Diminutivos en bavaro
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Os diminutivos en bavaro se fan servir pa matizar o significau d'una palabra d'una traza que a palabra derivata tienga un significau de menor mida u de menor importancia.
Formación d'o diminutivo
[editar | modificar o codigo]A formación d'o diminutivo en l'idioma bavaro se fa con os sufixos -àl, -l, -e, -ei y -i.
Palabras rematadas en -à
[editar | modificar o codigo]Muitas palabras que rematan en -à fan o diminutivo adhibindo una -l:
Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
---|---|---|
Briàddà | Briàddàl | chirmán |
Dechddà | Dechddàl | filla |
Dià | Diàl | puerta |
Kufà | Kufàl | maleta |
Schnià | Schniàl | cuerda |
Schwesddà | Schwesddàl | chirmana |
Vaddà | Vaddàl | pai |
Palabras rematadas en vocals
[editar | modificar o codigo]As palabras que rematan en vocals fan a vegadas o diminutivo adhibindo -le, encara que tamién admiten a variant estándard -àl:
Bavaro | Diminutivo 1 | Diminutivo 2 | Aragonés |
---|---|---|---|
Buà | Buàle | Buwàl | nino |
Frau | Fraule | Frauàl | muller |
Bi ha excepcions a iste regle como Schnä (nieu) que fa o diminutivo como Schnäwàl (a "w" se trobaba en l'alto alemán medieval) u Kaffä (café) que fa o diminutivo como Kaffäzàl.
Palabras rematadas en -b
[editar | modificar o codigo]As palabras que rematan en -b cambean ista rematanza por una w y adhiben a rematanza -àl u vocalizan a -l final quedando una -e u -i:
Bavaro | Diminutivo 1 | Diminutivo 2 | Aragonés |
---|---|---|---|
Loàb | Loàwàl | Loàwe u Loàwi | focaza, queso |
Weib | Weiwàl | Weiwe u Weiwi | muller |
Palabras rematadas en -bb, -f, -l u -m
[editar | modificar o codigo]As palabras que rematan en -bb, -f, -l u -m fan o diminutivo adhibindo -àl:
Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
---|---|---|
Àff | Àffàl | mono |
Bààm | Bààmàl | árbol |
Jobb | Jobbàl | mena de chaqueta |
Säbb | Säbbàl | Pero |
Schdàmm | Schdàmmàl | tronca |
Schdul | Schdulàl | siella |
Palabras rematadas en -d u -dd
[editar | modificar o codigo]As palabras que rematan en -d u -dd fan o diminutivo adhibindo una -l:
Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
---|---|---|
Bàndd | Bànddl | colla |
Blàd | Blàdl | fuella |
Gwàndd | Gwànddl | vestiu |
Hiàd | Hiàdl | sombrero |
Kisdd | Kisddl | caixa |
Liàd | Liàdl | canción |
Bellas d'istas palabras permiten tamién a variant con -àl:
Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
---|---|---|
Besdd | Besddàl | poste |
Hiàd | Hiàdàl | sombrero |
Schdind | Schdindàl | hora |
Wind | Windàl | viento |
Palabras rematadas en -n
[editar | modificar o codigo]As palabras que rematan en -n fan o diminutivo adhibindo -dl:
Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
---|---|---|
Fàhn | Fàhndl | bandera |
Hen | Hendl | pirina |
Kànn | Kànndl | charra |
Mànn | Mànndl | hombre |
En cuasi toz os casos istas palabras tamién admiten una variant d'o diminutivo con -dàl:
Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
---|---|---|
Mànn | Mànndàl | hombre |
Kànn | Kànndàl | charra |
Wein | Weindàl | vin |
Palabras rematadas en -r
[editar | modificar o codigo]As palabras que rematan en -r fan o diminutivo adhibindo una -l:
Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
---|---|---|
Bàr | Bàrl | par |
Hàr | Hàrl | pelo |
Schàr | Schàrl | estixeras |
Palabras rematadas en -ch, -g, -gg, -s, -sch, -x y -z
[editar | modificar o codigo]As palabras que rematan en -ch, -g, -gg, -s, -sch, -x y -z fan o diminutivo adhibindo una -l:
Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
---|---|---|
Bix | Bixl | lata |
Dach | Dàchl | tellau |
Fàss | Fàssl | barril |
Glàs | Glàsl | veire |
Hais | Haisl | casa |
Hoiz | Hoizl | fusta |
Muiz | Muizl | bazo |
Bflànz | Bflànzl | planta |
Bellas palabras con istas rematanzas tamién fan o diminutivo adhibindo -àl:
Bavaro | Diminutivo | Aragonés |
---|---|---|
Disch | Dischàl | mesa |
Ling | Lingàl | pulmón |
Mütz | Mützàl | gorro |
Sogg | Soggàl | calcetín |
Palabras con forma de diminutivo
[editar | modificar o codigo]Bi ha en bavaro palabras que nomás existen con forma de diminutivo.
