Y

De Biquipedia
Y
Y
A B C D E
F G H I J
K L M N Ñ
O P Q R S
T U V W X
Y Z
Digrafos
ch gu ix ll ny
qu rr
Atros simbolos
Ç l·l nn tz

A Y (i griega u ye) ye a vintiseisena letra de l'alfabeto aragonés y vintiunena consonant. Perteneixe tamién a l'alfabeto latino.

Historia[editar | modificar o codigo]

A y proviene d'a letra griega ipsilon (ὒψιλόν) —«y simple» (pa distinguir d'a grafía «oi» (οι), que representaba o mesmo soniu que a ipsilon en griego antigo tardano),[1]— que se pronunciaba /u/, mes tarde /y/ (como a u francesa u a ü alemana) y actualment /i/. Inicialment os romanos la transcribioron con o grafema 'V', d'o mesmo orichen (a wau fenicia, '𐤅‏‏'); dica mitat d'o sieglo I a. C. os romanos introducioron a letra 'Y' pa transcribir palabras d'orichen griego en as que se trobaba present. Por ixo, se corresponde con a letra Y de l'alfabeto latino u romano moderno.

A introducción en o Imperio romano estió en periodo tardano d'o desarrollo de l'alfabeto, por o que a /y/ pronunciada como "U" produció confusions entre as grafías "Y" y "V", lo que fació que, por eixemplo, palabras como "Satura" también se podesen escribir "Satyra", "Sulla" tamién "Sylla", etc.

En aragonés[editar | modificar o codigo]

En aragonés representa o fonema palatal fricativo sonoro /ʝ/ en todas as suyas realizacions foneticas[2]: ye ([ʝe]), ya ([ʝa]), yo ([ʝo]), yabos (['ʝaβos]), yera (['ʝera]), bayo (['baʝo]), mayo (['maʝo]), suyo (['suʝo]), aduya ([a'ðuʝa]), gayata ([ga'ʝata]), paseyo ([pa'seʝo]), veyer ([be'ʝer]), muyiba ([mu'ʝjβa]), trayeba ([tra'ʝeβa]), fuyir ([fu'ʝjr]), pueyo (['pweʝo]), naya (['naʝa]).

Por razons morfolochicas y como excepción, s'escriben con <i> as variants d'o pronombre adverbial i/bi/ie, tanto en posición proclitica como enclitica: i eba (['ʝeβa]); meter-ie ([me'teʝe]).

S'escribe la secuencia <hi> por razons etimolochicas, tanto si se pronuncia como consonant /ʝ/ u como semiconsonant palatal [j]: hiato (['jato]), hialino ([ja'lino]), hialuronico ([jaluro'niko]), hierba ([ʝe'rβa]), hiedrera ([ʝe'ðrera]), hiena (['ʝena]), hieratico ([jera'tiko]), hioides ([j'ojðes]), hiogloso ([jo'ɣloso]), ahier/ahiere ([a'ʝer]/[a'ʝere]). En termins con una consonantización consolidada, se permite a escritura con <y>: yerba, ayer.

A conchunción copulativa (< ET) s'escribe "y", representando as suyas realización como vocal [i], semivocal [i̯], semiconsonant [j] u consonant [ʝ]: blanco y negro.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. "A Greek-English Lexicon", H.G. Liddell & R. Scott, 1940, ed. H. S. Jones y R. McKenzie, Oxford, The Clarendon Press.
  2. (an) Ortografía de l'aragonés. AAL

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

  • Colabora en Commons Se veigan as imáchens de Commons sobre Y.