Parolas d'orichen chinés en bavaro

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

As palabras d'orichen chinés en bavaro son aquellas palabras presents en l'idioma bavaro provenients d'o chinés. Muitas d'istas palabras tamién se troban actualment en l'aragonés y atras luengas occidentals.

Lista[editar | modificar o codigo]

Aquí se puet veyer una lista de palabras bavaras d'orichen chinés. En a tabla apareixe amás a suya transliteración y a suya traducción enta l'aragonés.

Bavaro Chinés Piyin Aragonés
Kina Simplificau y tradicional 秦 Qín O nombre bavaro d'o país de "China" plega a traviés d'o latín Sinay iste d'o nombre d'a dianstía Qin 秦 Qín (prenunciau a vegadas como /ʧin/).
Chop Suey Simplificau 杂碎
Tradicional 雜碎
zásuì O "chop suey" (prenunciau /ʧap'su·i/) ye un plato d'orichen chinés que se mincha en California dende tiempos d'os buscadors d'oro. A palabra viene d'o cantonés y significa literalment trozos mezclaus.
Chow-Chow Simplificau y tradicional 炒炒 chǎochǎo "Chow chow" (prenunciau /ʧau ʧau/) ye una raza de can chinés, significa literalment bien cueto, ya que ista mena de can gosaba de minchar-se. O nombre chinés d'o can ye sōngshīquǎn (simplificau 松狮犬, tradicional 鬆獅犬) que ye literalment lión inchau.
Dim Sum Simplificau 点心
Tradicional 點心
diǎnxīn Dím Sām ye a prenunciación cantonesa de diǎnxīn. Se tracta d'una comida tradicional d'ista rechión. Se veiga "dim sum".
Dschunkn Simplificau y tradicional 船 chuán A palabra chinesa ta barco se pronuncia en l'actualidat chuán (ʧuan). L'orichen d'a palabra bavara ta ista mena de barcos chineses se troba en o portugués junco u l'anglés junk y plega a traviés d'o malayo djung, a on significa literalment gran barco.
Feng Shui Simplificau 风水
Tradicional 風水
fēngshuǐ O significau literal d'a palabra "feng shui", antigo sistema filosofíco chinés, ye viento y augua.
Ginkgo Simplificau 银杏
Tradicional 銀杏
yínxìng A palabra significa literalment alberche d'archent (prenunciau en chinés yínxìng) y plega a o bavaro a traviés d'o chaponés ginkyo. Se veiga "Ginkgo biloba"
Kaolin Simplificau 高岭
Tradicional 高嶺
Gāolǐng A "caolinita" ye un mineral procedent de Gaoling, población chunto a Jingdezhen, d'a on prene o suyo nombre. O significau d'iste toponimo ye sierra alta, a on gāo (高) significa alto y lǐng significa sierra, grupo de monts (simplificau 岭, tradicional 嶺).
Ketchup Simplificau y tradicional 茄汁 qiézhī L'orichen d'ista palabra no ye guaire claro. Posiblement viene d'o cantonés 茄 (ke4) 汁 (jap1) por unión d'as palabras tomate (番茄 fānqié) y suau (汁 zhī). Ta mas información sobre ista salsa de tomate se veiga "ketchup".
Kotau Simplificau 磕头
Tradicional 磕頭
kētóu Dentra en a luenga bavara arredol de 1900 y ye una palabra que se prene d'un tipo de saludo chinés en que a persona s'achenulla dica trucar ( en chinés, 磕) en a tierra con o tozuelo (tóu en chinés, simplificau 头, tradicional 頭).
Kuli Simplificau y tradicional 苦力 kǔlì No ye guaire claro o suyo orichen. Iste termin chinés formau por as palabras (苦, granizo) y ( 力, fuerza) fa referencia a una persona que leva una gran carga. Se veiga "kulí".
Kumquat Simplificau y tradicional 柑橘 gānjú Kumquat ye a variant cantonesa adaptada a l'anglés d'a palabra d'o chinés septentrional gānjú. Ye una variedat de narancha chicota, se veiga ta mas información "Citrus japonica".
Kungfu Simplificau y tradicional 功夫 gōngfu Gōngfu significa gran esfuerzo. O "kung-fu" ye una d'as artes marcials mas conoixidas de China.
Litschi Simplificau y tradicional 荔枝 lìzhī Ye o nombre d'a fruita d'o Litchi chinensis.
Longan Simplificau 龙眼
Tradicional 龍眼
lóngyǎn O nombre d'ista mena de fruita significa literalment uello de dragón y tien o suyo orichen en una ciudat y districto d'a provincia de Fujian. Se veiga "Dimocarpus longan".
Mahjong Simplificau 麻将
Tradicional 麻將
