Corazón

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Iste articlo ye sobre un organo d'os animals. Ta la montanya d'os Andes en Ecuador se veiga Corazón.
O corazón (ilustración d'Hugo Heikenwaelder).

O corazón (d'o latín cor, cordis)[1] ye l'organo prencipal d'o sistema cardiovascular en os animals vertebraus. Ye un musclo estriau, bofo y de forma conica, que ye situau en o güeco d'o torax, y funciona como una pompa aspirant y impelent, que aspira dende as auriclas a sangre que cercula por as benas, y la empenta dende os ventriclos enta as arterias que la menan por tot o cuerpo. Entre as auriclas y os ventriclos y entre os ventriclos y as arterias se troba valvulas que fan que a endrecera d'a cerculación siga a correcta. Tamién se diz corazon a organos similars existents en annelidos, moluscos y artropodos.

En os vertebraus, o corazón ye composau de musclo cardiaco, una mena de musclo involuntario (ye decir, un musclo que no puet estar controlau por o celebro). Iste teixiu nomás se troba adintro d'iste organo.

O corazón humán ye un poquet mas gran que o punyo, y en o caso d'os muixons y mamiferos, se troba dividiu en cuatre cavidaz: as dos d'alto, ditas auriclas, y as dos de baixo, ditas ventriclos. O corazón fa mover-se a sangre con movimientos de sistole (contracción d'o teixiu muscular) y diastole (relaxación d'o teixiu muscular). O corazón humán traquía a bels 72 traquius por menuto, o que fa alto u baixo 2500 millons de vegadas durant una vida de 66 anyos.

L'adchectivo cardiaco fa referencia a o corazón y promana d'o griego καρδια, que significa corazón.

Anatomía d'o corazón[editar | modificar o codigo]

Estructura d'o corazón en animals[editar | modificar o codigo]

A estructura d'o corazón cambea entre as diferents brancas d'o reino animal. Por eixemplo, os cefalopodos tienen dos corazons branquials y un "corazón sistemico". Os peixes tienen un corazón con dos cambras que pompeya a sangre enta as branquias y dende astí ista va enta a resta d'o cuerpo. En os anfibios y a mayor parte d'os reptils, se i troba un sistema cerculatorio doble, pero no siempre o corazón ye trestallau en dos pompas deseparadas. Os anfibios tienen un corazón con tres cambras.

As aus y mamifers amuestran una separación completa d'o corazón en dos pompas, fendo un total de cuatro cambras; manimenos se piensa que as cuatro cambras d'o corazón d'os muixons evolucionoron de traza independient d'as d'os mamifers.

Estructura d'o corazón humán[editar | modificar o codigo]

Animación d'una imachen por ultrasons d'o corazón

O corazón ye un organo muscular bofo con a función de pompiar a sangre a traviés d'os vasos sanguinios de l'organismo. En o cuerpo humán, o corazón se troba de normal en o meyo d'o tórax, en una cavidat conoixida como mediastino, con a suya parte mas gran en a metat d'a ezquierda (encara que en bellas personas se troba en a dreita), debaixo d'a espineta. Se gosa pensar que o corazón ye en o costau d'a ezquierda porque o ventriclo ezquierdo ye mas gran y mas fortal que o ventriculo dreito (porque ha de pompiar a sangre enta todas as partes d'o cuerpo). Por ixo tamién o polmón ezquierdo ye mas chicot que o dreito, porque o hemitórax ezquierdo tiene una parte mas gran ocupada por o corazón.

Corazón humán extrayiu d'un hombre de 64 anyos.

