Monesterio de Sant Pero de Ciresa
O monesterio de Sant Per de Ciresa ye un monesterio aragonés que se troba situato en o lugar de Ciresa, municipio de la Val d'Echo y comarca d'a Chacetania (Uesca), construito en os sieglos IX a XIII en estilo romanico dencima d'un edificio anterior en estilo visigotico y carolinchio. Ye o monesterio aragonés que se troba situato más enta o norte, a 882 metros d'altaria dencima d'o ran d'a mar, en plenos Perinés, y a os suyos pietz trescruza l'antiga vía romana dende Zaragoza ta o Biarn.
Establito en 833 por o conte d'Aragón, Galindo Garcés, o monesterio estió un lugar profundament imbricato en a Historia d'Aragón dende os inicios d'a reconquiesta d'as altas vals d'os Perinés y d'a repoblación d'os territorios aragoneses reconqueritos dica o suyo albandono como monesterio en o sieglo XII. Estió en iste monesterio do s'educó o rei d'Aragón Alifonso I, uno d'os más destacatos monarcas de l'Aragón meyeval y autor d'a conquiesta d'a ciudat de Zaragoza en 1118.
Actualment, a ilesia d'o monesterio, que ye l'unico elemento arquitectonico que sigue esistiendo, ye a ilesia parroquial d'o lugar de Ciresa, una localidat naixita y creixita a os pietz d'o monesterio.
O monesterio ye protechito legalment, dende 1931, por a suya declaración como Molimento Nacional.
Historia
Antecedents
Invasions musulmanas en o sieglo VIII
Dende a invasión musulmana d'a Peninsula Iberica en os primeros anyos d'o sieglo VIII y a desaparición d'o reino visigodo de Toledo, os musulmans penetroron en l'actual Occitania y ocuporon bellas ciudatz, como Carcasona, Tolosa y atras, dica a redota que sufrioron o 10 d'octubre de 732 a mans de Carlos Martel en a batalla de Piteus y en as batallas posteriors que expulsoron a os musulmans d'os territorios conqueritos a o norte d'os Pireneus (menos en a Septimania). As tropas musulmanas plegoron dica Borgonya u Sens, en o Yonne, amán de París, con l'aduya de bells nobles francos traidors, que dimpués fuoron executatos.
Ta finals d'o sieglo VIII, a muga consolidata entre os territorios d'o Reino franco de Carlos Magno y o Califato de Cordoba yera, alto u baixo, a linia d'as montanyas d'os Pireneus, anque ambos reinos feban incursions ta espullar os territorios d'a muga.
Contraataques d'os carolinchios a finals d'o sieglo VIII y prencipios d'o sieglo IX
Sindembargo, en o clamato Renaiximiento carolinchio de finals d'o sieglo VIII y prencipios d'o sieglo IX, que afectó a l'arte, a a literatura y a totz os ambitos socials, pero especialment a la politica, Carlos Magno, d'a nueva dinastía d'os carolinchios, ambicionaba espardir-se ta o sud, trescruzando os Pireneus, en busca d'a nueva muga natural en o río Ebro, con l'aduya d'o reino de Pamplona, que en ixas calendatas yeran aliatos d'a familia muladí d'os Banu Qasi, anque no habeban buenas relacions con os carolinchios.
Un primer intento de penetración franca estió en 778, cuando Carlos Magno abanzó ta a val de l'Ebro acudindo a a clamata de Sulaymán al-Arabi, gubernador islamico de Saraqusta, que s'heba sublevato contra Abderramán I. Iste intento fracasó, culminando en a retirata d'as tropas francas ta o norte y en a suya redota en a batalla de Roncesvals, en o Puerto de Roncesvals, o 15 d'agosto de 778. Bi ha dudas sobre si a batalla no habió lugar realment en a vía romana que trescruza o Puerto Palo, en a val d'Echo, pocos km a o norte de Ciresa, y ista ye a opinión d'Ubieto Arteta. En a batalla bi morió o conte Roldán, que yera sobrín de l'emperador Carlos Magno.
