Felis silvestris catus

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Gato
Gato
Gato
Estato de conservación

Domestico.
Dominio: Eukaryota
Reino: Animalia
Subreino: Metazoa
Filo: Chordata
Clase: Mammalia
Orden: Carnivora
Familia: Felidae
Chenero: Felis
Especie: F. silvestris
Subespecie: F. s. catus o F. s. domesticus
Nomenclatura trinomial
Felis silvestris catus
Schreber, 1775
Felis domesticus
Gato domestico - Brasil.

O gato (Felis catus (L., 1758)) ye un mamifero domestico d'a familia d'os Felidae (felins), carnivoro, con unglas retractils, de pelache preto y suau. Ye estau domesticau dende fa bellas 7.000 anyadas. As crietas d'o gatos se dicen gatolins.

Etimolochía[editar | modificar o codigo]

Gato ye a evolución d'o latín cattum d'alcuerdo con a fonetica aragonesa. En aragonés bi ha una traza de dirichir-se u clamar a l'animal que ye mixin(o)-mixin(o), que conserva o castellano d'Aragón, y tamién se puet fer servir pa referir-se a un gato prou conoixito u familiar.

Caracteristicas[editar | modificar o codigo]

O gato domestico (Felis silvestris catus) pesa entre 3 y 8 kg de peso. Viven bellas 15 añadas si son bien cudiaus. O gato mas lonchevo cuaternau vivió 34 anyadas. As fembras son prenyadas 55 días y libran entre 2 y 6 gatolins, que les da de tetar entre 3 y 4 semanas.

Os gatos tienen una gran variedat de pelaches y colors, anque se gosa distinguir entre os de pelos largos y pelos curtos. Mesmo bi'n ha de razas que no en tienen de pelos.

A coda sirve ta mantener o equilibrio, puede variar muito en a suya longaria. En os gatos de raza manch, a coda ye inexistent.

Os suyos dients y unglas son adaptaus a lo suyo estilo de vida carnivoro.

O gato ye ta muitos un animal de companyía. Ye mas independient que o can pero tamién puede estar mui afectivo si le se educa y le se tracta bien.

Os gatos domesticos gosan minchar minchars paraus. Anque tamién cazan zorces y muixons como complemento a la suya dieta. Lis cuacan os corazons d'animals, o pescau, o figado y atras carnes. Cal que les ne manque d'augua fresca. A leit lis cuaca muito, pero muita leit puede prevocar-les espenyo.

Por istinto, ye un animal cazador. Os gatos de rafal, viven de traza semisalvache y cazan zorces y ratas que d'atra traza se mincharían o grano. Muitos gatos matan zorces y muixons chicoz por instinto, pero no se los minchan.

O gato salvache[editar | modificar o codigo]

O gato salvache (Felis silvestris) ye parellano a lo gato domestico, pero ye mas gran, mas cerenyo y tienen a coda mas curta y cerruda. Vive en Europa, Africa y Asia occidental.

En bellos lugars de Sobrarbe, tamién ye dito Gato Cerval que no bi ha de confundir-se con o Cerval iberico (Lynx pardinus).

Ditos y mazadas[editar | modificar o codigo]

  • «de padre gato, fillos misins»
  • «gato escaldato de l'augua fria escapa»[1]
  • «gato con guante, no caza»[2]

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

  • (en) Becker, M.; Spadafori, G.. Why Do Cats Always Land on Their Feet?: 101 of the Most Perplexing Questions Answered About Feline Unfathomables, Medical Mysteries and Befuddling Behaviors. HCI, 2007. ISBN 978-0-7573-0573-3.
  • (en) Hotchner, T.. The Cat Bible: Everything Your Cat Expects You to Know. Gotham, 2006. ISBN 978-1-59240-325-7.
  • (fr) Vitoux, F.; Bouldouyre, A.. Dictionnaire amoureux des Chats. Plon/Fayard, 2008. ISBN 978-2-259-20686-0.
  • (es) Alderton, D.. Cuidados del gato. Barcelona: CEAC, 1989.
  • (es) Menassé, V.. El gato europeo y el gato común. Barcelona: De Vecchi, 1996.
  • (es) Wright, M.; Walters, S.. El gato: evolución, conocimiento, crianza, mantenimiento. Barcelona: Blume, 1982.
  • (es) Enciclopedia del gato. Aniwa Publishing. París, 2002.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Chusé Antón Santamaría Loriente: Chiqueta comparanza de paremias occitanas, francesas e aragonesas, Fuellas 228-229, Consello d'a Fabla Aragonesa, 2015, ISSN 1132-8453, pp. 17-19.
  2. (an) Fernando Sánchez Pitarch, Guillermo Tomás Faci: Replega de tradizión oral agüerana, Luenga & Fablas 10, Consello d'a Fabla Aragonesa, 2006, ISSN 1137-8328, pp. 33-61.