Monesterio

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Claustro d'o monesterio de Bebenhausen, wn Bebenhausen, en Tübingen, Baden-Wurtemberg (Alemanya).

Un monesterio ye un edificio relichioso concebito ta acullir a os monches, que bi fan a vida en común. En un prencipio, en os inicios d'o monaquismo en o Cristianismo, o monesterio yera nomás a cela d'un solo armitanyo u anacoreta, ta dimpués creixer dica estar un edificio compartito entre os suyos habitadors, clamatos monches.

A grandaria d'un monesterio puet estar muy variable: de monesterios muy chicoz a monesterios con una multitud d'edificios monasticos auxiliars ocupatos por un numero variable de monches, de un chicot grupo de tres u cuatro a centenars de monches.

L'emplego d'un edificio ocupato por monches ye común a muitas relichions u filosofías, con a caracteristica común de que os suyos monches habitadors se comprometen a compartir entre éls una vida relichiosa a la marguin d'a sociedat civil en la que ye o suyo orichen. En a mayor parti d'as relichions o establiment d'un monesterio ye sotzmeso a uns reglas d'a comunidat, reglas que regulan aspectos d'a vida en común: o sexo d'os habitadors, a imposición d'o celibato u a renuncia a os dreitos de propiedat privata. Tamién ye regulata en bellas reglas a posibilidat de contactos entre os monches, que pueden estar aislatos de tot d'os atros monches, anque compartan o mesmo edificio. D'atras reglas regulan tamién as relacions d'os monches con a sociedat civil (bi ha órdens dedicatas a l'amostranza, a l'exercicio d'as profesions sanitarias u a d'atros servicios, como a evanchelización d'os seglars u personas allenas a as órdens relichiosas.

O monesterio y os suyos monches cubren as suyas necesidaz vitals (alimentación, ropas u d'atras) de maneras muy variatas: por l'exercicio d'una profesión como l'agricultura u a ganadería ta producir os suyos propios alimentos y bebidas; por a especialización en a producción d'un producto concreto: biera, bebitas alcoholicas, queso, repostería u d'atros; por as almosnas u donacions d'a sociedat civil.

Etimolochía[editar | modificar o codigo]

Monesterio budista de Taktshang, en Bután.

A palabra monesterio tien o suyo orichen en o griego μοναστήριον (monastērion)[1], con a radiz μόνος-monos (ye decir, "uno solo"), por estar en a base d'o monaquismo cristiano os monches armitanyos individuals. O primer autor que se conoix que emplegó a palabra monastērion estió o filosofo chodigo d'o sieglo I Filón d'Aleixandría.

Atras palabras en atras culturas[editar | modificar o codigo]

Monesterio budista de Punakha, en Bután.

En atras luengas y culturas s'emplegan atras palabras ta referir-se a os monesterios. Asinas, os monesterios budistas se claman viharas (una palabra d'o idioma pali); as viharas pueden estar nomás ta monches masculins u ta monchas, u mesmo estar nomás un templo de culto. En o Budismo tibetán se claman gompas, y en Tailandia, Laos y Cambocha reciben o nombre de wat.

En o hinduismo os monesterios se claman matha, mandir, koil, u con mas frecuencia ashram; en o Chainismo s'emplega o termin budista, vihara.

Atras palabras en a cultura occidental[editar | modificar o codigo]

En o Cristianismo, s'emplegan tamién atras palabras, como abadía u badía (por estar rechita por un abat, encara que en aragonés a palabra tenió un sentito mas amplio, incluindo-i as ilesias, que yeran clamatas abadías). Tamién se charra a vegatas de prioratos, por estar rechitos por un prior.

O monaquismo cristiano[editar | modificar o codigo]

Os suyos orichens[editar | modificar o codigo]

O monesterio de Santa Caterina en o Sinai.

O monaquismo en o Cristianismo apareixió luego d'a muerte de Chesús de Nazaret, cuan os suyos disciplos s'estendilloron por o mundo. En as primeras comunidaz de cristianos se feba una vida muit simple, en compartindo biens y propiedaz y fendo asinas una vida común, que ye una d'as caracteristicas d'a vida monastica. Diz que o primer monche cristiano estió Sant Chuan Baptista, que yera de relichión chodiga, cuan o naixient cristianismo yera nomás que una secta dentro d'o Chudaísmo.

Arredol d'o sieglo III, chicotas comunidaz s'establioron en os disiertos d'Orient Meyo, ta portar una vida mas reservata y amanata a la vida d'as primeras comunidaz cristianas. Encara que en os inicios viviban separatos unos d'atros, como ermitanyos en espelungas u capanas individuals, dimpués prencipioron una vida en común, en os primers momentos nomás ta cubrir as necesidaz mas basicas, sin necesidat d'edificios comuns. Apareixioron asinas bellos chicoz monesterios en Echipto, Siria u o Sinai, relacionatos con o cristianismo en Echipto. Una personalidat destacata d'istas primeras comunidaz monasticas estió Sant Antón Abat, que yera d'orichen echipcio y vendió os suyos biens ta convertir-se en monche.

Os primers monesterios no yeran en realidat mas que meras agrupacions de capanas individuals rodiatas d'un muro, sin mas funcions que a mutua protección y aduya entre os monches, que continaban con a suya vida eremitica, encara que agora con mas contactos con atros monches. Nomás se celebraban conchuntament os oficios relichiosos d'os domingos.

Envista d'o monesterio de Monte Cassino, recosntruito dimpués d'a batalla de Monte Cassino en 1944 en a Segunda Guerra Mundial. Ye o primer monesterio establito por Benedet de Nursia ta la Orden de Sant Benedet.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (es) Francho Nagore Laín: Vocabulario de la Crónica de San Juan de la Peña (versión aragonesa, s. XIV), Universidat de Zaragoza, 2021, ISBN 978-84-1340-315-1, p.313

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]