Pasau anterior d'indicativo en aragonés

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Tiempos verbals
en aragonés
Modo indicativo

Present
Pasau perfecto simple
Pasau perfecto perifrastico
Pasau imperfecto
Pasau perfecto composau
Pasau anterior
Pasau plusquamperfecto
Futuro
Futuro perfecto
Condicional
Condicional perfecto

Modo subchuntivo

Present
Pasau imperfecto
Pasau perfecto
Pasau plusquamperfecto

Modo imperativo
Impresonals

Infinitivo simple
Infinitivo composau
Participio
Cherundio

O pasau anterior d'indicativo en idioma aragonés teoricament sería:

Persona 1ª Conchugación 2ª Conchugación 3ª Conchugación
1ª Sing. Habié aduyau / aduyato Habié debiu / debito Habié partiu / partito
2ª Sing. Habiés aduyau / aduyato Habiés debiu / debito Habiés partiu / partito
3ª Sing. Habió aduyau / aduyato Habió debiu / debito Habió partiu / partito
1ª Plur. Habiemos aduyau / aduyato Habiemos debiu / debito Habiemos partiu / partito
2ª Plur. Habietz aduyau / aduyato Habietz debiu / debito Habietz partiu / partito
3ª Plur. Habioron aduyau / aduyato Habioron debiu / debito Habioron partiu / partito

Manimenos no bi n'ha guaires investigacions sobre o suyo uso en aragonés. Encara que este tiempo verbal figure en a "Gramatica de la lengua aragonesa" de Francho Nagore, no i figuran eixemplos de l'uso d'este tiempo verbal en as parlas alto-aragonesas. En l'aragonés medieval si que se detecta:

Deq(ue) los godos huuiero(n) stado e(n) sçicia g(r)ant t(iem)po & fuero(n) multiplicados e(n) gra(n)t num(er)o de g(e)n(te)s dexaro(n) a guardar la p(ro)ui(n)caia de sçiçia & de daçia p(ar)tida de lures g(e)n(te)s segunt es dicho desuso[1]

L'uso que presenta en atras luengas romances, u que podió tener en aragonés medieval, lo cubren o pasau plusquamperfecto, o pasau perfecto simple y dica o infinitivo.

En cheso y bella parla centro-oriental conservadera se troba encara o uso d'o verbo ser como verbo auxiliar pa os verbos de movimiento, verbos pronominals, naixer y morir como en l'aragonés medieval y as fases medievals de muitas luengas neolatinas. N'estos casos o participio concuerda en chenero y numero con o subchecto. D'esta traza o verbo puyar se conchugaría.

Persona 1ª Conchugación
1ª Sing. Fue puyau / puyato
2ª Sing. Fués puyau / puyato
3ª Sing. Fue puyau / puyato
1ª Plur. Fuemos puyaus / puyatos
2ª Plur. Fuetz puyaus / puyatos
3ª Plur. Fueron puyaus / puyatos

Encara que este tiempo verbal figure en a "Gramatica de la lengua aragonesa" de Francho Nagore, no i figuran eixemplos de l'uso d'este tiempo verbal conchugau con o verbo auxiliar ser. Manimenos debió existir a un uso d'este tiempo verbal por o menos n'esta clase de verbos que se conchugan con este atro verbo auxiliar. Un eixemplo d'o suyo uso en os libros tradueitos a l'aragonés medieval ye:

Et ala seniestra p(ar)t del mont de Carmeli y ha vna villa que ha nombre / saffra / assentada sobre vna otra montaynna / Ailli fueron nascidos / Sant Joh(a)n & Sant Jayme[2]

Referencias[editar | modificar o codigo]

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]


O pasau anterior d'indicativo en aragonés y atras luengas romances
en aragonés | en astur-leyonés | en castellano | en catalán | en francés | en galaicoportugués | en italiano | en occitán