Un segundo intento de penetración Carolinchia en as vals pirenencas aragonesas estió en as anyadas 816-824, saldata tamién con o fracaso y con a muerte d'os contes Eblo y Aznar, en ixa zaguera calendata.[1] Sindembargo, ista zaguera penetración fació en a practica que os musulmans albandonasen as altas vals d'os Pireneus, que lis daban escasos beneficios y yeran difícils de controlar, ta concentrar-se en puntos importants fortificatos en as partes meyas u baixas d'as vals, permitiendo asinas la ocupación real d'as cuencas altas d'as vals, pidiendo nomás que o pago de rentas y impuestos a os habitants d'as altas vals.
A conquiesta franca d'a val d'Echo en 833
Dimpués d'os intentos fracasatos d'os carolinchios por ocupar as vals d'os Pireneus, en la primavera de l'anyo 833, o conte Galindo Garcés (fillo de García I Galíndez y conte d'Aragón) dentró dende o norte en a parti alta d'a val d'Echo, a on ye situata Ciresa, asentando-ie o suyo poder, en aquellas envueltas derivato encara de la suya somisión (encara que teorica más que real)[2] a la cort de los carolinchios. A dentrata se fació por l'antiga calzata romana que trescruzaba la val, dentrando dende l'actual Biarn por lo Puerto Palo ta baixar dica o río Aragón y trescruzar a sierra de Sant Chuan d'a Penya ta rematar en Zaragoza y que dende l'Imperio Román yera una important vía de comunicación.[3]
A fundación d'o monesterio en 833
O 25 de noviembre de 833 escayeixió lo feito más important en la historia de Ciresa: la donación d'a finca de Siressa propiedat d'o conte Galindo Garcés ta la fundación en ella d'un nuevo monesterio, que ye o Monesterio de Sant Per de Ciresa.[3]
O monesterio fue construito dencima d'un edificio anterior, prerromanico, en estilo visigotico u carolinchio, como demostroron as excavacions arqueolochicas de 1991, encara que dimpués os restos que bi troboron quedaron soterratos atra vegata.[4] Iste edificio podía estar un antigo hostal u hospedería en a vía romana Zaragoza-Biarn.[5]
Ye de suponer que o monesterio, fundato en o mesmo anyo d'a conquiesta d'a val, miraba de fixar en o lugar una población en a parte alta d'a val d'Echo, amás d'estar un puesto d'esfensa d'o territorio y haber as suyas funcions relichiosas.
Como Galindo Garcés concedió a la Ilesia Catolica bellas tierras ta la construcción d'o monesterio, seguntes José Luis Corral o monesterio no sería una fundación carolinchia, sino una reacción indichena d'os aragoneses a la creixent presencia carolinchia en as altas vals pirenencas. Continando a suya tesi, Corral Lafuente creye que os primers monches d'o monesterio no yeran pas d'orichen franco, sino mozarabes refuchiatos que veniban d'a val de l'Ebro: ixo puet explicar a presencia d'o rito mozarabe en a redolada dica meyatos d'o sieglo XI.[6]
Antonio Ubieto Arteta observa que bi ha presencia de bells monesterios carolinchios en as compleganzas d'os ríos Aragón, Isabana y Noguera Ribagorzana pero no en as compleganzas d'os ríos Galligo y Cinca, y proposa a explicación que os monesterios carolinchios se troban en ixos tiempos siempre luent d'una ciudat u nuclio urbán important dominato por os musulmans como Exeya d'os Caballers, Uesca, Boltanya u Leida.[7]
Os suyos primers anyos
O primer abat d'o monesterio estió l'abat Zacarías, qui organizó o monesterio seguntes os regles aprobatos en un sinodo de bispes celebrato en 916 en a ciudat d'Aquisgrán (a on se trobaba o palacio d'Aquisgrán, construito a finals d'o sieglo VIII ta albergar a seu reyal de Carlos Magno). Iste regle yera inspirato en o regle de Crodegando de Metz.[3]
Sindembargo, ya en 852 (u millor en 848, a calendata de 852 en o documento ye segurament un error), en una vesita a o monesterio por Sant Eulochio de Cordoba, se destacaba l'importancia d'a biblioteca d'o monesterio y de tot o monesterio en cheneral. Satn Eulochio yera bispe de Cordoba y vesitó quantos lugars en o condato d'Aragón, o condato de Barcelona y o reino de Pamplona, como l'amanato monesterio de Leire.