O corazón ye embolicau por una binza recia clamada pericardio u saco pericardico y ye rodiau por os livianos u polmóns. O pericardio ye un saco u bolsa que acubilla o corazón y tien dos capas (una capa exterior fibrosa u pericardio fibroso, feito de teixiu conchuntivo denso y fibroso, y una capa interior serosa u pericardio seroso). A capa serosa tien una estructura de doble telilla y chumía o liquido pericardico que lubrica y aisla a superficie d'o corazón, y asinas achiqueixe a frición mecanica que sufre mientres as contraccions. As capas fibrosas externas lo protechen y deseparan.[2]

L'apex ye a punta inferior d'o corazón (que apunta enta abaixo y ent'a ezquierda). Se sitúa en o cinqueno espacio intercostal en a linia meya d'a clavilla ezquierda. En os adultos normals, a masa d'o corazón ye de bels 250-350 g, pero bels corazons que padeixen hipertrofia pueden arribar a pesar 1000 g. O corazón humán tiene 4 cambras, as dos superiors u auriclas y as dos inferiors u ventriclos.

Corazón humán con as arterias coronarias.

Cavidaz cardiacas[editar | modificar o codigo]

Vista frontal d'un corazón humán. As flechas blancas endican o fluxo normal d'a sangre.
Partes
1.-Auricla dreita
2.-Auricla ezquierda
3.-Vena caba superior
4.-Arteria Aorta
5.-Arteria polmonar
6.-Vena polmonar
7.-Valvula mitral
8.-Valvula aórtica o Bicúspide
9.-Ventriclo ezquierdo
10.-Ventriclo dreito
11.-Vena caba inferior
12.-Valvula tricuspide
13.-Valvula polmonar
Miocardio (en color rosa)
→Epicardio (capa exterior)
→Endocardio (capa interior)

O corazón se trestalla en cuatro cavidaz, dos superiors u auriclas (u atrios) y dos inferiors u ventriclos. As auriclas recullen a sangre d’o sistema venosos, la pasan enta os ventriclos y dende astí surten t'a cerculación arterial.

L'auricla dreita y o ventriclo dreito forman o que clasicament se clama o corazón dreito. Reculle a sangre que promana de tot o cuerpo, que plega en l'auricla dreita a traviés d'as venas cavas superior y inferior. Ista sangre, baixa en oxicheno, se leva ta o ventriclo dreito, y dende allí se nimvia t'a cerculación polmonar por l'arteria polmonar. Dau que a resistencia d'a cerculación polmonar ye menor que a sistemica, a fuerza que o ventriclo dreito ha de fer ye menor que a d'o ventriclo ezquierdo, y por ista razón a suya grandaria ye prou menor que a d'o ventriclo ezquierdo.

L'auricla ezquierda y o ventriclo ezquierdo forman o clamau corazón ezquierdo. Reculle a sangre d'a cerculación polmonar, que plega a traviés d'as cuatre venas polmonars en a parte superior de l'auricla ezquierda. Ista sangre ye oxichenada y promana d'os livianos. O ventriclo ezquierdo la ninvia por l'arteria aorta ta distribuir-la por tot l'organismo.

O teixiu que desepara o corazón dreito d'o ezquierdo se diz septo u tabique. Funcionalment, se trestalla en dos partes no deseparadas: a superior u tabique interauricular, y a inferior u tabique internentricular. Iste zaguero ye especialment important, ya que por él discurre o Faixo de His, que mena l'impulso electrico t'as partes mas baixas d'o corazón.

Valvulas cardiacas[editar | modificar o codigo]

As valvulas cardiacas son as estructuras que deseparan unas cavidaz datras, privando que bi haiga un refluxo retrogado. Se troban arredol d'os “foraus atriventriculars” u (auriclo-ventriculars) y entre os ventriclos y as arterias de salida. Son as siguients

Histolochía d'o corazón[editar | modificar o codigo]

O corazón tiene tres menas de musclo cardiaco:

  • Musclo auricular.
  • Musclo ventricular.
  • Fibras musculars d'o sistema d'excitación y conducción electrica.

Os dos primers son musclos que a suya misión ye de contrayer-se cuan plega en éls l'impulso electrico. A finalidat d'o sistema d'excitación y conducción electrica ye de producir os impulsos electricos periodicos y conducir-los por as diferents partes d'o corazón seguntes una secuencia temporal adecuada. Podemos distinguir-ie as fibras musculars excitadoras (que producen os impulsos electricos) y as fibras musculars especializadas en a conducción d'os mesmos.

