Diferencia entre revisiones de «Sant Per de Calanda»
poso santperín |
|||
Linia 60: | Linia 60: | ||
A forma ''de Calanda'' no s'emplega en o luengache popular. D'alcuerdo con [[Antonio Ubieto Arteta]] ye ''Samper'' dica [[1787]], ''Samper de Calanda'' dende [[1797]]. Manimenos si que veyemos l'apelativo ''De Calanda'' en bell texto meyeval en latín d'a serie relacionata con a [[Carta Puebla]] d'Alcanyiz. Tamién ye posible veyer escrito en textos meyevals ''Sant Pere'', y no només en textos escritos en catalán, tamién en textos escritos en [[idioma aragonés|aragonés]]. |
A forma ''de Calanda'' no s'emplega en o luengache popular. D'alcuerdo con [[Antonio Ubieto Arteta]] ye ''Samper'' dica [[1787]], ''Samper de Calanda'' dende [[1797]]. Manimenos si que veyemos l'apelativo ''De Calanda'' en bell texto meyeval en latín d'a serie relacionata con a [[Carta Puebla]] d'Alcanyiz. Tamién ye posible veyer escrito en textos meyevals ''Sant Pere'', y no només en textos escritos en catalán, tamién en textos escritos en [[idioma aragonés|aragonés]]. |
||
En [[La Puebla d'Íxar]] y [[Exatiel]] s'emplega encara un poquet o [[chentilicios en aragonés|chentilicio]] aragonés pa os de Samper, ''santperín'' en singular y''santperines'' en plurals (se pronuncian ''samperín'' y ''samperines''), coexistindo con ''samperino'' y''samperinos''. |
En [[La Puebla d'Íxar]] y [[Exatiel]] s'emplega encara un poquet o [[chentilicios en aragonés|chentilicio]] aragonés pa os de Samper, ''santperín'' en singular y ''santperines'' en plurals (se pronuncian ''samperín'' y ''samperines''), coexistindo con ''samperino'' y ''samperinos''. |
||
Son toponimos interesants as partidas ditas ''Los [[Forcallo]]s'', ''El [[Saso]]'', ''La Pila Plana'', ''Val de Castellán'', ''La Melgrangra'', ''Las planas'', ''Filada de Rica'', ''Alamín'', ''La Costanilla'', ''[[Valimanya]]'', ''Val de Figuera'', ''Las Corcelladas'', ''Val de Crabón'' y ''Filada de l'Estanquera'', as balsas ditas ''balsete de Carabazuelas'', ''Balsete del Sardón'', y as fuents como ''Fuente de Valdellego'', |
Son toponimos interesants as partidas ditas ''Los [[Forcallo]]s'', ''El [[Saso]]'', ''La Pila Plana'', ''Val de Castellán'', ''La Melgrangra'', ''Las planas'', ''Filada de Rica'', ''Alamín'', ''La Costanilla'', ''[[Valimanya]]'', ''Val de Figuera'', ''Las Corcelladas'', ''Val de Crabón'' y ''Filada de l'Estanquera'', as balsas ditas ''balsete de Carabazuelas'', ''Balsete del Sardón'', y as fuents como ''Fuente de Valdellego'', |
Versión d'o 18:20 5 feb 2011
- Iste articlo trata sobre Sant Per de Calanda. Ta atros emplegos d'o toponimo Sant Per se veiga Sant Per (desambigación).
Sant Per de Calanda (Samper de Calanda en castellán) ye una villa y municipio d'a provincia de Teruel, en a comarca d'o Baixo Martín. Fa parte d'o partito chudicial d'Alcanyiz.
A suya población ye de 925 habitants (2010) en una superficie de 142,80 km², con una densidat de población de 6,48 hab/km².
Cheografía
Sant Per de Calanda ye situato a 258 metros d'altaria dencima d'o ran d'a mar, a una distancia de 164 km de Teruel, a capital d'a suya provincia, a 78 km de Zaragoza, a capital d'Aragón, y a 2 km d'a linia ferria Madrit-Barcelona.
Situata en o costato dreito d'o río Martín, sobre o Monte de San Pedro, comprende a entidat poblacional Estación de Samper.
A suya temperatura meya anyal ye 14.5°C y a precipitación anyal de 370 mm.
