Sierra de Sant Martín d'a Solana

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

San Martín d'a Solana
A Sierra de San Martín e lo Nabaín dende lo Tozal d'as Cruces.
Cheografía
Cordelera	Sierras interiors pirenencas
Sector	{{{sector}}}
{{{tpran}}}	{{{ran}}}
Maxima altaria	1.799 m, Nabaín
Cimas importants	Nabaín (1799 m), Cruceta de Yeba (1719 m)
Largaria
Amplaria
Superficie
Vértiz cheodesico
Subsistemas
Administración
Estau
País	Aragón
'
Cheolochía
Edat	Eoceno
Materials
Tipo
Mapa

A Sierra de Sant Martín ye un serrato en a confluencia d'os termins municipals de Fiscal, Boltanya y Fanlo. Ye mes conoixito per a suya punta mes alta: O Nabaín (1799 m).

Anecdoticament, ye dita en a val de Puertolas (dende on que tamién se divisa) como Montanya de Moriello per a suya proximidat enta lo lugar de Moriello de Sampietro.

No guaire leixos d'este nuclio, se troba lo Portiello d'as Valles, paso natural dende la cuenca d'a Yesa enta la val de l'Ara ta Boltanya a traviés d'o barranco de San Martín (Canyimars). Ye en esta garra mesmo de l'este y sud-este (O Patro de l'Estallo ta os locals) on se i troba lo lugar d'Ascaso. Mes ta lo sud d'este lugar, a vesant d'o Tozal de Pecuto se i torna progresivament mes angosta y vertical, cambeando-ie la vechetación d'a predominancia d'os chinebreros y baixos matullos de solana, ta selvas espesas de pins royos y buixos. Ye per astí per a on emprencipia lo Congosto de Chanobas que dominará tota la garra d'o serrato que s'agosa enta l'Ara, estando només que lo Tunel de Baluport (muderna obra d'incheniería feita en o sieglo XX) paso dende las valletas de Boltaña enta la Ribera de Fiscal e la Guarguera de Burgasé.

A Cruceta de Yeba y la barranquera de Collarenas envistas dende las ruinas de Moriello de Sampietro, en a boca d'a Val de Vió

A l'ueste d'o congosto, la envista d'os lugars de Chanobas y Lavelilla, en a parte baixa d'a Val d'a Solana mos fa percatar d'os perchudicios d'a expropiación ta fer as obras hidroelectricas. I son tamién chiratas as restas d'o prochecto d'Entibo de Chanobas que mos i han deixato os lugars d'esta part d'a cuenca de l'Ara espoblatos. Esta baixant ye ixuta y xerofila, sinyorato altra vegada d'os chinepros y d'os coscollos.

En a garra d'o norte, lo Barranco de Rupietra quita l'augua d'o tozal d'a Cruceta Yeba amán d'o lugar d'o mesmo nombre ta baixo enta lo río Yesa y la Val de Vio. Ta esta man norte d'o sarrato, que baixa enta la Val de Vio, le'n dicen en a redolada l'Estallo u Cambo Boltanya y forma en a suya parte baixa las ditas Faixas d'a Yesa, antigos regallos de Yeba y Moriello de Sampietro.

Os dos tozals prencipals d'o serrato son:

• O Nabaín, de 1799 m. Tamién dita Punta de Santa Marina per a ermita que se i construyó a man d'a punta.
• A Cruceta de Yeba, de 1719 m, dende on s'alcurza la baixata enta la cuenca d'a Yesa y la Val de Vio.

• Datos: Q13050185