Ir al contenido

Filosofía

De Biquipedia
Articlo d'os 1000

A Filosofía[1] ye, etimolochicament, l'amor por o conoiximiento y por a ciencia. A Filosofía ye hue la ciencia que estudia la realidat, as causas y los prencipios que subchacen a la existencia y o pensamiento. A sobén se diz tamién "filosofía" a lo conchunto de treballos colectivos d'os filosofos mas importants; puet significar a exploración academica d'as diferents cuestions investigadas por os filosofos, y tamién puet usar-se ta referir-se a una traza de pensar, critica y creyativa.

En l'antigüidat, o concepto de "Filosofía" yera bien amplo, en considerar-se como tal campos d'estudio que modernament ye bien claro que no en fan parte, como por eixemplo l'Astronomía, a Medicina u la Fisica. Asinas, una d'as obras d'Isaac Newton ye Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica, publicada en 1687, y que no tracta de Filosofía, so que de Fisica, encara que en o suyo títol se i trobe ixe "Philosophiæ". No ye que dica alto u baixo lo sieglo XIX que empecipian a deseparar-se d'o concepto amplo de "Filosofía" muitos campos d'estudio (mas que mas en o campo d'a ciencia pura) dica plegar enta la concepción moderna actual d'o termin en un sentiu muito mas restrinchiu.

En cheneral s'ha clasificau a Filosofía seguntes o suyo obchecto d'estudio: asinas podemos mencionar a Epistemolochía (Filosofía d'a ciencia), a Cosmolochía (a Filosofía d'a naturaleza), l'Antropolochía (la Filosofía de l'hombre) u la Etica (a Filosofía d'o comportamiento humano). Manimenos, o que caracteriza a la Filosofía respecto a lo que se clama modernament ciencia ye lo feito que la Filosofía investiga una explicacion radical y zaguera d'o suyo obchecto d'estudio.

Orichen y etimolochía

[editar | modificar o codigo]

A palabra tiene orichen en o griego Φιλοσοφία, y lo suyo significau exacto ye "amor por a sabiduría", estando formada por as voces φιλέω, "amar" y σοφία, "saber, sabiduría", encara que no referida a la sabiduría absoluta en abstracto so que a lo saber teorico; mesmo que "amor" puet considerar-se millor en iste caso como deseyo y aspiración.[2]

Tanimientres, en aragonés a palabra "filosofía" i plega no pas directament dende la palabra griega, so que a traviés d'a suya adaptación en latín, "philosophĭa".[1]

Filosofía occidental

[editar | modificar o codigo]

A Filosofía occidental ye lo conchunto de tradicions filosoficas desenrolladas y estendilladas per Occident, y mas que mas en a Europa Occidental. Se desenrolló de modo relativament independient d'atras culturas d'Eurasia, agrupadas en contraste con a historia d'a Filosofía oriental. Se remunta a mas de 2.500 anyos d'antiguidat en Grecia y puede dividir-se en cinco grans periodos: Filosofía antiga, medieval, renaixentista, moderna y contemporania, que se corresponden con a periodización d'a historia d'Europa: Edat Antiga, Edat Meya, Renaiximiento, Edat Moderna y Edat Contemporania.

  • Posmodernidat: dende meyaus d'o sieglo XX dica l'actualidat.

Referencias

[editar | modificar o codigo]
  1. 1,0 1,1 (an) Diccionario aragonés-castellano-catalán. Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de 2024 (accesible vía web).
  2. (es) Filosofía, en a Encyclopædia Herder.
  3. (en) Kurt von Fritz, Rev. Armand Maurer, Albert W. Levi, Avrum Stroll, Riuchard Wolin: Medieval philosophy. Encyclopædia Britannica online, 2009.

Vinclos externos

[editar | modificar o codigo]