Articlo definiu en bavaro

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

L'articlo definiu en bavaro tien tres formas diferents seguntes si es tonico, atono u dezaga preposición.

En bavaro existe ta cada articlo definiu formas de nominativo, acusativo y dativo. En os casos en que l'articlo ye dezaga preposición no existe una forma de nominativo, ya que as preposicions requieren l'uso d'o acusativo u o dativo. En contra de l'alemán no bi ha formas de chenitivo en bavaro.

Articlo definiu tonico[editar | modificar o codigo]

As formas tonicas (betonte) de l'articlo definiu en bavaro son as siguients:

Caso Masculín Neutro Femenín Plural
Nominativo deà Ox dees Schåf de Kuàh de Oxn
Acusativo den Oxn dees Schåf de Kuàh de Oxn
Dativo dem/den Oxn dem/den Schåf derà Kuàh dene Oxn

Articlo definiu atono[editar | modificar o codigo]

As formas atonas (unbetonte) de l'articlo definiu en bavaro son as siguients:

Caso Masculín Neutro Femenín Plural
Nominativo Ox às/s Schåf d Kuàh d Oxn
Acusativo àn Oxn às/s Schåf d Kuàh d Oxn
Dativo àm/àn Oxn àm/àn Schåf Kuàh de Oxn

Pronuciación de l'articlo definiu atono femenin y plural[editar | modificar o codigo]

A pronunciación de l'articlo definiu atono femenín y plural "d" cambea adaptando-se seguntes o prencipio d'a siguient parola. Existen as variants "d", "b", "k", "g" y "t". Cal parar cuenta que no se pronuncia chunto con a parola posterior como se fería en aragonés cuan s'apostrofa, sino que se pronuncia deseparau:

Escritura Prenunciación Alemán Aragonés
d A = d A d Ànddn /d ʌnddn/ die Eltern os pais
d B = b B d Breissn /b bra͡ɪsn/ die Preußen os prusianos[1]
d D = b D d Draum /b dra͡ʊm/ die Trauben as ugas
d E = d E d Engàl /d engʌl/ die Englein os anchelez
d F = b F d Flaschn /b flaʃn/ die Flaschen as botellas
d G = g G d Guàdl /g gu̯ʌdl/ die Bonbons os lamins
d H = d H d Heenà /d heːnʌ/ die Hennen as pirinas
d I = d I d Isa /d iza/ die Isar l'Isar
d K = k K d Koin /k kɔ͡ʏn/ die Kohlen os carbons
d L = d L d Loàddà /d lo̯ʌddʌ/ die Leiter a escalera
d M = b M d Muàddà /b mʏʌddʌ/ die Mutter a mai
d N = d N d Nässn /d nɛsn/ die Nässe a humedat
d O = d O d Odlgruàm /d odlgrʏʌm/ die Jauchegrube o pozo de purín
d Q = g Q d Quäin /g kvɛɪ̯n/ die Quelle a fuent
d R = d R d Russn /d rʊsn/ die Russen os rusos
d S = d S d Subbm /d zʊbbm/ die Suppe a sopa
d Sch = d Sch d Schissl /d ʃɪsl/ die Schlüssel a clau
d T = t T d Tàndde /t tʌnddə/ die Tante a tía
d U = d U d Uàschl /d ʏʌʃl/ die Ursula (a) Ursula[2]
d V = b V d Veegl /b fɛːgl/ die Vögel os muixons
d W = d W d Wäid /d vɛɪ̯d/ die Welt o mundo
d X = g X d Xàngl /g ksʌngl/ die Gesänge as cantas
d Z = d Z d Zenzi /d ʦenʦi/ die Kreszentia (a) Crescencia[2]

En a siguient tabla se fa un resumen d'as diferents variants:

Articlo Primera letra Pronunciación
d + A, E, H, I, L, N, O, R, S, Sch, U, W, Z = d
B, D, F, M, V b
K k
G, Q, X g
T t

Uso de l'articlo atono u tonico[editar | modificar o codigo]

L'articlo tonico u pleno se fa servir siempre cuan acompanya a un substantivo que tien una relación estreita con o subchecto u cuan ista relación se puet construyir mentalment:

  • Då sàn de Kindà, de b Fensddàscheim eigschmissn ham; võ derà roodhårign Frau; auf de wosd aufbàssn soisd. = Aqui son os ninos que han crebau a luna d'o coche d'a muller pelirroya que tú hebas de cudiar.

S'emplega l'articlo atono cuan acompanya a un subchecto que ye conoixiu u cuan o subchecto se puet cheneralizar:

  • Då sàn k Kindà awà wo d Äiddàn sàn, wissmà need; jetz weàd dà Leàrà àà båid kemà. = Aquí son os ninos, pero no sabemos a on son os país; agora deseguida plegará tamién o mayestro.
  • D Soidådn ham à Unifoàm õ. = Os soldaus levan un uniforme.

Articlo definiu dezaga preposición[editar | modificar o codigo]

As formas de l'articlo definiu en bavaro dezaga preposición son as siguients:

Caso Masculín Neutro Femenín Plural
Acusativo n Oxn s Schåf Kuàh d Oxn
Dativo n/m Oxn m/n Schåf d Kuàh de Oxn

As formas d'articlo en "n" u "m" s'unen con a preposición anterior en o caso d'as preposicions auf (+ acusativo/dativo), an (+ acusativo/dativo), duàch (+ acusativo), in (+ acusativo/dativo), mid (+ dativo), undda (+ dativo), zu (+ dativo):

  • aufm Dåch = en o tellau
  • duàchn Wåid = a traviés d'a selva
  • miin Koobf = con o tozuelo
  • in n Sää = en a mar
  • an n Diisch = en a mesa

Adchetivos demostrativos[editar | modificar o codigo]

En bavaro a forma de l'adchectivo demostrativo ye a mesma que o articlo definiu tonico deà/de/dees, por o que a vegadas ye dificil distinguir-los. Un eixemplo, en as siguients frases se puet saber si se fa servir un adchectivo demostrativo u un articlo definiu por o contexto d'a frase:

  • Den Huàd mächd i mà kaffa = Quiero mercar-me iste sombrero (adchectivo demostrativo)
  • Wissn S wås, i nimm den greànà Huàd (und need den rodn) = Sabe que, me levo o sombrero verde (y no pas o royo) (articlo definiu)

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. Ye o chentilicio que se fa servir en Bavera ta referir-se a os alemans no-bavaros
  2. 2,0 2,1 En bavaro os nombres propios van siempre con articlo definiu

Bibliografía[editar | modificar o codigo]


Gramatica d'o bavaro
Fonetica Epentesi · Diftongo oa
Morfolochía Adchectivos (Numerals) · Adverbios · Articlo definiu · Articlo indefiniu · Caso gramatical (Acusativo · Chenitivo · Dativo · Vocativo) · Conchuncions · Chenero gramatical · Numero gramatical · Prefixos y sufixos · Preposicions · Pronombres (Demostrativos · Indefinitos · Interrogativos · Personals · Posesivos · Reflexivos · Relativos) · Substantivos (Aumentativo · Diminutivo) · Verbos (Verbos auxiliars · Verbos deponents · Verbos modals)
Lexicolochía Lexico (Bohemismos · Chinés en bavaro · Días d'a semana · Galicismos · Italianismos · Latinismos · Meses de l'anyo · Nombres propios · Parolas indias en bavaro · Yiddischmos y hebraismos)
Ortografía Grafía · Cliticos