En 867, Galindo I Aznárez, conte d'Aragón y succesor de Galindo Garcés dende 844, cedió a o monesterio a illa d'Echo, a prencipal localidat d'a val d'Echo.[8] Tamién li donó dimpués tota a val d'Echo, dende Xabierregai (hue termin municipal de Puent d'a Reina de Chaca) ta o lugar d'Auguas Tuertas, en o naixedero d'o río Aragón Subordán en Sierra Bernera (hue en o termin municipal d'Ansó).[3] Ta José Luis Corral Lafuente isto se fació ta reforzar o papel d'o monesterio de Siresa como un gran monesterio vinclato a la suya dinastía condal y a la independencia d'o condato d'Aragón.[6]
En o sieglo X, o monesterio se benefició de l'abance d'a reconquiesta y d'a retauración d'a desapareixita seu episcopal de Uesca (con o subsiguient trasllato d'a seu de Chaca ta Uesca), por a qual cosa o monesterio de Sant Per de Ciresa estió mesmo seu episcopal dende 922.[8] O monesterio se benefició tamién d'as inversions de capital en a compra de nuevas tierras ta cultivo.[3]
O mesmo conte Galindo I Aznárez fundó dimpués o monesterio de Sant Per en Chaca, que ye sots l'advocación de Sant Per por estar fundato por monches que proveniban d'o monesterio de Ciresa.[3] En ixas envueltas s'establioron tamién os monesterios de Sant Chuan de Maltrai (en Ruesta) y Sant Martín de Cercito (en a val d'Acumuer).[6]
A crisis por os ataques d'Almanzor
En 999, mientres as expedicions d'Almanzor contra os territorios de Navarra y Aragón, o monesterio de Ciresa quedó albandonato. Istas expedicions destruyoron y espulloron también d'atros lugars en as tierras navarras y aragonesas (como Uncastiello), anque tamién en d'atros territorios, como Galicia (Santiago de Compostela) u Catalunya (Barcelona).
En 1063, o monesterio de Sant Per dependeba d'o bispato de Chaca, y en 1077 bi instaló una comunidat de monches benedictins, ta iniviar a suya recuperavión; encara que bells autors afirman que estió en 1072.[5] En ixa calendata yera una capiella reyal, por a qual cosa yera independient de feito d'a diocesi de Chaca.
Recuperación temporal y decadencia definitiva
A finals d'o sieglo XI, Alifonso, fillo d'o rei d'Aragón Sancho Remíriz y d'a suya segunda muller Felicia de Roucy, y que no yera l'hereu d'o reino (l'hereu yera o suyo chirmanastro Pietro, fillo d'a primera muller de Sancho, Ainés), estió en o monesterio,[5] ta fer a suya formación cultural y melitar como futuro alto cargo d'o reino d'o suyo chirmán. Sindembargo, en 1104, dimpués de morir sin succesión o rei Pero I, Alifonso succedió a o suyo chirmanastro y esdevenió nuevo rei d'Aragón, con o nombre d'Alifonso I. Alifonso, educato en o monesterio, confirmó en o suyo reinato, en 1113, os previlechios d'o monesterio, y en adhibió de nuevos.
O monesterio inició un periodo de decadencia dende 1145, con a unión definitiva d'o monesterio a o bispato de Chaca.[4]
O edificio d'o monesterio
A mayor parte d'a ilesia, l'unico edificio que se bi ha conservato,[5] ye d'a epoca d'esplendor d'o monesterio, d'o sieglo XII.[4] Más exactament, o edificio s'alazetó en 1082, como una reforma de l'antiga abadía d'estilo carolinchio.[9] Ista reforma quedó inacabata.
Ye una construcción de gran mida, con planta cruciforme en cruz latina,[10] con un unico abside[5] semicercular por l'interior de l'edificio, anque por o suyo exterior ye poligonal,[11] sota o qual ye situata a cripta,[4] que ye ciega y s'emplega ta salvar as diferencias de nivel en o terreno.[5] A ilesia conserva repuis de construccions prerromanicas a os pietz d'a nau, y tamién en a construcción maciza d'a portalada prencipal, con un cuerpo que s'abanza d'o nivel d'a portalada, rematato con arcos de meyo punto y un chicot campanar. En o timpán d'esta puerta bi ha un crismón. Ista estructura soporta en l'interior d'a ilesia una tribuna elevata.
