Moriello de Tou

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Iste articlo tracta sobre Moriello de Tou. Ta atros emplegos d'o toponimo «Moriello» se veiga Moriello (desambigación), y ta «Tou» se veiga Tou (desambigación).
Moriello de Tou
Lugar d'Aragón

Envista parcial de Moriello.
Entidat
 • País
 • Provincia
 • Comarca
 • Municipio
Lugar
 Aragón
 Uesca
Sobrarbe
l'Aínsa-Sobrarbe
Partiu chudicial Boltanya
Población
 • Total

10 hab. (2018)
Altaria
 • Meyana

538 m.
Distancia
 • 105 km
 • 5 km

enta Uesca
enta l'Aínsa
Codigo postal 22395
Patrons Santa Ana
Parroquial
 • Diocesi
 • Arcipestrau

Balbastro-Monzón
Sobrarbe-Ribagorza
Ríos Cinca
Coordenadas
Moriello de Tou ubicada en Aragón
Moriello de Tou
Moriello de Tou
Moriello de Tou en Aragón

Moriello de Tou[1] (oficialment, en castellano, «Morillo de Tou»[2][3]) ye un lugar aragonés d'o municipio de l'Aínsa-Sobrarbe, en a comarca de Sobrarbe y a provincia de Uesca. A suya población ye d'10 habitants (2018[2]).

Moriello de Tou estió capital d'o municipio homonimo dende os primers censos modernos de 1834 dica la suya absorción en o municipio de Cosculluela de Sobrarbe en bel momento en o periodo intercensal 1842-1857.[3] Feba parte d'o municipio de Moriello lo despoblau de Tou. Dende a decada de 1960,[4] o municipio de Cosculluela desapareixió absorvido por l'Aínsa.[4]

Cheografía[editar | modificar o codigo]

Moriello de Tou ye situau a 538 metros d'altaria sobre o nivel d'a mar, debaixo d'as garras d'o tozal que en a redolada se conoix como «Penya d'o Cotón» (±700 msnm), en a valle d'o río Cinca.

En l'actualidat, l'asentamiento de Moriello ye en a ribera de l'pantano de Mediano, que inunda buena cosa d'as tierras que enantes yeran de lugar. Por ixe motivo, y por a imposibilidat de meter en cultura las tierras afogadas, a Confederación Hidrografica de l'Ebro expropió tot lo lugar en os anyos 1960.[5]

L'acceso ta lugar ye simple, pus a carretera A-138 i pasa en o suyo trampo Balbastro-l'Aínsa. Dista, escasament, 5 kilometros ta'l sud de a villa que ye capital de l'Aínsa-Sobrarbe, y bels 3 km (por a carretera) en norte de Cosculluela de Sobrarbe, que tamién en fue capital municipal.

Por alto de Moriello, en a corona de a Penya Cotón, se i puede trobar o despoblau historico de Tou (d'a on que probablement dimana o nombre), o suyo campanal de o sieglo XI encara se conserva parcialment de peu. O conchunto, publicitau con o nombre de «castiello de Tou»,[5] se puede vesitar previa ascensión ta l'altura por un caminet balizau que naix en o cabo d'alto de Moriello.

Historia[editar | modificar o codigo]

Moriello, en a ribera d'o pantano, dende o caminet que puya ta Tou.

Se crei que os primers habitants de Moriello habrían dimanau, en tiempos de paz, de a población fortificada de Tou, a cual l'habría dau lo nombre. As enrunas arqueolochicas de Tou, encara vesitables en l'actualidat, antigament constarían d'un lugar fortificau en l'altura, ixo ye con muralla, semellant a como ye Muro de Roda, que se troba en a cuentra d'a valle d'a Cinca, en a sierra de Muro de Roda que fa de divisoria con a Fueva.

Se tiene constancia de que existise Moriello dende a Edat Meya,[6] y l'historiador Agustín Ubieto replega, de diferents documentos historicos, as diferents grafías «Morello de Tou», «Murello», «Moriello», «Murel», «Moriellyo» y «Moriellyo de Tou». En o Fogache de 1495 i amaneix como «Morello de Tou».

