Aragonés ansotano
Ansotano | |
---|---|
![]() Situación de l'ansotano | |
Localización cheografica | |
Territorios | Val d'Ansó |
Lugar(s) principal(s) | Ansó, Biniés y Fago |
Sociolochía | |
Vitalidat | Meya |
Literatura | |
Rasgos dialectals | Aragonés occidental |
L'ansotano ye a forma de l'aragonés que se charra en a val d'Ansó enclusos os municipios d'Ansó, Biniés y Fago. Ansó figura en l'ALEANR con as siglas Hu 101.[1]
Fonetica[editar | editar código]
A -r final no se pronuncia en Ansó pero sí en Fago.
Se mantién a -d- intervocalica en casos que no son guaire comuns en aragonés occidental: odir ("oyir", "sentir").
Morfolochia[editar | editar código]
O sistema d'articlos més común y millor documentato en ansotano ye o de l'aragonés cheneral o, os, a, as, sindembargo fa poco que se i ha documentato o emplego d'o sistema más antigo lo, los, la, las, como en cheso en determinatos contextos:
- fendo lo fatuo
- le'n diremos a la ermana
O verbo haber como impersonal en (b)i ha, (b)i heba de l'aragonés cheneral ya sustituito por estar:
- bi está agua
- bi estaba agua
Existe una desinencia personal de primera persona -i en los pasatos imperfectos d'indicativo, pasatos imperfectos de subchuntivo y condicionals:
- yo febai.
- yo tenebai.
Ye a sola variedat de l'aragonés actual que conserva esta caracteristica, (se crei que o chistabín febe, tenebe en ye una evolución, AI > e), pero o más notable ye que lo trobamos en o castellán de sustrato aragonés d'Embún, Salvatierra d'Esca, Longars, Uncastiello, Luesia y Malpica d'Arba y en o castellán d'o noreste navarro (arredol d'Eslava) s'emplegaba también (teníai), por ixo poderba estar una caracteristica d'o romance navarro medieval, perdito de tot.
Lexico[editar | editar código]
A parola monín, monina ye diminutivo de mono y significa polito, fermoso,[2] y coincide con o vocativo que se fa servir en o Baixo Martín coexistindo con manyo, sobre tot en l'afirmación si monín.
Referencias[editar | editar código]
- ↑ (es) Manuel Alvar: Atlas lingüístico y etnográfico de Aragón, Navarra y Rioja. Institución Fernando El Católico. Departamento de Geografía Lingüística, Institución Fernando el Católico de la Excma. Diputación Provincial de Zaragoza, 1983. Tomo I, Lamina 3, Mapa nº 3.
- ↑ (es) KUHN, Alwin, El Dialecto Altoaragonés (traducción de l'orichinal de 1935); Xordica Editorial. Zaragoza, 2008. ISBN 978-84-96457-41-6
Vinclos externos[editar | editar código]
Variedatz occidentals de l'aragonés | ||
---|---|---|
Aisino | Ansotano | Aragüesino | Chaqués | Cheso |