Mugas
La Puebla d'Íxar, Exatiel | Casterló | Escatrón |
Alcanyiz | ||
Íxar |
Historia
En o testamento d'Alifonso II lo Casto, de 1194, bi ha una clausula de donación de Sant Per de Calanda a la Orden d'o Hespital. Dende alavez dica o sieglo XIX, la comanda de Sant Per, que incluiba Exatiel, lis perteneixerá. En 1392 o Gran Mayestre Johan Ferrández d'Heredia compra totas as posesions que a casa de Sesé teneba en Sant Per:
Parla
A parla de Sant Per ye pareixita a la d'os lugars d'a redolata, con os mesmos aragonesismos chenerals d'a Val de l'Ebro y a més con os aragonesismos tipicos conservatos en as comarcas orientals de Teruel y Zaragoza, (chirigallo, gralla, a sobén). Bi ha parabras como orache que no se documentan en totz os lugars de lo Baixo Martín pero sí en la cuenca de lo río Guadalop y aragonesismos curiosos y no documentatos encara en la redolata (desaugue, traste). Alejandro Abadía París atribuye a presencia de muitas parabras con lo diminutivo -eta a la cercanía con Alcanyiz, talment sin saber que este diminutivo yera cheneral en tot Aragón quan se charraba aragonés por tot, y que encara se fa servir en bells lugars d'a cuenca d'o Guadalop a més d'Alcanyiz, (Casp, Torrociella d'Alcanyiz, Castelserás, etc...).
Toponimia
A forma de Calanda no s'emplega en o luengache popular. D'alcuerdo con Antonio Ubieto Arteta ye Samper dica 1787, Samper de Calanda dende 1797. Manimenos si que veyemos l'apelativo De Calanda en bell texto meyeval en latín d'a serie relacionata con a Carta Puebla d'Alcanyiz. Tamién ye posible veyer escrito en textos meyevals Sant Pere, y no només en textos escritos en catalán, tamién en textos escritos en aragonés.
En La Puebla d'Íxar y Exatiel s'emplega encara un poquet o chentilicio aragonés pa os de Samper, santperín en singular y santperines en plurals (se pronuncian samperín y samperines), coexistindo con samperino y samperinos.
Son toponimos interesants as partidas ditas Los Forcallos, El Saso, La Pila Plana, Val de Castellán, La Melgrangra, Las planas, Filada de Rica, Alamín, La Costanilla, Valimanya, Val de Figuera, Las Corcelladas, Val de Crabón y Filada de l'Estanquera, as balsas ditas balsete de Carabazuelas, Balsete del Sardón, y as fuents como Fuente de Valdellego,
Bi ha carreras con nombre aragonés: calle de las Sargantanas, Calle estrevedes y talment calle Altero.
Apellitos
Apellitos tipicos de Sant Per son Abadía, Bes, Falo, Fandos (variants derivatas de Fanlo), Orcal, Paris, Sevil.
Demografía
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE. |
Administración
Alcaldes
Lechislatura | Nombre | Partito politico |
---|---|---|
1979–1983 | ||
1983–1987 | ||
1987–1991 | ||
1991–1995 | ||
1995–1999 | ||
1999–2003 | ||
2003–2007 | ||
2007–2011 | Alfonso Manuel Pérez Ornaque | Partido de los Socialistas de Aragón |
Presonaches
- Francisco Loscos Bernal, farmaceutico y botanico.
- A familia d'a cantaire Carmen Paris ye orichinaria de Sant Per.
- O president de Colombia Ernesto Samper yera orichinario d'iste lugar. Un debantpasato d'éll cambeyó o suyo apellito por Samper pa fer homenache a lo suyo orichen.
Molimentos
- La Casa Mata u Mesón de la Parroquia de Sant Per de Calanda, de 1555, antiga propiedat d'a Orden d'o Hespital.
- Tién edificios d'estilo renaixentista aragonés.
- Una ilesia d'o sieglo XVIII, a Iglesia d'o Salvador.
- Ermita de Santa Quiteria y calvario, en o camín d'a Estación, esta ermita ye relacionata con os monches agostins que i-estioron vivindo 200 anyatas. Os d'Íxar fan una romería ta Santa Quiteria una vegata a l'anyo.
Fiestas
Cusiosidatz
- A principios y meyatos d'o sieglo XX i heba muitos ferroviaires de Sant Per y se deciba que en totas as estacions entre Zaragoza y Reus i heba por o menos un de Sant Per.
- D'alcuerdo con Alejandro Abadía Paris a famosa baturrada en a que un baturro li diz a lo tren Chufla, Chufla...Como no te apartes tú!! ye d'orichen samperín y reflexa o tiempo quan o ferrocarril arribó en Sant Per, en concreto a linia conoixita como Ferrocarril de la Val de Zafán.
Bibliografía
- Alejandro Abadía París: Samper de Calanda, tradiciones y costumbres.
Veyer tamién
Municipios d'a comarca Baixo Martín | |
---|---|
Albalat de l'Arcebispe | Binaceit | Casterló | Exatiel | Íxar | La Puebla d'Íxar | Sant Per de Calanda | Urreya de Gayén | Zaila |