Parolas d'orichen chinés en bavaro
Apariencia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
As palabras d'orichen chinés en bavaro son aquellas palabras presents en l'idioma bavaro provenients d'o chinés. Muitas d'istas palabras tamién se troban actualment en l'aragonés y atras luengas occidentals.
Lista
[editar | modificar o codigo]Aquí se puet veyer una lista de palabras bavaras d'orichen chinés. En a tabla apareixe amás a suya transliteración y a suya traducción enta l'aragonés.
Bavaro | Chinés | Piyin | Aragonés |
---|---|---|---|
Kina | Simplificau y tradicional 秦 | Qín | O nombre bavaro d'o país de "China" plega a traviés d'o latín Sinay iste d'o nombre d'a dianstía Qin 秦 Qín (pronunciau a vegadas como /ʧin/). |
Chop Suey | Simplificau 杂碎 Tradicional 雜碎 |
zásuì | O "chop suey" (pronunciau /ʧap'su·i/) ye un plato d'orichen chinés que se mincha en California dende tiempos d'os buscadors d'oro. A palabra viene d'o cantonés y significa literalment trozos mezclaus. |
Chow-Chow | Simplificau y tradicional 炒炒 | chǎochǎo | "Chow chow" (pronunciau /ʧau ʧau/) ye una raza de can chinés, significa literalment bien cueto, ya que ista mena de can gosaba de minchar-se. O nombre chinés d'o can ye sōngshīquǎn (simplificau 松狮犬, tradicional 鬆獅犬) que ye literalment lión inchau. |
Dim Sum | Simplificau 点心 Tradicional 點心 |
diǎnxīn | Dím Sām ye a pronunciación cantonesa de diǎnxīn. Se tracta d'una comida tradicional d'ista rechión. Se veiga "dim sum". |
Dschunkn | Simplificau y tradicional 船 | chuán | A palabra chinesa ta barco se pronuncia en l'actualidat chuán (ʧuan). L'orichen d'a palabra bavara ta ista mena de barcos chineses se troba en o portugués junco u l'anglés junk y plega a traviés d'o malayo djung, a on significa literalment gran barco. |
Feng Shui | Simplificau 风水 Tradicional 風水 |
fēngshuǐ | O significau literal d'a palabra "feng shui", antigo sistema filosofíco chinés, ye viento y augua. |
Ginkgo | Simplificau 银杏 Tradicional 銀杏 |
yínxìng | A palabra significa literalment alberche d'archent (pronunciau en chinés yínxìng) y plega a o bavaro a traviés d'o chaponés ginkyo. Se veiga "Ginkgo biloba" |
Kaolin | Simplificau 高岭 Tradicional 高嶺 |
Gāolǐng | A "caolinita" ye un mineral procedent de Gaoling, población chunto a Jingdezhen, d'a on prene o suyo nombre. O significau d'iste toponimo ye sierra alta, a on gāo (高) significa alto y lǐng significa sierra, grupo de monts (simplificau 岭, tradicional 嶺). |
Ketchup | Simplificau y tradicional 茄汁 | qiézhī | L'orichen d'ista palabra no ye guaire claro. Posiblement viene d'o cantonés 茄 (ke4) 汁 (jap1) por unión d'as palabras tomate (番茄 fānqié) y suau (汁 zhī). Ta mas información sobre ista salsa de tomate se veiga "ketchup". |
Kotau | Simplificau 磕头 Tradicional 磕頭 |
kētóu | Dentra en a luenga bavara arredol de 1900 y ye una palabra que se prene d'un tipo de saludo chinés en que a persona s'achenulla dica trucar (kē en chinés, 磕) en a tierra con o tozuelo (tóu en chinés, simplificau 头, tradicional 頭). |
Kuli | Simplificau y tradicional 苦力 | kǔlì | No ye guaire claro o suyo orichen. Iste termin chinés formau por as palabras kǔ (苦, granizo) y lì ( 力, fuerza) fa referencia a una persona que leva una gran carga. Se veiga "kulí". |
Kumquat | Simplificau y tradicional 柑橘 | gānjú | Kumquat ye a variant cantonesa adaptada a l'anglés d'a palabra d'o chinés septentrional gānjú. Ye una variedat de narancha chicota, se veiga ta mas información "Citrus japonica". |
Kungfu | Simplificau y tradicional 功夫 | gōngfu | Gōngfu significa gran esfuerzo. O "kung-fu" ye una d'as artes marcials mas conoixidas de China. |
Litschi | Simplificau y tradicional 荔枝 | lìzhī | Ye o nombre d'a fruita d'o Litchi chinensis. |