Bavaro | Alemán | Aragonés |
---|---|---|
Blàdl | Blatt | fuella |
Boddschàmbbàl | Nachttopf | pichallo |
Bummàl | einfältiger Mensch | melampo |
Bussàl, Bussl, Bussi | Kuss | pochón |
Fleischbflànzl | Frikadelle | hamburguesa |
Gràchàl | Limonade | limonada |
Griàchàl | Krieche | planta rastrera |
Gscheidàl | Besserwisser | saputo |
Lüfdl | Luftmalerei | fresco (pintura) |
Mädàl, Màdl | Mädchen | Mesacha |
Nàgàl | Nelke | clavel |
Rähàl | Pfifferling | rebozuelo |
Ràdl | Fahrrad | becicleta |
Schäbbàl | Kinderrassel | cascabillo |
Schdummàl | Stummer | Muto |
Schlauchàl | Schlauberger | peligarcero |
Diminutivos en nombres propios
[editar | modificar o codigo]Os nombres propios tamién tienen diminutivos, emplegaus por un regular entre a familia u amigos, que siguen os regles que s'han descrito en os apartaus anteriors.
Nombre | Diminutivo | Aragonés |
---|---|---|
Alois | Loisl, Loisi, Loise | Loís |
Annemarie | Anàmiàl | Ana María |
Andreas | Àndi, Ànde | Andreu |
Anton | Doni, Done | Antón |
Dionys | Donisl | Donisio |
Doris | Dorle | Dorotea |
Grete | Grädl | Greta |
Josef | Säbbàl | Chusé |
Katharina | Kàddi | Caterina |
Kurt | Kuàddi | Kurt |
Liese | Liesi | Isabel |
Marie | Mariele | María |
Michael | Michàl | Miguel |
Peter | Bädàl | Pero |
Petra | Bädàl | Peironela |
Therese | Räsl, Räsi | Tomás |
Rosa | Rosàl | Rosa |
Sebastian | Wàsddl, Wasti, Waste | Sebastián |
Simon | Simmàl | Simón |
Thomas | Dàmmàl | Tomás |
Wolfgang | Woifàl, Gàngàl | Wolfgang |
Diminutivos de verbos
[editar | modificar o codigo]Bi ha tamién bels poquez verbos que tienen una forma de diminutivo que cambea o suyo significau. En iste caso forman o diminutivo como os substantivos, encara que, por estar verbos, rematan en -n:
Verbo | Diminutivo | Aragonés |
---|---|---|
nàssn | nàssln | plebisnar |
regn | regàln | esgotaciar |
schneim | schneiwàln | nevusquiar |
Bibliografía
[editar | modificar o codigo]- "Bairische Grammatik". Ludwig Merkle. Hugendubel. Múnich, 1975. ISBN 3-88034-127-3
Gramatica d'o bavaro | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|