Tyto
| Tyto | |
|---|---|
| Babieca (Tyto alba) | |
| Denominacions populars | |
babiaca / babieca, fabiaca, babioca, choliba / olipa, oliba, chuta, melaza, mocholeta / mucholeta
| |
| Clasificación cientifica | |
| Eukaryota | |
| Animalia | |
Filo:
|
Chordata |
| Aves | |
| Strigiformes | |
| Tytonidae | |
| Tyto | |
| Descripción | |
Tyto
Billberg, 1828 | |
Tyto (Billberg, 1828) ye un chenero d'aus aus rapinyaderas nocturnas en a familia Tytonidae d'a orden Strigiformes. En aragonés reciben o nombre patrimonial de babiacas[1][2][nota 1], anque en as zagueras decadas s'ha diu expandindo l'uso d'o castellanismo lexico «lechuza», alleno de raso a lo romance local aragonés.
Son aus de mida meyana, d'entre 35 y 40 centimetros de lonchitut, y d'entre 80 y 90 cm d'envergadura d'alas. O peso meyo d'os adultos ye d'entre 200 y 350 g, y en garra caso se reconoix bel caracter de dimorfismo sexual externo que i siga visible. Suelen presentar a parte superior d'o cuerpo de colors mas fuscas que no a cara inferior, que en a especie que mas a sobén se troba en a peninsula Iberica, Tyto alba, gosa estar de blanco limpio. Altras especies d'o chenero presentan colors claras anque diferents d'o blanco, a sobén con piguetas en o vientre.
As babiecas son aus muit adaptables, bien capables ta colonizar medios diferents y que s'adaptan bien en as condicions de vida d'os medios con presencia humana. Ista caracteristica las ha feito animals muit comuns en os lugars y dica en as ciudaz, podendo-se trobar eixemplars en bordas y campanals, y dica en as falsas d'as casas habitadas. A la contra que os suyos parients os bubons, as babiecas que viven en entornos humanizaus son animals bien quiestos por a suya eficencia en consumindo radedors domesticos, por el que tradicionalment se las i respecta y se les deixa meter as cobadas en os niedos que se descubren en edificios habitaus.
Como son animals tan comuns, os pichons que s'esvolutan en as bordas u as falsas son fácils de capturar cuan encara no vuelan. Mesmo por ixo, en l'Alto Aragón, se las considera animals pandos y de poca intelichencia.
Denominacions populars
[editar | modificar o codigo]En a mayor parte de l'Alto Aragón se i conoix a istes animals con o nombre de babiaca, con diferents formas diatopicas d'o termino en variaus puntos d'o territorio: «babiacas», «fabiacas»,[3] «babuecas», etc. Tamién con sonorización d'a consonant oclusiva xorda intervocalica en «babiega» y «babiaga». Formas d'iste termino se sienten en diferents poblacions de Chacetania, Alto Galligo, Cinco Villas, Plana de Uesca y dica en os estremos mas orientals de Sobrarbe (p. ex. Chistén).[2]
En part de Ribagorza, Litera y o Semontano de Balbastro (zonas mas orientals d'a distribución d'a luenga aragonesa) se i documenta un termino diferent: choliba[1], que en l'ámbito lingüistico aragonés s'ha de considerar exclusivament oriental, muit pareixido y talmente influyiu por o francés chouette y por o catalanismo lexico «òliba», que ye a palabra mas extendida ta decir-les a istos animals en a vecina Catalunya. En catalán se sabe que deriva d'o francico UWWILA > HUWILA, igual como lo francés hulotte[4] (Strix aluco), y se remonta a la mesma radiz chermanica que ha dau en anglés owl (au rapinyadera nocturna en cheneral).
Imáchens
[editar | modificar o codigo]-
T. alba
-
Eixemplar chovenón de T. capensis
-
T. novaehollandiae
-
Pollet de T. alba
-
Tyto alba
Se veiga tamién
[editar | modificar o codigo]Referencias
[editar | modificar o codigo]- ↑ 1,0 1,1 (an) Diccionario aragonés-castellano-catalán. Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de 2024 (accesible vía web).
- ↑ 2,0 2,1 (an) Rafel Vidaller Tricas; Libro de As Matas y Os Animals; Dizionario aragonés d'espezies animals y bechetals; Editorial Val d'Onsera, Zaragoza 2004. ISBN 978-84-8986-235-7.
- ↑ (es) Ángel Ballarín Cornel: Diccionario del Benasqués. Institución Fernando el Católico, Zaragoza, segunda edición, 1978, p 183.
- ↑ (es) Kurt Baldinger: La formacion de los dominios linguisticos en la Peninsula Ibérica, Editorial Gredos, 1963.
Vinclos externos
[editar | modificar o codigo]
Wikispecies tiene un articlo sobre Tyto.
Se veigan as imáchens de Commons sobre Tyto.
| Cheneros d'a familia Tytonidae | |
|---|---|
| Necrobyas(†) | Nocturnavis(†) | Phodilus | Prosybris(†) | Selenornis(†) | Tyto |
| Especies d'o chenero Tyto | |
|---|---|
| T.alba | T.aurantia | T.balearica(†) | T.capensis | T.cavatica(†) | T.deroepstorffi | T.furcata | T.gigantea(†) | T.glaucops | T.inexspectata | T.javanica | T.jinniushanensis(†) | T.letocarti(†) | T.longimembris | T.maniola(†) | T.manusi | T.melitensis(†) | T.mourerchauvireae(†) | T.multipunctata | T.neddi(†) | T.nigrobrunnea | T.noeli(†) | T.novaehollandiae | T.ostologa(†) | T.pollens(†) | T.prigogenei | T.riveroi(†) | T.robusta(†) | T.rosenbergii | T.sanctialbani(†) | T.sororcula | T.soumagnei | T.tenebricosa | T.melitensis(†) |
Error en a cita: Existen etiquetas <ref> ta un grupo clamau "nota", pero no se trobó garra etiqueta <references group="nota"/>