májiàng O "mahjong" ye un chuego de mesa muit popular en China tamién conoixiu como pardal (麻雀 máquè), debiu seguntes a leyenda a que a Confucio le feban goyo tanto o chuego como istos muixons.
Oolong-Tee Simplificau 乌龙
Tradicional 烏龍
wūlóng En chinés (simplificau 乌, tradicional 烏) ye a color negra y lóng (simplificau 龙, tradicional 龍) significa dragón. Asinas o "té oolong" ye o té d'o dragón negro.
Pu-Erh-Tee Simplificau y tradicional 普洱茶 pǔ’ěrchá Ye una variedat fermentada de té que viene d'a rechión de Pu'er en a provincia de Yunnan. Se veiga "té pu-erh".
Qigong Simplificau 气功
Tradicional 氣功
qìgōng Se puet traducir como o treballo d'a enerchía vital. Son una serie de tecnicas relacionadas con a medicina tradicional chinesa que incluyen exercicios de respiración, mente y cuerpo.
Sampan Simplificau y tradicional 舢舨 shānbǎn Ye una mena de chicota embarcación chinesa que cercula por os ríos.
Seide Simplificau 丝
Tradicional 絲
A palabra chinesa , que fa referencia a la "seda", dentra en as luengas europeas a traviés d'o griego σηρικóς (sērikós) y d'aqui a o latín seres, encara que iste no puet estar l'orichen d'a palabra bavara. Ye posible que l'orichen sía a palabra "Satin" (raso), a traviés de l'arabe "Zaitun", fendo referencia a la ciudat portuaria de Quanzhou en China.
Taifun Simplificau 台风
Tradicional 颱風
táifēng Un "tifón" (en cantonés "taifung") ye un viento prou cerenyo y deriva d'a palabra dàfēng (simplificau 大风, tradicional 大風) que ye literalment gran viento.
Taiji Simplificau 太极
Tradicional 太極
tàijí "Taiji" ye seguntes a filosofía tradicional chinesa o prencipio chenerador de todas as cosas. Significa literalment a gran polaridat y d'él salen o yin y o yang.
Taijiquan, Tai Chi Chuan u simplament Tai Chi Simplificau 太极拳
Tradicional 太極拳
tàijíquán O "tai chi" ye un sistema de entrenamiento que fusiona a meditación a traviés d'o movimiento y as artes marcials.
Tao Simplificau y tradicional 道 dào Dao significa literalment camín u metodo y ye o prencipio fundamental d'o Dào Dé Jing. Se veiga "tao".
Tää Simplificau y tradicional 茶 chá A prenunciación en chinés septentrional d'a palabra 茶 ye chá y ye d'aqui a on pasa a o ruso, l'arabe y o chaponés. A prenunciación d'o dialecto de Xiamen en a provincia de Fujian ye a que prenen a mayoría de luengas europeas como o bavaro y l'aragonés ta denominar a ista bebida.
Dofu u Tofu Simplificau y tradicional 豆腐 dòufu Dòufu significa alto u baixo queso de fabas. Se veiga "tofu" ta mas información.
Wok Simplificau 镬
Tradicional 鑊
huò Viene d'o cantonés wohg (simplificau 镬, tradicional 鑊), estando una palabra propia d'ista variedat, encara que podría tener relación con o mandarín guō (simplificau 锅, tradicional 鍋). O "wok" ye una mena de sartaina chinesa.
Yang Simplificau 阳
Tradicional 陽
yáng O termín emplegau ta designar en o taoismo o prencipio masculín d'as cosas viene d'a denominación ta a cara sud d'un mont. Se veiga "yang".
Yin Simplificau 阴
Tradicional 陰
yīn O termín emplegau ta designar en o taoismo o prencipio femenín d'as cosas viene d'a denominación ta a cara norte d'un mont. Se veiga "yin".

Referencias[editar | modificar o codigo]


Gramatica d'o bavaro
Fonetica Epentesi · Diftongo oa
Morfolochía Adchectivos (Numerals) · Adverbios · Articlo definiu · Articlo indefiniu · Caso gramatical (Acusativo · Chenitivo · Dativo · Vocativo) · Conchuncions · Chenero gramatical · Numero gramatical · Prefixos y sufixos · Preposicions · Pronombres (Demostrativos · Indefinitos · Interrogativos · Personals · Posesivos · Reflexivos · Relativos) · Substantivos (Aumentativo · Diminutivo) · Verbos (Verbos auxiliars · Verbos deponents · Verbos modals)
Lexicolochía Lexico (Bohemismos · Chinés en bavaro · Días d'a semana · Galicismos · Italianismos · Latinismos · Meses de l'anyo · Nombres propios · Parolas indias en bavaro · Yiddischmos y hebraismos)
Ortografía Grafía · Cliticos