Alfabeto latino

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000

   Alfabeto latino

   Alfabeto latino y atros alfabetos

L'alfabeto latino (u alfabeto romano) ye o sistema d'escritura alfabetica mas emplegau hue en o mundo. Ye formau por 26 letras y se fa servir, con bellas modificacions, en amás gran parte d'as luengas d'a Unión Europea, America, l'Africa subsahariana y as islas de l'Oceano Pacifico. En l'uso moderno, a expresión alfabeto latino se fa servir ta nombrar cualsiquier derivación directa de l'alfabeto utilizau por os romanos. Istas variacions pueden sacar-ne letras (com o hawaiián) u adhibir-ie letras (como ye o caso d'o esperanto) d'a escritura clasica romana y, prou que sí, muitas letras han cambiau entre os sieglos (como as minusclas, que os romanos no las hesen reconoixidas).

L'alfabeto latino estió introducito por os romanos que lo importoron d'os griegos de Sicilia y lo modificoron dimpués. Se gosaba escribir con un clau de bronce (scribere), de canya (pluma) u se pintaba (linere) sobre fuellas vechetals (folium), sobre crostas (liber) u fustas (tabula, album), y mas tardi sobre cobre y sobre lienzos. A parola escritura promana de scriptura, que yera a marca que se feba a o bestiar que se ninviaba a paixentar.

L'alfabeto latino clasico teneba 23 letras (os romanos no tienen as letras U, W, J), pero belunas creyatas en a Edat Meya como U, W, J se son incorporadas a prous luengas.

Como que os romanos lo espardioron per tota Europa, que dimpués estió una potencia colonizadera, l'alfabeto latino ye hue un d'os mes esparditos arredol d'o mundo, y ye emplegato per buena parti d'as luengas que no teneban garra alfabeto propio dica l'arribada d'os europeus.

L'alfabeto latino[editar | modificar o codigo]

A B C D E F G H I J K L M
N O P Q R S T U V W X Y Z

Letras especials y con tillas d'os alfabetos derivatos[editar | modificar o codigo]

  • Aragonés - áéíóú ü ÁÉÍÓÚ Ü (a Grafía de Uesca de 1987 emplega tamién ñ Ñ, y a Grafía SLA fa servir ç Ç)
  • Alemán - äöü ß ÄÖÜ
  • Albanés - çë ÇË
  • Asturiano - áéíóú ü ñ ḷḷ ḥ ÁÉÍÓÚ Ü Ñ Ḷḷ Ḥ
  • Catalán - àèò ïü éíóú ç ŀl ÀÈÒ ÏÜ ÉÍÓÚ Ç ĿL
  • Castellano - áéíóú ü ñ ÁÉÍÓÚ Ü Ñ
  • Danés - æøå ÆØÅ
  • Eslovaco -
  • Esperanto - ĉĝĥĵŝŭ ĈĜĤĴŜŬ
  • Estonio - äöü õ ÄÖÜ Õ
  • Finés - äö ÄÖ
  • Francés - é àèù âêîôû ëï ç œ É ÀÈÙ ÂÊÎÔÛ ËÏ Ç Œ
  • Gaelico escocés - àèìòù ÀÈÌÒÙ
  • Gaelico irlandés - áéíóú ÁÉÍÓÚ
  • Hongaro - áéíóú öü őű ÁÉÍÓÚ ÖÜ ŐŰ
  • Islandés - áéíóúý ð þ æ ö ÁÉÍÓÚÝ Ð Þ Æ Ö
  • Italiano - àèìòù é(í)ó(ú) î ÀÈÌÒÙ É(Í)Ó(Ú) Î
  • Letón - āēīūšģķļžčņ ĀĒĪŪŠĢĶĻŽČŅ
  • Lituano - ąėšųūž ĄĖŠŲŪŽ
  • Maltés - ċġħż ĊĠĦŻ
  • Neerlandés - éó ë ij ÉÓ Ë IJ
  • Noruego - æøå ÆØÅ
  • Occitán - àèò ïü áéíóú ç n·h s·h ÀÈÒ ÏÜ ÁÉÍÓÚ Ç N·H S·H
  • Polaco - ąćęłńóśźż ĄĆĘŁŃÓŚŹŻ
  • Portugués - áéíóú âêô ãõ à ü ç ÁÉÍÓÚ ÂÊÔ ÃÕ À Ü Ç
  • Rumano - âăî şţ ÂĂÎ ŞŢ
  • Sueco - äåö ÄÅÖ
  • Turco - öü ı çğş ÖÜ İ ÇĞŞ
  • Checo - áéíóúý ů čďřšťž ÁÉÍÓÚÝ Ů ČĎŘŠŤŽ
  • Vietnamita - aáàảãạ ăắằẳẵặ âấầẩẫậ eéèẻẽẹ êếềểễệ iíìỉĩị oóòỏõọ ôốồổỗộ ơớờởỡợ uúùủũụ ưứừửữự yýỳỷỹỵ đ AÁÀẢÃẠ ÂẤẦẨẪẬ ĂẮẰẲẴẶ EÉÈẺẼẸ ÊẾỂỂỄỆ IÍÌỈĨỊ OÓÒỎÕỌ ÔỐỒỔỖỘ ƠỚỜỞỠỢ UÚÙỦŨỤ ƯỨỪỬỮỰ YÝỲỶỸỴ Ð
  • Pīnyīn (Chinés romanizato) - áàāǎ éèēě íìīǐ óòōǒ úùūǔ üǘǜǖǚ ÁÀĀĂ ÉÈĒĔ ÍÌĪĬ ÓÒŌŎ ÚÙŪŬ ÜǗǛǕǙ

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

Commons
Commons
Se veigan as imáchens de Commons sobre l'alfabeto latino.