Luengas galoitalicas

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Luengas galoitalicas
Atras
denominacions:
'
Distribución
cheografica:
Italia, San Marino, Suiza, Mónegue y Francia
Etnia:
Clasificación lingüistica
Clasificación: Indoeuropeas
Protoluenga: Latín
Subdivisions:
  • 1) Piemontés
  • 2) Ligur
  • 3) Lombardo
  • 4) Emiliano-romanyol
  • 5) Galoitalico de Sicilia
  • 6) Galoitalico de Basilicata
  • ISO 639-1: [2]
    ISO 639-2: [3]
    ISO 639-3: [4]
    ISO 639-4: [5]
    ISO 639-5: roa
    Linguasphere: '
    Glottolog: gall1279
    Mapa de situación

    Luengas galoitalicas

    As luengas galoitalicas[1] son a mayoría de luengas d'o norte d'Italia. Fan parti d'iste grupo o piemontés, o lombardo, o emiliano-romanyol y o ligur, encara que bi ha dudas sobre a clasificación d'ista zaguera debiu a las suyas caracteristicas especials. O veneciano se considera a sobén como una luenga italo-dalmatas; encara, que bellas publicacions la definen como galoitaliana.[2]

    As luengas galoitalianas comparten caracteristicas tanto con as luengas galorromanicas, con as que mugan a o norueste (incluyindo o francés y occitán) y as luengas italo-dalmatas a o sud (incluyindo l'italiano). Eixemplos de caracteristicas comuns con as primeras son a perduga de todas as vocals finals fueras d'a -a; a ocurrencia d'a lenición; o desenvolique d'o grupo /kt/ orichinal a /jt/ (y a sobén dimpués a /tʃ/) y o desenvolique d'a vocal frontal redondiada (por eixemplo o cambeo de /u/ a /y/). D'atra man son eixemplos de caracteristicas comuns a o segundo grupo de luengas a indicación d'os plurals con cambeos vocalicos en cuentas de con una /s/; se troba prou estendillada a metafonía d'a vocals tonicas, cuan van seguidas d'una /i/; asinas como o desenvolique en bellas arias d'o fonema /tʃ/ en cuentas de /ts/ como resultau d'a palatalización d'a /k/ orichinal antis de e y i.

    Debiu a tot isto, bi ha discusions sobre a corrección d'o propio grupo de luengas galoitalicas. Asinas istas son a vegadas clasificadas aintro d'as luengas galorromanicas,[3] encara que atros lingüistas gosan agrupar-las con as italo-dalmatas.[4][5][6][7][8]

    Distribución cheografica[editar | modificar o codigo]

    Tradicionalment s'han charrau en o Norte d'Italia, sud de Suiza, San Marino y Mónegue. A mayoría d'as luengas galoitalicas han deixau paso a l'italiano stándard como luenga d'uso cutiano. A gran mayoría de parlants d'istas luengas son bilingües con l'italiano. Istas luengas encara son parladas por a diaspora italiana en países con importants comunidaz d'immigrants d'orichen italiano. O ligur ye standardizau en Mónegue como idioma monegasco (Munegascu).

    Clasificación[editar | modificar o codigo]

    Referencias[editar | modificar o codigo]

    1. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.
    2. Por eixemplo Ethnologue
    3. Ethnologue, [1]
    4. Por eixemplo, Giovan Battista Pellegrini, Tullio De Mauro, Maurizio Dardano, Tullio Telmon (se veiga Enrico Allasino et al. Le lingue del Piemonte, IRES – Istituto di Ricerche Economico Sociali del Piemonte, Torino, 2007, p. 9) y Vincenzo Orioles (se veiga Classificazione dei dialetti parlati in Italia).
    5. Walter De Gruyter, Italienisch, Korsisch, Sardisch, 1988, p. 452.
    6. Michele Loporcaro, Profilo linguistico dei dialetti italiani, 2013, p. 70.
    7. Martin Maiden, Mair Parry, Dialects of Italy, 1997, Introduction p. 3.
    8. Anna Laura Lepschy, Giulio Lepschy, The Italian Language Today, 1998, p. 41.

    Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]