Idioma turco
| Turco Türkçe | ||
|---|---|---|
| Atras denominacions: | ||
| Parlau en: | Turquía, Bulgaria, Macedonia d'o Norte, Kosovo, Rumanía, Grecia, Iraq, Azerbaichán y Siria; | |
| Rechión: | ||
| Parladors: | Bells 82 millons | |
| Posición: | {{{rank}}} (Ethnologue 1996) | |
| Filiación chenetica: | Luengas altaicas |
|
Estatus oficial
| ||
| Oficial en: |  Turquía,  Norte de Chipre,  Chipre, Macedonia d'o Norte, Kosovo
| |
| Luenga propia de: | {{{propia}}} | |
| Reconoixiu en: | {{{reconoixiu}}} | |
| Regulau por: | Sociedat d'a Luenga Turca | |
Codigos
| ||
| ISO 639-1 | tr | |
| ISO 639-2 | tur | |
| ISO 639-3 | tur | |
| SIL | ||
 O turco en o mundo
| ||
O turco (Türkçe u Türk dili) ye una luenga turquica parlata por bells 61.000.000 de presonas por tot o mundo, 46.300.000 d'os qualos en Turquía y 180.000 en Republica Turca d'o Norte de Chipre; en os dos países ye luenga oficial. Tamién la parlan un 9% d'os habitants de Bulgaria y bi existen comunidatz importants en Rumanía, Macedonia d'o Norte, Grecia, Uzbekistán y Alemanya. A mayoría d'a población turcofona ye musulmana.
O standard turco actual ye recient y sustituyó a una luenga escrita conoixita como turco otomán, luenga plena d'arabismos y persismos. O standard turco otomán teneba tantos arabismos y persismos y yera tan luent d'as parlas vivas que una persona que no tenese una educación islamica clasica quasi no lo podeba entender. As parlas vivas yeran més cerca d'a primera luenga turquica que s'estendilló por Anatolia. A zaguers d'o sieglo XIX quan se quereba ixamplar l'amostranza primaria se veyió o problema. En as zagueras decadas d'o Imperio Otomans bell periodista ya escribiba en un luengache més cerca d'a parla popular, pero o prencipal cambio en a luenga escrita se produció baixo o kemalismo, y a reforma que sufrió a luenga escrita fue muito més radical que en atros países.
En a decada 1920 Mustafá Kemal emprendió o prochecto de cambiar o estandard y fer-lo més turco. Os arabismos y persismos heban d'estar sustituitos quan fuese posible por radices turcas u por neolochismos turcos, y dimpués cambioron l'alfabeto arabe por l'alfabeto latín. En a decada de 1930 o pueblo mesmo fue movilizato pa replegar parabras turcas puras encara usatas en as parlas turcas locals y se creyoron equipes d'investigadors que rechirasen en os textos antigos pa escar parabras turcas obsoletas que podesen sustituir a los arabismos y persismos. As escuelas y prensa diaria daban publicidat a estas troballas. Se plegaba a prener parabras occidentals d'orichen frances pa sustituir arabismos u persismos quan se veyeba convenient. O vocabulario d'o standard cambió tanto que bi ha pocos turcos que entiendan os discursos de Kemal en a forma orichinal. O discurso d'os seis días (nutuk) sobre a caita d'o Imperio Otomán y d'amenexer d'a republica, pronunciato en 1927, habió de ser tradueito a lo turco morderno en 1963.
Entre as pocas palabras d'orichen turco en aragonés tenemos café, arribato a traviés d'atro luengaches.