Carlos Iglesias Estaún | Partido de los Socialistas de Aragón |
2003–2007 | Carlos Iglesias Estaún | Partido de los Socialistas de Aragón |
2007–2011 | Jesús Lasierra Asín | Partido de los Socialistas de Aragón |
2011–2015 | Jesús Lasierra Asín | Partido de los Socialistas de Aragón |
2015–2019 | Jesús Lasierra Asín | Partido de los Socialistas de Aragón |
Esporte[editar | modificar o codigo]
A ciudat ye mui ligata a lo esporte en cheneral y especialment a lo ciclismo, ye famosa por estar o scenario d'una d'as pruebas ciclistas amateurs más importants d'o mundo, dita Quebrantahuesos, a quala sería una etapa Tour de Categoría Especial, por os puertos de montanya que se i pasan. A sobén etapas d'a Vuelta a Espanya, rematan, prencipian u pasan por a localidat, s'han feito incluso campionatos d'Espanya de "profesionals", pasando los millors ciclistas d'o mundo como Miguel Induráin entre atros.
O fútbol ye representato por o Agrupación Deportiva Sabiñánigo
Presonalidatz naixitas de Samianigo[editar | modificar o codigo]
Categoría principal: Naixitos de Samianigo.
Ciudatz achirmanatas[editar | modificar o codigo]
Comunicacions[editar | modificar o codigo]
Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]
Vinclos externos[editar | modificar o codigo]
Se veigan as imachens de Commons sobre Samianigo.
- Concello de Samianigo
- Datos alazetals
- (an) O toponimo Samianigo
- Amigos de Sarrablo
- (an) Samianigo
Referencias[editar | modificar o codigo]
- ↑ Archivo electoral
- ↑ 2,0 2,1 Integrato en a coalición Cambiar Sabiñánigo
Municipios d'a comarca de l'Alto Galligo | |
---|---|
Biescas | Candarenas | Oz de Tena | Pandicosa | Samianigo | Sallent de Galligo | Yebra de Basa | Yesero |