Con una economía eminentment agricola y ganadera, Moriello de Tou comenzó a sofrir a emigración cara ta principios d'o sieglo XX, cuan se fizo publico lo prochecto de construcción de o pantano de Mediano que i habría d'afogar buena cosa d'as partidas de tierra plana en a valle. O lugar, que heba arribau a estar cabecera de municipio d'entre 1834 y o periodo intercensal 1842-1857,[3] quedó expropiau por a Confederación Hidrografica de l'Ebro en a decada de 1960, en despoblando-se de tot en os anyos siguients.[5]

Centro vacacional[editar | modificar o codigo]

A reconstrucción d'o lugar por partes d'un sindicato se plasma en a existencia de cualques anacronismos en o casco urbano de Moriello, como ista dedicatoria a Thomas Moore.

En 1986, a Unión Sindical d'Aragón de Comisiones Obreras planteyó un prochecto de recuperación de o despoblau que a par d'alavez yera Moriello ta reconvertir-lo en un centro vacacional.[5] Seguntes Antonio Martínez, responsable d'o centro vacacional en l'anyo 2000,[7] a percepción que se teneba sobre Moriello en os 80 yera:

Quan viniemos t'aquí no i heba cosa. Yera un rabanyo d'enrunas, zaborros y barzas. [...] Por ixas envueltas denguno no n'hese dau una perra.[7]

A cesión por partes d'a Confederación Hidrografica y a reconstrucción se fizo en a decada de 1990,[5] con buena cosa de mano d'obra de voluntarios,[7] afiliaus a lo sindicato,[7] que i fizon diferents funcions relacionadas con as suyas profesions. Sobre a reconstrucción, Martínez declaró:

Cal contar que quan arribemos ta Moriello, feba 35 anyos que yera albandonau, y o solo indicio de vida que i trobemos fuén o metro y meyo de costiellas [de corder] que os antigos habitants i heban deixau en o cimenterio, d'os cabos de semana que veniban a chentar t'aquí.[7]

Actualment, Moriello de Tou funciona como centro de vacacions, obierto toda l'anyada, y disposa de piscina,[5] aria de camping, bungalows, supermercau,[5] y apartamentos y casas unifamiliars ta logar.[5] L'expleita la sociedat privada Sobrarbe S.A.,[5] con seu en Zaragoza y vinclada con CC.OO.

Manimenos, a rehabilitación y puesta en expleitación de o nuclio descartó ta cutio la posibilidat de reversión d'as propiedaz inmuebles ta os suyos amos orichinals. Debant de l'inicio d'as obras, bels antigos vecinos de a localidat, que en ixas envueltas viviban en belaltros nuclios d'a redolada, manifestón en bellas ocasions o suyo desalcuerdo con a cesión d'os terrens y edificios ta fer-ie o centro vacacional, anque por diferents motivos nunca no se formó garra asociación con obchectivo de contraposar-se a lo prochecto.

Con Ligüerre d'a Cinca, emprendido analogament por o sindicato UGT, Moriello de Tou ye un d'os dos solos nuclios expropiaus y dimpués cedidos por a Confederación Hidrografica de l'Ebro ta fer-ne centros vacacionals que se troba en tot l'Alto Aragón, y toz dos son en Sobrarbe.

Demografía[editar | modificar o codigo]

Evolución demografica
1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
- - - - - - 6 6 7

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
10 10 6 7 7 8 11 11 -

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
- - - - - - - - -

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 -
- - - - - - - - -

1990- : población de dreito.
Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE.

Imáchens[editar | modificar o codigo]

Fiestas[editar | modificar o codigo]

Monimentos[editar | modificar o codigo]

A ilesia parroquial de Santa Ana (s. XI - XVI), que agora contiene o Museu d'Alfarería Tradicional Aragonesa adintro.
  • Ilesia de Santa Ana, d'estilo gotico, d'o sieglo XVI, que en l'actualidat se destina a contener o Museu d'Alfarería Tradicional Aragonesa, con una colección remanent de mas de 450 piezas.[5]
  • Casa Cambra, d'o sieglo XVIII.[5]
  • L'edificio de a biblioteca publica, obierto en a temporana de veranos.
  • A Casa Forestal, feita nueva.

Referencias[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]