Portal:Luengas

O BIQUIPORTAL D'AS LUENGAS D'A TIERRA

No ye brenca facil mirar d'establir o numero d'idiomas vivos que n'o mundo bi ha. Seguntes o Ethnologue: Languages of the World, publicación d'a organización lingüistico-relichiosa SIL International, a zifra rondará es 7.000. Pero a muga entre luenga y dialecto ye de normal controvertita, y igual ixa zifra ye menor u mayor, seguntes os criterios que faya servir cada lingüista. O feito terrible ye que muitas d'ixas más de 5.000 luengas enfilan á escape enta la suya muerte, que ha d'estar si cosa no se'n fa ta privar-lo en una u en pocas cheneracions, o que de seguro afectará de trazas irreparables a diversidat lingüistica y cultural d'o planeta. Entre istos idiomas graument menazatos, i trobamos tamién l'aragonés.

Iste Biquiportal ye adedicato o campo d'as luengas en cheneral, ya sían vivas u muertas, naturals u construitas, de qualsiquier cabo d'o mundo.

A fin ye d'acarrazar á una mesma pachina totz ixos articlos que puedan fer honra t'os interesatos n'os idiomas u en temas amanatos. Devez puet estar útil ta trobar-ie vinclos enta altras pachinas relacionatas. Mira d'informar y educar pero tamién fer homenache ta la riqueza que suposa la pluralidat d'as luengas d'a Tierra.

Ya sapebas que...

...as parolas castellanas faja y pleito, d'entre altras, proceden de l'aragonés?
...una d'as variedatz d'o galés ye o galés patagonián, charrato á lo sud d'Archentina den d'o sieglo XIX?

O idioma aragonés

Veiga l'articlo sobre l'aragonés.

L'aragonés ye una luenga romance occidental (mesmo si conserva muitas d'as suyas oclusivas xordas intervocalicas), á caballo entre os idiomas ibero-romances occidentals (gallegoportugués, astur-leyonés y espanyol) y os ibero-romances orientals (catalán y gascón-occitán). Surtita fa més de mil anyos d'un latín vulgar hispanico sobre substracto bascón entre as vals altoaragonesas y a ribera nabarro-riochana, a luenga ha recibito tamién influencias chermanicas, arabes y d'altros romances y idiomas modernos. O primer documento en aragonés son as Glosas Emilianenses. L'aragonés s'espardió con a "Reconquiesta" ent'o Sud, plegando en tierras de l'Ueste de Valencia yd'o Reino de Murcia, y estió una d'as luengas oficials d'a Corona d'Aragón, chunto con o catalán y o latín. Manimenos, a expansión y potencia d'o castellán per l'Ueste fació recular l'aragonés ent'a suya faixa constitutiva, á lo Norte d'Aragón. Huei l'aragonés ye á un caso la luenga d'Europa Occidental més menazata d'extinción, tasament charrata per 8.000 u 10.000 personas como primer luenga, més un numero impreciso (25.000?) de charradors "pasivos" que la conoix.