Alemans
Alemans Deutsche | ||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | ||||||||||||||||||
Johann Sebastian Bach • Karl Marx • Marlene Dietrich Helmut Kohl • Angela Merkel • Friedrich Nietzsche | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
Alemán, baixo alemán | ||||||||||||||||||
Cristianismo en as variants catolica y luterana principalment | ||||||||||||||||||
Pueblos chermanicos |
Os alemans son un grupo etnico chermanico nativo d'Europa Central entre os Alpes, a Mar d'o Norte y a Mar Baltica parlants de l'alemán y atras luengas, dialectos y parlas que como o baixo alemán representan un continuum dialectal con l'alemán. Son o producto d'a fusión de diferents pueblos chermanicos quan rematoron as suyas migracions en l'alta Edat Meya, entre os que se trobaban os alamans, que han orichinato o etnonimo global d'alemans que se fa servir en aragonés. En aragonés medieval se denominaba alemans a totz os habitants d'o Sacro Imperio Román-Chermanico dende a Edat Meya, manimenos en un proceso historico que desemboca en o contexto actual as poblacions chermanofonas d'os estatos de Países Baixos, Belchica, Luxemburgo, Francia, Suiza y Austria y atros territorios chicotz han desembolicato u son en proceso de desembolicar conciencias nacionals diferents y por un regular no se refieren a ells mesmos como alemans. Manimenos si que s'autodenominan alemans as comunidatz chermanofonas d'una gran diaspora que bi ha en atros países d'Europa Central, Europa Oriental, America y Australia.
Etnonimo[editar | editar código]
A parola alemana Deutsche s'orichina a partir de l'antigo alto alemán diutisc (de diot "pueblo"), referindo-se a lo "luengache d'o pueblo". No ye claro de tot si a parola se feba servir como etnonimo en antigo alto alemán. Como sustantivo ein diutscher en o sentito de "un alemán" ye documentato en alto alemán meyo dende a segunda metat d'o sieglo XII. En ciertas luengas neolatinas existe u existió una adaptación d'esta parola alemana, como tedesco en italián. En aragonés a parola tudesco ye documentata en o "Libro de los fechos et conquistas del principado de la Morea":
En francés antigo o termin alemans ye preso d'o etnonimo d'os alamanni, y fue amprato en anglés meyo a primerías d'o sieglo XIV. A parola dutch ye documentata en anglés dende o sieglo XIV pa dicir a los dialectos chermanicos occidentals (incluindo o neerlandés) y os suyos parlants.
A l'egual que o francés atras luengas romances fan servir una denominación derivata d'os Alamanni (aragonés "alemans", catalán alemanys), pero o idioma alemán retiene un antigo ampre d'o endonimo, tedeschi. En norrén antigo, finés y estón prenen a denominación d'o etnonimo d'os saxons.
En as luengas eslavas os alemans son denominatos němьci (singular němьcь), orichinalment con o significato de "forano, extranchero, un que no charra eslavo", esta denominación se fa servir tamién en rumán como ampre eslavo, encara que os alemans que s'establioron en Transilvania en os sieglos XII y XIII recibioron a denominación de saşi ("saxons").
O termin anglés germans existe dende meyatos d'o sieglo XVI, ye basato en o termin germani de Chulio César y Tacito, reemplazó gradualment a dutch y almains, o zaguero desvinió obsoleto en o sieglo XVIII y o primero encara se fa servir pa denominar a lo idioma neerlandés y os holandeses.
Luenga[editar | editar código]
Dica bien dentrato lo sieglo XX, en tot l'ambito alemán y neerlandés s'han charrato un conchunto prou amplo de dialectos chermanicos relacionatos entre ells, formando lo que se conoixe como un contino lingüistico. Iste contino se divide en dos grans arias dialectals: o baixo alemán, a lo norte, y l'alto alemán, a lo sud, deseparatos por a dita linia de Benrath que marca la muga septentrional d'o fenomén d'a segunda mutación consonantica. A luenga estándar alemana ye basata en l'alto alemán. Os dialectos se continan parlando hue en día, encara que en bellas zonas son quasi extinguitos, mientres que en atras, como Suiza, encara se conservan con muita vitalidat.
Os dialectos y parlas d'este contino lingüistico se desembolicaban con naturalidat. L'apocheu d'o baixo alemán se desvinió quan teneba florata a Hansa. O baixo saxón influyó en a evolución d'as luengas escandinavas. A decadencia d'a Hansa y a creyación d'un estandard alemán quan a Reforma Protestant significó que encomenzase una diglosia que favoreixió a sustitución d'o Baixo Saxón por l'Alto Alemán.
L'alemán (Hochdeutsch) ye una mena d'invención culta destinata a estar a luengua escrita y normalizata d'os multiples dialectos. Siempre s'ha preso la traducción d'a Biblia feita por Lutero, basata en o dialecto alto saxón, como una pieza clau en a normativización de l'alemán. Ista normativización se refirmó a la fin d'o sieglo XVIII con as obras d'os que se consideran como clasicos alemans (Goethe, Schiller, Lessing, ecetra.) y fue consolidata con a creyación d'o Imperio Alemán en 1871. Ista unión politica fació posible l'adopción d'una normativa unificata, que con o cambeo de sieglo fue acceptata tamién por Austria y Suiza con muit pocas variacions.
Iste modelo estándar ye basato en a luenga utilizata a la fin d'o sieglo XVIII en a cancillería de Saxonia, estando dimpués muit influito por o modelo d'a cancillería de Viena. Respective a la pronuncia, o modelo adoptato fue lo d'o norte, ya que os alemans d'o norte aprendeban o estándar practicament como luenga estranchera, y por ixo lo suyo modelo s'achustaba mas a la ortografía. Asinas, se puet decir que l'alemán estándar actual ye basato en a fabla de Saxonia (sud de l'antiga Republica Democratica Alemana) dimpués d'haber estato muit influita por o modelo de Viena y habendo adotato a pronunciación d'o norte como modelo.
Encara que s'escribiba, l'alemán estándar no prencipió a parlar-se cutianament dica o sieglo XIX, quan s'introdució obligatoriament en as escuelas. En l'anyo 1898, una comisión d'expertos redactó a "Deutsche Bühnenaussprache" (pronuncia alemana ta o teatro), cosa que suposó lo establimiento d'un estándar de pronuncia.
|