Longan | Simplificau 龙眼 Tradicional 龍眼 |
lóngyǎn | O nombre d'ista mena de fruita significa literalment uello de dragón y tien o suyo orichen en una ciudat y districto d'a provincia de Fujian. Se veiga "Dimocarpus longan". |
Mahjong | Simplificau 麻将 Tradicional 麻將 |
májiàng | O "mahjong" ye un chuego de mesa muit popular en China tamién conoixiu como pardal (麻雀 máquè), debiu seguntes a leyenda a que a Confucio le feban goyo tanto o chuego como istos muixons. |
Oolong-Tee | Simplificau 乌龙 Tradicional 烏龍 |
wūlóng | En chinés wū (simplificau 乌, tradicional 烏) ye a color negra y lóng (simplificau 龙, tradicional 龍) significa dragón. Asinas o "té oolong" ye o té d'o dragón negro. |
Pu-Erh-Tee | Simplificau y tradicional 普洱茶 | pǔ’ěrchá | Ye una variedat fermentada de té que viene d'a rechión de Pu'er en a provincia de Yunnan. Se veiga "té pu-erh". |
Qigong | Simplificau 气功 Tradicional 氣功 |
qìgōng | Se puet traducir como o treballo d'a enerchía vital. Son una serie de tecnicas relacionadas con a medicina tradicional chinesa que incluyen exercicios de respiración, mente y cuerpo. |
Sampan | Simplificau y tradicional 舢舨 | shānbǎn | Ye una mena de chicota embarcación chinesa que cercula por os ríos. |
Seide | Simplificau 丝 Tradicional 絲 |
sī | A palabra chinesa sī, que fa referencia a la "seda", dentra en as luengas europeas a traviés d'o griego σηρικóς (sērikós) y d'aqui a o latín seres, encara que iste no puet estar l'orichen d'a palabra bavara. Ye posible que l'orichen sía a palabra "Satin" (raso), a traviés de l'arabe "Zaitun", fendo referencia a la ciudat portuaria de Quanzhou en China. |
Taifun | Simplificau 台风 Tradicional 颱風 |
táifēng | Un "tifón" (en cantonés "taifung") ye un viento prou cerenyo y deriva d'a palabra dàfēng (simplificau 大风, tradicional 大風) que ye literalment gran viento. |
Taiji | Simplificau 太极 Tradicional 太極 |
tàijí | "Taiji" ye seguntes a filosofía tradicional chinesa o prencipio chenerador de todas as cosas. Significa literalment a gran polaridat y d'él salen o yin y o yang. |
Taijiquan, Tai Chi Chuan u simplament Tai Chi | Simplificau 太极拳 Tradicional 太極拳 |
tàijíquán | O "tai chi" ye un sistema de entrenamiento que fusiona a meditación a traviés d'o movimiento y as artes marcials. |
Tao | Simplificau y tradicional 道 | dào | Dao significa literalment camín u metodo y ye o prencipio fundamental d'o Dào Dé Jing. Se veiga "tao". |
Tää | Simplificau y tradicional 茶 | chá | A pronunciación en chinés septentrional d'a palabra 茶 ye chá y ye d'aqui a on pasa a o ruso, l'arabe y o chaponés. A pronunciación té d'o dialecto de Xiamen en a provincia de Fujian ye a que prenen a mayoría de luengas europeas como o bavaro y l'aragonés ta denominar a ista bebida. |
Dofu u Tofu | Simplificau y tradicional 豆腐 | dòufu | Dòufu significa alto u baixo queso de fabas. Se veiga "tofu" ta mas información. |
Wok | Simplificau 镬 Tradicional 鑊 |
huò | Viene d'o cantonés wohg (simplificau 镬, tradicional 鑊), estando una palabra propia d'ista variedat, encara que podría tener relación con o mandarín guō (simplificau 锅, tradicional 鍋). O "wok" ye una mena de sartaina chinesa. |
Yang | Simplificau 阳 Tradicional 陽 |
yáng | O termín emplegau ta designar en o taoismo o prencipio masculín d'as cosas viene d'a denominación ta a cara sud d'un mont. Se veiga "yang". |
Yin | Simplificau 阴 Tradicional 陰 |
yīn | O termín emplegau ta designar en o taoismo o prencipio femenín d'as cosas viene d'a denominación ta a cara norte d'un mont. Se veiga "yin". |
Referencias
[editar | modificar o codigo]
Gramatica d'o bavaro | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|