D'adintro ta difuera o corazón presenta as siguients capas de teixius:

  • O endocardio, una binza serosa d'endotelio y teixiu connectivo de cubrimiento interno. Ista capa ye a que dentra en contacto con a sangre. Incluye fibras elasticas y de colacheno, vasos sanguinios y fibras musculars especializadas. En a suya estructura tamién se troba traveculas carnosas, que li dan resistencia mecanica debant d'a contracción.
  • O miocardio, que ye propiament o musclo cardiaco; con a suya contración, permite d'empentar a sangre por o cuerpo. En ista capa tamién trobamos teixiu connectivo, capilars, capilars linfaticos y fibras niervosas.
  • L'epicardio ye una capa fina serosa mesotelial que embolica o corazón y contiene capilars y fibras niervosas. Ista capa se considera que fa parte pericardio seroso.

Funcionamiento[editar | modificar o codigo]

En os mamiferos, a función d'o costau dreito d'o corazón ye de replegar en l'auricla dreita a sangre desoxichenada que plega d'o cuerpo, fer-la pasar ta o ventriclo dreito pasando por a valvula tricuspide, y dende allí, fendo-la salir por a valvula polmonar semilunar, empentar-la por l'arteria polmonar enta enta os livianos (cerculación polmonar). En os livianos a sangre deixa o dioxido de carbonio, y lo escambia por oxicheno por un proceso pasivo de difusión.

O costau ezquierdo replega en l'auricula ezquierda a sangre oxichenada que plega dende os polmons por a vena polmonar. Dende l'auricula ezquierda, a sangre se fa pasar por o valvula mitral enta o ventriclo ezquierdo que la fa salir por a valvula aortica semilunar, empentando-la enta o cuerpo a traviés de l'arteria aorta. L'aorta fa forcachas que fa que a sangre se divida entre as arterias prencipals que furnen todas as partes d'o cuerpo. Dende as arterias, a sangre viachea enta as arteriolas y dende astí enta os capilars que levan a sangre t'as celulas. A sangre relativament desoxichenada torna alavez por as venulas que desembocan en as venas, y ístas en as venas cavas inferior y superior, que plegan enta l'auricla dreita an que tot o proceso se torna a repetir.

Fisiolochía d'o musclo cardiaco[editar | modificar o codigo]

Ciclo cardiaco[editar | modificar o codigo]

Con cada traquiu d'o corazón ye asociada una secuencia d'eventos que en chunto fan o ciclo cardiaco. Se consideran tres etapas: sistole auricular, sistole ventricular y diastole. O ciclo cardiaco fa que o corazón alterne entre as fases de contracción y relaxación, bellas 75 vegadas por menuto. Ye dicir, o ciclo cardiaco dura bels 0,8 segundos.

Sístole
Diástole
  • Mientres a sistole auricular, as auriclas se contrayen y empentan a sangre enta os ventriclos. Malas que a sangre ha saliu d'as auriclas, as valvulas atrioventriculars entre as auriclas y os ventriclos se zarran. Isto fa que o refluixo de sangre no pueda tornar ent'as auriclas. O son familiar d'o traquiu d'o corazón se produz cuan se zarras istas valvulas. A durada ye de bels 0,1 s.
  • A sistole ventricular consiste en a contracción d'os ventriclos, que asinas fan fuenra a sangre enta l'aparato cerculatorio. Malas que a sangre ye forachitada, se zarran as dos valvulas sigmoideas, a valvula pulmonar en a dreita y a valvula aortica en a ezquierda. A durada d'ista fase ye de bels 0,3 s.
  • En zaguerías, a diastole ye a relaxación de todas as partes d'o corazón ta permitir que i plegue nueva sangre. A durada d'ista fase ye de bels 0,4 s.

En o ciclo cardiaco se gosan escuitar dos rudios:

  • Primer rudio cardiaco: cuan se zarran as valvulas tricuspide y mitral.
  • Segundo rudio cardiaco: cuan se zarran as valvulas sigmoideas (valvula pulmonars y aortica).

