Passer domesticus

De Biquipedia
Translate icon.svg Iste articlo ye escrito con as normas graficas EFA. Si quiers, puez aduyar cambiando a la grafía oficial de Biquipedia y sacando dimpués ista plantilla.
Passer domesticus
House Sparrow (M) I IMG 7881.jpg
Masclo de Passer domesticus
Denominacions populars
Gurrión [1][2][3], gorrión, gurrión de canalera [4], gurrión de retejera, pardal, torodán [5]
Estato de conservación
Status iucn2.3 LC.svg
Seguro (IUCN)
Clasificación scientifica
Eukaryota
Animalia
Chordata
Aves
Passeriformes
Passeridae
Passer
P. domesticus
Descripción
Passer domesticus
L., 1758
Distribución cheografica
PasserDomesticusDistribution.png
Distribución de P. domesticus.
Verde fusco = autoctono.
Verde claro = introduciu.

O gurrión (Passer domesticus L., 1758) ye un au paseriforme (un paixaro) de a familia Passeridae, de a qual en ye a especie tipo, natural d'Eurasia y bells enclaus en a costa mediterrania africana, amplament distribuida en os cinco continents como conseqüencia d'haber estau introducida por l'hombre.

Descripción[editar | modificar o codigo]

O gurrión fa d'entre 13 y 18 cm de lonchitut, dende a punta d'o pico dica la coda, con una lonchitut tipica de bells 16 cm. Tiene un aspecto más robusto que belatras paseriformes, con as patas fuertes y o pico conico y poderoso, de color más fusco-musco en os masclos adultos, mientres que ye de color clara u carne en as fembras y en os chovens. Pesa d'entre 27 y 40 gramos.

O plumache ye de color marrón, con a napa d'as alas de color más viva que a resta d'o cuerpo y con piquetas negras, y a reversa de color grisenca. Os masclos, ademés, tienen una faixa grisa que les ocupa a parte superior de a cabeza, y una barba negra que les baixa por o papo y s'extendilla por a base d'o pico y a redol d'os uellos.

As alas son curtas y robustas, y quan vola as bate a intervalos -caracteristica prou comuna d'entre as paseriformes-. S'alimenta principalment de simients, pero s'ha tornau una especie comensal con o ser humano y oportunista, de traza que no ye raro veyer-la alimentar-se con prenso ta os ganaus, restas de l'alimentación humana u belatros productos de refús en as arias humanizadas.

Nidificación[editar | modificar o codigo]

Os gurrions son aus tipicas de zonas humanizadas y, en estando tan freqüents en as villas y lugars, se'n troba pocos en a naturaleza. Manimenos, precisament por ista preferencia suya, meten os niedos en os puestos humanizaus (y encara en as viviendas), por o que no ye mica raro tener-ne en bell forato en a casa u debaixo un volader en o lenau.

Os gurrions son conoixius por a pidoliera que fan quan son en a epoca reproductiva, que gosa comenzar en febrero u marzo y se prolarga dica setiembre. En tot iste tiempo, pueden apuyar qualques cobadas, que gosan estar d'entre 3 y 6 polletz.

Sobre a rudiosa nidificación de os gurrions, existe un dito que relaciona o prencipio de l'actividat reproductora d'istes animals con l'arribada de a primavera:

En pasar a Candelera, os gurrions n'a canalera.

Imáchens[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (es) BLAS GABARDA, Fernando y ROMANOS HERNANDO, Fernando, Diccionario Aragonés: Chistabín-Castellano; Gara d'Edizions. Zaragoza, 2008. ISBN 978-84-8094-061-0
  2. (es) CORONAS CABRERO, Mariano, Vocabulario aragonés de Labuerda-A Buerda (Sobrarbe); Xordica Editorial. Zaragoza, 2007. ISBN 978-84-96457-23-2
  3. (an) VIDALLER TRICAS, Rafel, Libro de As Matas y Os Animals; Dizionario aragonés d'espezies animals y bechetals; Ed. Val d'Onsera. Zaragoza 2004. ISBN 978-84-89862-35-7
  4. (es) Chesús de Mostolay: EL SOMONTANÉS Diccionario de voces y expresiones, Albama Literaria, 2022, ISBN 978-84-09-41341-6, p. 404
  5. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]