Diminutivos en bavaro

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Os diminutivos en bavaro se fan servir pa matizar o significau d'una palabra d'una traza que a palabra derivata tienga un significau de menor mida u de menor importancia.

Formación d'o diminutivo

A formación d'o diminutivo en l'idioma bavaro se fa con os sufixos -àl, -l, -e, -ei y -i.

Palabras rematadas en -à

Muitas palabras que rematan en -à fan o diminutivo adhibindo una -l:

Bavaro	Diminutivo	Aragonés
Briàddà	Briàddàl	chirmán
Dechddà	Dechddàl	filla
Dià	Diàl	puerta
Kufà	Kufàl	maleta
Schnià	Schniàl	cuerda
Schwesddà	Schwesddàl	chirmana
Vaddà	Vaddàl	pai

Palabras rematadas en vocals

As palabras que rematan en vocals fan a vegadas o diminutivo adhibindo -le, encara que tamién admiten a variant estándard -àl:

Bavaro	Diminutivo 1	Diminutivo 2	Aragonés
Buà	Buàle	Buwàl	nino
Frau	Fraule	Frauàl	muller

Bi ha excepcions a iste regle como Schnä (nieu) que fa o diminutivo como Schnäwàl (a "w" se trobaba en l'alto alemán medieval) u Kaffä (café) que fa o diminutivo como Kaffäzàl.

Palabras rematadas en -b

As palabras que rematan en -b cambean ista rematanza por una w y adhiben a rematanza -àl u vocalizan a -l final quedando una -e u -i:

Bavaro	Diminutivo 1	Diminutivo 2	Aragonés
Loàb	Loàwàl	Loàwe u Loàwi	focaza, queso
Weib	Weiwàl	Weiwe u Weiwi	muller

Palabras rematadas en -bb, -f, -l u -m

As palabras que rematan en -bb, -f, -l u -m fan o diminutivo adhibindo -àl:

Bavaro	Diminutivo	Aragonés
Àff	Àffàl	mono
Bààm	Bààmàl	árbol
Jobb	Jobbàl	mena de chaqueta
Säbb	Säbbàl	Pero
Schdàmm	Schdàmmàl	tronca
Schdul	Schdulàl	siella

Palabras rematadas en -d u -dd

As palabras que rematan en -d u -dd fan o diminutivo adhibindo una -l:

Bavaro	Diminutivo	Aragonés
Bàndd	Bànddl	colla
Blàd	Blàdl	fuella
Gwàndd	Gwànddl	vestiu
Hiàd	Hiàdl	sombrero
Kisdd	Kisddl	caixa
Liàd	Liàdl	canción

Bellas d'istas palabras permiten tamién a variant con -àl:

Bavaro	Diminutivo	Aragonés
Besdd	Besddàl	poste
Hiàd	Hiàdàl	sombrero
Schdind	Schdindàl	hora
Wind	Windàl	viento

Palabras rematadas en -n

As palabras que rematan en -n fan o diminutivo adhibindo -dl:

Bavaro	Diminutivo	Aragonés
Fàhn	Fàhndl	bandera
Hen	Hendl	pirina
Kànn	Kànndl	charra
Mànn	Mànndl	hombre

En cuasi toz os casos istas palabras tamién admiten una variant d'o diminutivo con -dàl:

Bavaro	Diminutivo	Aragonés
Mànn	Mànndàl	hombre
Kànn	Kànndàl	charra
Wein	Weindàl	vin

Palabras rematadas en -r

As palabras que rematan en -r fan o diminutivo adhibindo una -l:

Bavaro	Diminutivo	Aragonés
Bàr	Bàrl	par
Hàr	Hàrl	pelo
Schàr	Schàrl	estixeras

Palabras rematadas en -ch, -g, -gg, -s, -sch, -x y -z

As palabras que rematan en -ch, -g, -gg, -s, -sch, -x y -z fan o diminutivo adhibindo una -l:

Bavaro	Diminutivo	Aragonés
Bix	Bixl	lata
Dach	Dàchl	tellau
Fàss	Fàssl	barril
Glàs	Glàsl	veire
Hais	Haisl	casa
Hoiz	Hoizl	fusta
Muiz	Muizl	bazo
Bflànz	Bflànzl	planta

Bellas palabras con istas rematanzas tamién fan o diminutivo adhibindo -àl:

Bavaro	Diminutivo	Aragonés
Disch	Dischàl	mesa
Ling	Lingàl	pulmón
Mütz	Mützàl	gorro
Sogg	Soggàl	calcetín

Palabras con forma de diminutivo

Bi ha en bavaro palabras que nomás existen con forma de diminutivo.

Bavaro	Alemán	Aragonés
Blàdl	Blatt	fuella
Boddschàmbbàl	Nachttopf	pichallo
Bummàl	einfältiger Mensch	melampo
Bussàl, Bussl, Bussi	Kuss	pochón
Fleischbflànzl	Frikadelle	hamburguesa
Gràchàl	Limonade	limonada
Griàchàl	Krieche	planta rastrera
Gscheidàl	Besserwisser	saputo
Lüfdl	Luftmalerei	fresco (pintura)
Mädàl, Màdl	Mädchen	Mesacha
Nàgàl	Nelke	clavel
Rähàl	Pfifferling	rebozuelo
Ràdl	Fahrrad	becicleta
Schäbbàl	Kinderrassel	cascabillo
Schdummàl	Stummer	Muto
Schlauchàl	Schlauberger	peligarcero

Diminutivos en nombres propios

Os nombres propios tamién tienen diminutivos, emplegaus por un regular entre a familia u amigos, que siguen os regles que s'han descrito en os apartaus anteriors.

Nombre	Diminutivo	Aragonés
Alois	Loisl, Loisi, Loise	Loís
Annemarie	Anàmiàl	Ana María
Andreas	Àndi, Ànde	Andreu
Anton	Doni, Done	Antón
Dionys	Donisl	Donisio
Doris	Dorle	Dorotea
Grete	Grädl	Greta
Josef	Säbbàl	Chusé
Katharina	Kàddi	Caterina
Kurt	Kuàddi	Kurt
Liese	Liesi	Isabel
Marie	Mariele	María
Michael	Michàl	Miguel
Peter	Bädàl	Pero
Petra	Bädàl	Peironela
Therese	Räsl, Räsi	Tomás
Rosa	Rosàl	Rosa
Sebastian	Wàsddl, Wasti, Waste	Sebastián
Simon	Simmàl	Simón
Thomas	Dàmmàl	Tomás
Wolfgang	Woifàl, Gàngàl	Wolfgang

Diminutivos de verbos

Bi ha tamién bels poquez verbos que tienen una forma de diminutivo que cambea o suyo significau. En iste caso forman o diminutivo como os substantivos, encara que, por estar verbos, rematan en -n:

Verbo	Diminutivo	Aragonés
nàssn	nàssln	plebisnar
regn	regàln	esgotaciar
schneim	schneiwàln	nevusquiar

Bibliografía

• "Bairische Grammatik". Ludwig Merkle. Hugendubel. Múnich, 1975. ISBN 3-88034-127-3