Os dos rudios s'ascuitan cuan as valvulas se zarran de sopetón, pero no son as valvulas as que fan o rudio, si que a reverberación d'a sangre adchacent y a vibración d'as parez d'o corazón y vasos amanaus. A propagación d'ista vivración da como resultau a capacidat ta auscultar ditos rudios.

Tot iste ciclo se repite entre 70 y 80 vegadas cada menuto.

A expulsión ritmica d'a sangre fa que pueda notar o pulso en as arterias radials, carotidas, femorals, ecetra.

Sistema de conducción electrica[editar | modificar o codigo]

O ciclo cardiaco denantes descrito ye controlau por l'actividat electrica d'as celulas d'o miocardio que son conectadas fendo parte d'o sistema de conducción electrica cardiaco. Iste sistema permite que l'impulso electrico se propague ordenadament por tot o corazón, desencadenando a respuesta mecanica d'as celulas y creyando-se asinas o ciclo cardiaco.

Electricament, cada ciclo cardiaco tiene dos fases: l'activación u despolarización, por a que l'impulso electrico plega en as celulas d'o miocardio (miocitos), producindo un cambeo en o potencial de membrana d'as celulas y fendo que istas se contraigan, y a recuperación u repolarización, que se produz cuan os miocitos tornan gradualment ta o suyo estau electrico de reposo. Cuan una celula se despolariza, o cambeo en o potencial de membrana fa que as celulas vecinas tamién se despolaricen, conducindo asinas l'impulso electrico.

Os ciclos cardiacos escomienzan en un conchunto de celulas especializadas que tienen l'habilidat de despolarizar-sen (activar-sen) espontaniament, chenerando asinas un impulso electrico. Istas celulas se conoixen en chunto como nodo sinoauricular y son situadas en a parte alta de l'auricla dreita. L'impulso electrico chenerau, tamién conoixiu como como frent d'onda electrica, se propaga por o sistema de conducción. Ta que a contracción d'as auriclas y os ventriclos se produzca en o tiempo que cal, dimpués de l'activación d'as auriclas, l'impulso ye replegau y retardau por o nodo auriculo-ventricular, antes que no dentre en os ventriclos. D'ista traza, se permite que o ventriclo s'impla correctament antes d'a contracción ventricular. Dimpués, a conducción contina por o faixo de His, que ye a sola connexion electrica entre as auriclas y os ventriclos. Alavez, o camín electrico se divide en faixos y brancas de fibras de conducción rapeda, ditas fibras de Purkinje, que levan a escape l'impulso electrico ta os ventriclos dreito y ezquierdo, aconseguindo que se produzca una contracción bien sincronizada de todas as celulas d'o miocardio ventricular.

O nodo sinoauricular ye o marcador natural d'o ritmo cardiaco que determina a frecuencia d'o traquiar. Tamién i hai atras celulas que pueden activar-se espontaniament, pero de normal, s'activan con un ritmo mas lento, y por ixo, nomás de cabo ta cuan cheneran un impulso cardiaco que prencipia un ciclo (que se dice alavez traquiu ectopico). Antiparte, o ritmo d'activación d'o nodo sino-auricular pende tamién en a influencia externa d'o sistema niervoso autonomo (mas que mas en o balance entre as suyas brancas simpatica y parasimpatica).[3]

Emplego culinario[editar | modificar o codigo]

Os corazons de vacas, ovellas, cochins, gallinas u conellos se gosan minchar en muitos países. Se gosa considerar como chichorras, encara que, como ye un musclo, o gusto ye mas parellano a o d'atras carnes.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (es) Francho Nagore Laín: Vocabulario de la Crónica de San Juan de la Peña (versión aragonesa, s. XIV), Universidat de Zaragoza, 2021, ISBN 978-84-1340-315-1, p.147
  2. {{{títol}}}. ISBN 0-13-981176-1.
  3. {{{títol}}}. ISBN 0-12-437552-9.

Guyton & .Hall, Tratado de Fisiología Médica. 2000, décima edición Editorial Mc Graw Hil

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]