En o crucero bi habió un cimborrio con vuelta semiesferica que, dimpués d'enrunar-se por un incendio,[11] fue sustituito en o trampo central d'o crucero por una vuelta d'arista y, en os tramos laterals, por una vuelta de canyón.[4]
L'abside tien tres aperturas, combinatas con arcos ciegos, interiorment y exterior, decoratos nomás que por cordons.[9]
En o sieglo XIII, a ilesia fue restaurata, con una obra de menor calidat que a obra inicial, cosa que ye visible a simple vista.[9]
Biens muebles
L'edificio bi ha conservato una parte d'o suyo mobiliario, como un Cristo d'o descendimiento, ye fácil que d'o sieglo XII, d'estilo romanico, una Virchen d'o sieglo XIII y uns retablos goticos,[9] de Sant Chuan Evanchelista, la Trinidat, Sant Esteban y Sant Chaime.
A diferencia d'atros edificios d'a redolada d'a mesma epoca, l'ilesia no tien denguna escultura en a suya decoración, que ye asinas de total sobriedat.Error en a cita: Etiqueta <ref> incorreuta; nombres de parametros incorreutos.
Toponimia
Lo mencionan en a Cronica de Sant Chuan d'a Penya como Sant Per de Ciresa:
Leyendas
O monesterio ye asociato a la leyenda d'o Santo Gredal. Se dice que fue trobato en un hueco en l'abside d'a ilesia.
O Santo Gredal ye asociato tamién, por as leyendas, a d'atras edificacions relichiosas amanatas: monesterio de Sant Chuan d'a Penya, cueba de Yebra de Basa, ilesia de Sant Hadrián de Sasau, ilesia de Sant Per de Bailo u a Seu de Sant Per de Chaca, dica o suyo traslado posterior a la Seu de Santa María de Valencia.
Protección legal
A ilesia d'o monesterio de Sant Per de Ciresa ye protechita legalment por a suya declaración como Molimento Nacional, declaración feita en 1931.[4] Ista declaración comporta l'actual protección como Bien d'Intrés Cultural.
Dimpués d'ista declaración, bi ha habito quantas campanyas d'investigacions arqueolochicas, con resultados interesants.
Referencias
- ↑ (es) Roncesvalles carolingio y jacobeo, en www.Rencesvals.com; erroniament, sitúa en Roncesvals a muerte d'istos dos condes, que estió en a val d'Echo.
- ↑ En a expedición d'os contes Eblo y Aznar en 824, de nomás 9 anyos antis, García I Galíndez, o pai de Galindo Garcés, estió aliato d'Inyigo Arista, rei de Pamplona, y de Musa Ibn Fortún, d'a familia Banu Qasi, contra os contes francos.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 (es) Domingo J. Buesa Conde. Editorial Pirineo: "Historia del Alto Aragón" 2000 ISBN 84-87997-79-1 354 pachinas.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 (es) Monasterio de San Pedro de Siresa
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 (es) Cobreros, Jaime: Las rutas del románico en España. Volumen II. Aragón, Cataluña, Navarra, País Vasco y La Rioja, Grupo Anaya, S.A., Madrit, 1ª edición, marzo de 2004.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 (es) El proceso de centralización de los monasterios aragoneses entre los siglos IX y XI, por José Luis Corral Lafuente.
- ↑ Antonio Ubieto Arteta Historia de Aragón. La formación territorial Anubar ediciones, 1981 pp13-15
- ↑ 8,0 8,1 (es) Pachina presonal de J. Díez Arnal.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 (es) Rutas por Aragón: monasterio de San Pedro de Siresa.
- ↑ (es) Siresa en Aragón románico.
- ↑ 11,0 11,1 (es) Monasterio de San Pedro de Siresa en AldeaGlobal.net.
Vinclos externos
Se veigan as imáchens de Commons sobre monesterio de Sant Per de Ciresa.- (es) Pachina de J.Díez Arnal: Historia, fotografías y plans.
- (es) Descripción polida y fotografías.
- (es) Aragón Románico, con detallada explicación y fotografías.
- (es) Web de García Omedes, con una polida selección de fotografías y textos.
