Luengas romances italo-occidentals
Luengas romances italo-occidentals | |
---|---|
Atras denominacions: |
' |
Distribución cheografica: |
Italia, Francia, Iberia, Croacia |
Etnia: | |
Clasificación lingüistica | |
Clasificación: | Indo-europeas
|
Protoluenga: | Latín |
Subdivisions: | |
ISO 639-1: | [4] |
ISO 639-2: | [5] |
ISO 639-3: | [6] |
ISO 639-4: | [7] |
ISO 639-5: | roa |
Linguasphere: | ' |
Glottolog: | ital1285 |
Mapa de situación | |
![]() Luengas romances italo-occidentals |
As luengas romances italo-occidentals constituyen, seguntes bellas clasificacions, a branca mas gran d'as luengas romances. Se subdivide a la vegada en dos brancas prencipals: as luengas italo-dalmatas y as luengas romances occidentals. No s'incluyen en iste grupo l'idioma sardo ni as luengas romances orientals.
Luengas italo-dalmatas[editar | modificar o codigo]
Basando-se en o criterio d'intelichibilidat mutua, Dalby lista quatre luengas: o corso, italiano (toscán–central), napolitán–siciliano y dalmata.[1]
Romance dalmata[editar | modificar o codigo]
- L'idioma dalmata charrau en a rechión de Dalmacia en Croacia. S'extinguió en o sieglo XIX.
- L'idioma istriot charrau en a peninsula de Croacia, Eslovenia y Italia.
Toscán[editar | modificar o codigo]
- O dialecto toscán que incluye l'italiano stándard y quantos d'os dialectos d'Italia.
- L'idioma corso ye relacionau con o toscán y incluye os dialectos gallurés y o más discutiu sasarés.
Italiano central-meridional[editar | modificar o codigo]
- As luengas italianas centrals, u dialectos latino-umbrio-marquián, incluyen variedatz como o romanesco y o marquián.
- L'italiano meridional charrau en o centro-sud d'Italia.
- L'idioma napolitán charrau en Nápols, a suya redolada y a rechión de Campania.
- O dialecto abruzés.
- O dialecto pullán.
- O dialecto basilicatino u lucanián.
- O italiano extremo-meridional:
Veneciano[editar | modificar o codigo]
- L'idioma veneciano a vegadas se clasifica aintro d'as luengas italo-dalmatian quan ye excluyiu d'as galo-italicas, y ye alavez agrupau con o istriot.
Chodigo-italiano[editar | modificar o codigo]
As luengas chodigo-italianas son as variedatz d'o italiano charradas por as comunidatz chodigas, entre os sieglos X y XX, en Italia, Corfu y Zante.
Luengas romances occidentals[editar | modificar o codigo]
Basando-se en o criterio d'intelichibilidat mutua, Dalby lista dica una dotzena de luengas: o portugués, o castellano, l'astur-leyonés, l'aragonés, o catalán, o gascón, o provenzal, o galo-valón, o francés, o franco-provenzal, o rumanch y o ladín.[1]
Galo-romance[editar | modificar o codigo]
As luengas galo-romances incluyen:
- As luengas d'oïl, que incluyen o francés stándard, o picardo, o valón, o lorenés y o normando.
- L'arpitán, tamién conoixiu como franco-provenzal. Tien caracteristicas comuns son o francés y o dialecto provenzal de l'occitán. A vegadas s'incluye en as luengas d'oïl.
As luengas gallo-romance pueden incluyir en bellas clasificacions:
- As luengas retorromanicas. Entre as que se troban o rumanch charrau en Suiza, o ladín de l'aria d'os Dolomitas y o friulán charrau en Friuli. As luengas retorromanicas pueden clasificar-se como gallo-romances u formar una branca independient aintro d'as luengas romances occidentals.
- As luengas occitano-romances d'o Sud de Francia y l'Este d'Iberia, incluyen l'occitán y o catalán. As luengas occitano-romances se clasificar unas vegadas como galo-romances y atras vegadas como ibero-romances u mesmo formando una branca independient d'as luengas romances occidentals.
- L'idioma occitán u luenga d'oc, que tien dialectos como l'occitán provenzal y o gascón-aranés.
- L'idioma catalán que tien dos formas stándard diferents ta o catalán y o valenciano. Tamién se gosa clasificar como ibero-romance oriental.
- As luengas galo-italicas. Incluyen o piemontés, o ligur, o lombard, l'emilián-romanyol, o galo-italico de Sicilia y o galo-italico de Basilicata. As luengas galo-italicas se clasifican a vegadas como galo-romances u entre os dialectos italianos septentrionals. L'idioma veneciano s'incluye tamién a vegadas entre as luengas galo-italica, encara que bi ha quantas caracteristica que lo fan diferent d'istas.[2]
As luengas d'oïl, l'arpitán y as luengas retorromanicas se denominan a vegadas galo-reticas.
Ibero-romance[editar | modificar o codigo]
- As luengas ibero-occidentals:
- As luengas castellanas: que incluyen o espanyol y o chodigo-espanyol.
- As luengas galaicoportuguesas: que incluyen o portugués, o gallego, a fala y o portunyol riverense.
- As luengas astur-leyonesas: que son, d'este a ueste, o cantabro, l'asturiano y o leyonés. De norte a sud son o leyonés, mirandés, extremenyo y o barranquenho.
- As luengas pirenenco-mozarabes: que incluyen l'aragonés y o extincto mozarabe. A vegadas se clasifican tamién como ibero-occidentals.
- As luengas ibero-orientals u idioma catalán: a sobén clasificau como parti d'as luengas occitano-romances, se veiga o galo-romance.
Referencias[editar | modificar o codigo]
- ↑ 1,0 1,1 David Dalby, 1999/2000, The Linguasphere register of the world's languages and speech communities. Observatoire Linguistique, Linguasphere Press. Volume 2. Oxford.[1][2][3]
- ↑ Lorenzo Renzi, Nuova introduzione alla filologia romanza, Bologna, Il Mulino, 1994, p. 176 «I dialetti settentrionali formano un blocco abbastanza compatto con molti tratti comuni che li accostano, oltre che tra loro, qualche volta anche alla parlate cosiddette ladine e alle lingue galloromanze [...] Alcuni fenomeni morfologici innovativi sono pure abbastanza largamente comuni, come la doppia serie pronominale soggetto (non sempre in tutte le persone)[...] Ma più spesso il veneto si distacca dal gruppo, lasciando così da una parte tutti gli altri dialetti, detti gallo-italici.»