Urano (planeta)

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Urano ⛢
Caracteristicas orbitals
Radio meyo: 2,8709722·1012 km
Excentricidat: 0,04716771
Periodo orbital
(sideral):
84a 3d 15,66h
Periodo orbital
(sinodico):
369,7 días
Inclinación: 0,76986°
Velocidat orbital meya: 6,8352 km/s
Satelites: 27
Caracteristicas fisicas
Diametro equatorial: 51.118 km
Superficie: 8.130.000.000 km²
Masa: 8,686×1025 kg
Densidat meya: 1,29 g/cm³
Gravedat superficial: 8,69 m/s²
Velocidat d'escape: 21,29 km/s
Periodo de rotación: -17h 14m (movimiento retrogrado)
Inclinación axial: 97,86°
Albedo: 0,51
Temperatura superficial:
 • Minima: 59 K
 • Meyana: 68 K
Caracteristicas atmosfericas
Hidrocheno 83%
Helio 15%
Metano 1,99%
Amoniaco 0,01%
Etano 0,00025%
Acetileno 0,00001%
Monoxido de carbonio Trazas
Sulfuro d'hidrocheno Trazas
Iste articlo ye sobre a planeta Urano, ta atros usos d'iste termin se veiga Urano.

Urano ye a setena planeta dende o Sol, a tercera mas gran y a cuatrena mas masiva d'o Sistema Solar.[1] Se clama asinas en honor a la divinidat griega d'o cielo Urano (en griego Οὐρανός) o pai de Cronos (Saturno) y o lolo de Zeus (Chupiter). Encara que ye visible a lo uello humán como as atras cinco planetas clasicas, nunca no fue reconoixito como planeta por os observadors antigos debito a la lentitut d'a suya orbita.[2] Sir William Herschel anunció lo suyo descubrimiento lo 13 de marzo de 1781, expandindo asinas os limites conoixitos d'o Sistema Solar por primera vegata en a historia moderna. Tamién estió lo primer descubrimiento d'una planeta emplegando un telescopio.

Caracteuristicas[editar | modificar o codigo]

Urano ye parellán en composición a Neptuno, y os dos tienen una composición diferent d'as atras dos chigants gaseosas (Chupiter y Saturno). Por ixo, os astronomos a vegatas las clasifican en una categoría diferent, as chigants chelatas. L'atmosfera d'Urano, encara que ye parellana a la de Chupiter y Saturno por o feito d'estar composata prencipalment d'hidrocheno y helio, contiene una proporción superior de chelos, como augua, amoniaco y metano, chunto con trazas d'hidrocarburos.[3] Tien l'atmosfera planetaria mas freda d'o Sistema Solar, con una temperatura minima de 49 K (−224 °C). Tien una estructura de nubles complexa, por rans, a on que se creye que as nubles mas baixas son d'augua, y as mas altas de metano.[3] En contraste, l'interior d'Urano se composa prencipalment de chelo y roca.[4]

Como as atras planetas chigants, Urano tien un sistema d'aniellos, una magnetosfera, y numerosos satelites. O sistema d'Urano tiene una configuración unica respective a las atras planetas porque o suyo eixe de rotación ye muit tombato, cuasi dica o suyo plan de revolución arredol d'o Sol. Por tanto, os suyos polos norte y sud se troban a on la mayoría d'as atras planetas tienen o ecuador.[5] Vistos dende a Tierra, os aniellos d'Urano pueden pareixer que rodian a planeta como una diana, y que os satelites chiran a lo suyo arredol como as agullas d'un reloch, encara que en 2007 y 2008, os aniellos apareixioron de costato. En 1986, as imáchens d'o Voyager 2 amostroron Urano como una planeta sin garra caracteristica especial en a banda de luz visible, sin as bandas de nubles u tempestatz asociatas con os atros chigants.[5] Manimenos, os observadors terrestres han visto sinyals de cambeos d'estación y un augmento de l'actividat meteorolochica en os zaguers anyos a mida que Urano s'amana a lo suyo equinoccio. As velocidaz d'o viento en Urano pueden plegar dica os 250 metros por segundo (900 km/h).[6]

Satelites[editar | modificar o codigo]

Urano tien 27 lunas conoixidas. Os suyos nombres son triaus d'obras de Shakespeare y Alexander Pope. Asinas, os cinco mayors satelites son Miranda, Ariel, Umbriel, Titania y Oberón. Atros satelites son: Belinda, Bianca, Calibán, Cordelia, Cresida, Cupido, Desdemona, Francisco, Ferdinando, Chulieta, Mab, Margalida, Ofelia, Perdita, Porcia, Prospero, Puck, Rosalinda, Setebos, Sicorax, Stefano y Trinculo.

Aniellos[editar | modificar o codigo]

Tien 13 aniellos estreitos componius per chislas extremadament foscas. Se creye que son aniellos muito chóvens formaus per a desintegración d'una antiga luna.

Exploración[editar | modificar o codigo]

O 24 de chinero de 1986 a sonda d'a NASA Voyager 2 realizó un sobrevuelo amanando-se a 81500 km d'a superficie d'Urano.

Urano en a cultura popular[editar | modificar o codigo]

O Uranio, elemento quimico descubierto en 1789 per o quimico alemán Martin Heinrich Klaproth, estió nombrau dimpués d'o escubrimiento d'a planeta Urano.

A Operación Urano, estió una exitosa operación militar d'a Segunda Guerra Mundial liderada per o exercito sovietico, pa recuperar Stalingrado, que suposó un momento decisivo en a guerra contra las fuerzas armadas alemanas.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (en) "Urano" en a pachina web d'a NASA
  2. (en)MIRA's Field Trips to the Stars Internet Education Program. Monterey Institute for Research in Astronomy
  3. 3,0 3,1 (en) Lunine, Jonathan. I.. «The Atmospheres of Uranus and Neptune». Annual Review of Astronomy and Astrophysics, vol. 31, pàg. 217–263.
  4. (en) Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M.. «Comparative models of Uranus and Neptune». Planet. Space Sci., vol. 43, 12, pàg. 1517–1522.
  5. 5,0 5,1 (en) Smith, B.A.; Soderblom, L.A.; Beebe, A.; et.al. Voyager 2 in the Uranian System: Imaging Science Results. Science, 233. 1986]
  6. (en) Sromovsky, L.A.; Fry, P.M.: Dynamics of cloud features on Uranus. Icarus, 179. 2005

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

Biquizionario
Biquizionario
O Biquizionario tien una dentrada sobre o simbolo astronomico d'Urano..


O Sistema
Solar
Planetas · Nanas Sol · Mercurio · Venus · Tierra · Marte · Ceres · Chupiter · Saturno · Urano · Neptuno · Orcus · Plutón · Haumea · Quaoar · Makemake · Gonggong · Eris · Sedna