Idioma celtibero

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Celtibero
Atras denominacions: {{{atrasdenominacions}}}
Parlau en: Peninsula Iberica
Rechión: Europa
Etnia: {{{pueblo}}}
Parladors: Muerta
Posición: {{{clasificación}}} (Ethnologue 1996)
Filiación chenetica: Indoeuropea

 Celta
  Continental
   Celtibero

Estatus oficial
Oficial en: Garra país
Luenga propia de: {{{propia}}}
Reconoixiu en: {{{reconoixiu}}}
Regulau por: Sin de regulación
Codigos
ISO 639-1 -
ISO 639-2 -
ISO 639-3 {{{iso3}}}
SIL -
Extensión d'o Celtibero

O celtibero yera una luenga celta paleohispanica charrada en o centro-nord-este d'a peninsula Iberica dica o sieglo I.

Distribución[editar | modificar o codigo]

Se charraba en zonas de bellas provincias d'o centro y nord-este d'Espanya: Zaragoza, Teruel, Cuenca, Guadalachara, Segovia, Soria, Burgos y a comunidat autonoma de La Rioja, que en gran mesura yeran zonas an l'arqueolochía documenta a cultura celtiberica.

De seguro hi heba enclaus en atras zonas d'Espanya, porque Plinio deciba d'os celticos de Beturia (costa entre a Guadiana y o Guadalquivir) descienden d'os celtibers y les se pareixen en ritos, luenga y nombres de ciudaz como Nertobriga. Se sabe tamién que hi heba poblacions fortificadas por os celtibers chunto a os ibers ausetans.

A part de lo que deciba Plinio l'arqueolochía confirma mas enclaus celtas d'afinidat celtibera en l'Algarve (estelas) y Alentejo (ceramica con orichen posible entre os arevacos).

Enta l'uest d'a peninsula o celtibero yera en contacto con lenguas indeuropeas de clasificación polemica como o lusitano, propia de etnias como os lusitanos, vettons y puede que os vacceus.

Fuents[editar | modificar o codigo]

Entre as fuents destacan:

Y as mas chenerals en lenguas paleohispanicas:

  • Inscripcions en monedas
  • Toponimia y antroponimia.

Descripción[editar | modificar o codigo]

  • Caracters arcaicos indoeuropeus: O celtibero teneba arcaísmos indoeuropeus que no apareixen en atra lengua celta:
    • Chenitivos singulars d'os temas en o-, que ye –o en cuenta de –i.
    • S'alzan os diftongos indoeuropeus –eu y –ei, (dativo Luguei de Penyalba de Bellestar).
    • Chenitivo –as d'os temas en a-
    • Uso de conchuncions como kue, nekue, y a conchunción uta, que tamién se conoixe en indoiranico.
  • Caracters arcaicos celtas comuns con o gaelico: representaban feitos que antes se trobaban en o protocelta que se charraba en Europa Central, que evolucionoron ta atros caracters, pero que se conservoron en gaelico y celtibero por a posición marguinal suya.
    • O celtibero se difenciaba d'o lepontico, galo y d'as luengas celtas de Britannia, (luengas galo-britónicas), y coincidiba con o gaelico, en que conservaba a -Kw- indoeuropea, y no la transformaba en P-. Asinas en gaelico "cabeza" se dice cenn, (y se diciría de manera pareixida en celtibero), en galo y en bretón se diz penn, como en Uther Penn Dragon; en gaelico se diz Mac, (fillo de), en galés se diz (m)ab.
    • Atra coincidencia con o gaelico yera que conservaba a g- labiovelar.
    • O gaelico mos puede servir pa interpretar o etnonimo "arevacos" como vacceus de l'est, igual que l'antigo reino de Arguill en Escocia que significa Oir Ghaedil, gaelicos de l'est.
  • Caracters arcaicos celtas comuns con o lepontico: O celtiberico y o lepontico se pareixeban en que o celtiberico teneba un chenitivo singular –o, pa os temas en o-, y o lepontico lo teneba en –u, en cuenta de -i como en as atras lenguas celtas.
  • Caracters comuns con o galo y o lepontico: O celtibero se pareixeba a o galo y a o lepontico en que teneba dativos plurals en –bhos, (-bo, -bi en galo), y acusativos –m, -n d'os temas en a-.

Onomastica[editar | modificar o codigo]

Bibliografía[editar | modificar o codigo]


Luengas celtas
Celtico continental Idioma galo | Luenga lepontica | Idioma galata | Idioma celtibero
Grupo goidelico Idioma irlandés | Idioma manés | Idioma gaelico escocés
Grupo britonico Idioma bretón | Idioma cornuallés | Idioma cumbrico | Idioma picto | Idioma galés
Luengas amortadas