Felis silvestris catus

De Biquipedia
(Reendrezau dende Felis catus)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Gato
Gato
Gato
Estato de conservación

Domestico.
Dominio: Eukaryota
Reino: Animalia
Subreino: Metazoa
Filo: Chordata
Clase: Mammalia
Orden: Carnivora
Familia: Felidae
Chenero: Felis
Especie: F. silvestris
Subespecie: F. s. catus o F. s. domesticus
Nomenclatura trinomial
Felis silvestris catus
Schreber, 1775
Felis domesticus
Gato domestico - Brasil.

O gato (Felis catus (L., 1758)) ye un mamifero domestico d'a familia d'os Felidae (felins), carnivoro, con unglas retractils, de pelache preto y suau. Ye estau domesticau dende fa bellas 7.000 anyadas. As crietas d'o gatos se dicen gatolins.

Etimolochía[editar | modificar o codigo]

Gato ye a evolución d'o latín cattum d'alcuerdo con a fonetica aragonesa. En aragonés bi ha una traza de dirichir-se u clamar a l'animal que ye mixin(o)-mixin(o), que conserva o castellano d'Aragón, y tamién se puet fer servir pa referir-se a un gato prou conoixito u familiar.

Caracteristicas[editar | modificar o codigo]

O gato domestico (Felis silvestris catus) pesa entre 3 y 8 kg de peso. Viven bellas 15 añadas si son bien cudiaus. O gato mas lonchevo cuaternau vivió 34 anyadas. As fembras son prenyadas 55 días y libran entre 2 y 6 gatolins, que les da de tetar entre 3 y 4 semanas.

Os gatos tienen una gran variedat de pelaches y colors, anque se gosa distinguir entre os de pelos largos y pelos curtos. Mesmo bi'n ha de razas que no en tienen de pelos.

A coda sirve ta mantener o equilibrio, puede variar muito en a suya longaria. En os gatos de raza manch, a coda ye inexistent.

Os suyos dients y unglas son adaptaus a lo suyo estilo de vida carnivoro.

O gato ye ta muitos un animal de companyía. Ye mas independient que o can pero tamién puede estar mui afectivo si le se educa y le se tracta bien.

Os gatos domesticos gosan minchar minchars paraus. Anque tamién cazan zorces y muixons como complemento a la suya dieta. Lis cuacan os corazons d'animals, o pescau, o figado y atras carnes. Cal que les ne manque d'augua fresca. A leit lis cuaca muito, pero muita leit puede prevocar-les espenyo.

Por istinto, ye un animal cazador. Os gatos de rafal, viven de traza semisalvache y cazan zorces y ratas que d'atra traza se mincharían o grano. Muitos gatos matan zorces y muixons chicoz por instinto, pero no se los minchan.

O gato salvache[editar | modificar o codigo]

O gato salvache (Felis silvestris) ye parellano a lo gato domestico, pero ye mas gran, mas cerenyo y tienen a coda mas curta y cerruda. Vive en Europa, Africa y Asia occidental.

En bellos lugars de Sobrarbe, tamién ye dito Gato Cerval que no bi ha de confundir-se con o Cerval iberico (Lynx pardinus).

Ditos y mazadas[editar | modificar o codigo]

  • «de padre gato, fillos misins»
  • «gato escaldato de l'augua fria escapa»[1]
  • «gato con guante, no caza»[2]

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

  • (en) Becker, M.; Spadafori, G.. Why Do Cats Always Land on Their Feet?: 101 of the Most Perplexing Questions Answered About Feline Unfathomables, Medical Mysteries and Befuddling Behaviors. HCI, 2007. ISBN 978-0-7573-0573-3.
  • (en) Hotchner, T.. The Cat Bible: Everything Your Cat Expects You to Know. Gotham, 2006. ISBN 978-1-59240-325-7.
  • (fr) Vitoux, F.; Bouldouyre, A.. Dictionnaire amoureux des Chats. Plon/Fayard, 2008. ISBN 978-2-259-20686-0.
  • (es) Alderton, D.. Cuidados del gato. Barcelona: CEAC, 1989.
  • (es) Menassé, V.. El gato europeo y el gato común. Barcelona: De Vecchi, 1996.
  • (es) Wright, M.; Walters, S.. El gato: evolución, conocimiento, crianza, mantenimiento. Barcelona: Blume, 1982.
  • (es) Enciclopedia del gato. Aniwa Publishing. París, 2002.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Chusé Antón Santamaría Loriente: Chiqueta comparanza de paremias occitanas, francesas e aragonesas, Fuellas 228-229, Consello d'a Fabla Aragonesa, 2015, ISSN 1132-8453, pp. 17-19.
  2. (an) Fernando Sánchez Pitarch, Guillermo Tomás Faci: Replega de tradizión oral agüerana, Luenga & Fablas 10, Consello d'a Fabla Aragonesa, 2006, ISSN 1137-8328, pp. 33-61.