Italianismos en bavaro

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Os italianismos en bavaro (en bavaro Italienisch im Boarischn) son os ampres provenients d'o italiano que se troban presents en a luenga bavara.

En estar a suya luenga vecina son mas frecuents os italianismos en os dialectos mas meridionals d'o bavaro como o sudtirolés, que de feito convive en una situación de diglosia con o italiano.

Lista de parolas[editar | modificar o codigo]

Aquí se puet veyer una lista de parolas bavaras d'orichen italiano, a suya parola esquivalent en alemán bavaro, alemán stándard, italiano y a suya traducción ta l'aragonés:

Bavaro Alemán bavaro Italiano Alemán stándard Significau
avanti avanti avanti gehen wir i-mos-ne
Barackn Baracke baracca Baracke caseta
Karfioi Karfiol caulifior Blumenkohl coliflor
krepian krepieren crepare verrecken reventar (morir), mesmo orichen que crebar-se
Maroni Maroni marrone Esskastanie castanyas
Monetn Moneten moneta Geld diners, mesmo orichen que moneda
Spalia Spalier spalliera Spalier espaldera
Stilettl Stilett stiletto Stilett estilet

Italianismos en sudtirolés[editar | modificar o codigo]

Por trobar-se en situación de disglosia con o italiano son a-saber-los os italianismos que bi ha en o bavaro sudtirolés. Aquí s'amuestra una lista:

Sudtirolés Italiano Alemán Significau
aifèrri ai ferri vom Rost literalment en italiano a o fierro, "feito a la parrilla".
amànca almeno wenigstens "a o menos"
anzi anzi in Gegenteil "a o contrario"
a poschto a posto in Ordnung "en orden"
appaltieren aggiudicare Zuschlag erteilen "adchudicar". D'o italiano appàlto, contracto.
Aschpettatiwa aspettativa Vorruhestand "espectativa"
Bakkàn almanacco campestre Baernrüpel d'o italiano u o ladino, se diz asinas a las personas rurals
bèschtia bestia Uhrvieh "bestia, animal", ye una faltada
Bòtscha bambino kleines Kind "nino chicorrón", de boccia
Brandn branda Feldbett "leito plegable"
Buschtapaga busta paga Lohntüte "sobre con a paga"
Caràmba carabinieri Gendarmerie "chendarmería" italiana
Càzzata cazzata Scheiß "mierda"
Càzzo carabinieri Schwanz "pene"
cotto stanco müde "canso", literalment significa cueto
Damidschàna damigiana Korbflasche "bombona"
Drogìn drogato Rauschgiftsüchtiger "drogadicto"
Dschìro giro Rundfahrt "vuelta", "itinerario cercular", literalment chiro
dschùro! (lo) giuro! ich schwöre! "lo churo!"
èkko! ecco! sieh da! "mira!"
Extrakommunitàrier nicht zur EU gehörig extracomunitario "extracomunitario", se fa servir ta referir-se a personas d'o tercer mundo, mas que mas de raza negra
falìdi giahn fallito bankrott "bancarrota", a esprisión incluye o verbo "gìehn" (ir-ie, en bavaro stándard "geh")
Ferragosto ferragosto Mariä Himmelfahrt "día d'a virchen d'agosto" (15 d'agosto)
Fifa fifa Bammel "medrana"
Figàta figata geile Sache "cosa muit polida"
firmìern firmare unterschreiben "sinyar"
fòra fuori draußen "difuera"
Fraktion frazione Ortsteil "barrio"
Fregatùra fregatura Reinfall "decepción"
fregiern fregare betrügen "enganyar"
Frìgo frigorifero Kühlschrank "frigorifico"
Fuga fuga Flucht "fuga"
fuòri sein fifa verrückt sein "estar barrenau", a esprisión incluye o verbo "sein" (estar/ser)
Furgòne furgone Lieferwagen "furgoneta"
godiern godere genießen "disfrutar"
Gorgl Gorgonzola Gorgonzola "Gorgonzola", queso d'a rechión de Lombardía
Gratta-e-wintschi gratta e vinci Rubbellos, Rubbel-Lotto "grata y gana", un chuego d'a lotería italiana
Grilliàta grilliata Grillparty "esparrillada"
Guardia guardia Wache "guardia"
Guardia stìen fare la guardia Wache stehen "fer guardia", a esprisión incluye o verbo "stìen" (permaneixer, en bavaro stándard "steh")
Gùsto gusto Geschmack "gusto"
Identitetskårtn carta d'identità Personalausweis "DNI", "tarcheta d'identidat"
infatti infatti in der Tat "de feito"
inkasinìern incasinare durcheinanderbringen "desordenar"
inkazziern incazzarsi sich ärgern "encarranyar-se"

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

  • Ludwig Wagner: Das Fremdwort in der Münchner Mundart. Múnich, 1937
  • Hanspeter Demetz: Lexicon Südtirolerisch-Deutsch. Edition Rætia. Bozen. 4ena edición, 2014.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]


O lexico italiano y os italianismos ampraus por atras luengas
en alemán | en anglés | en aragonés | en arpitán | en astur-leyonés | en bavaro | en castellano | en catalán | en francés | en galaicoportugués | en occitán | en neerlandés


Gramatica d'o bavaro
Fonetica Epentesi · Diftongo oa
Morfolochía Adchectivos (Numerals) · Adverbios · Articlo definiu · Articlo indefiniu · Caso gramatical (Acusativo · Chenitivo · Dativo · Vocativo) · Conchuncions · Chenero gramatical · Numero gramatical · Prefixos y sufixos · Preposicions · Pronombres (Demostrativos · Indefinitos · Interrogativos · Personals · Posesivos · Reflexivos · Relativos) · Substantivos (Aumentativo · Diminutivo) · Verbos (Verbos auxiliars · Verbos deponents · Verbos modals)
Lexicolochía Lexico (Bohemismos · Chinés en bavaro · Días d'a semana · Galicismos · Italianismos · Latinismos · Meses de l'anyo · Nombres propios · Parolas indias en bavaro · Yiddischmos y hebraismos)
Ortografía Grafía · Cliticos