Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols

Ordesa y as Tres Serols
Dentrada a lo Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols por a valle Verde
Datos chenerals
Tipo	Parque Nacional
Establiu	1918
Superficie	156,08 km²
Situación
Situación	Sobrarbe, Uesca, Aragón
Latitut	42.649
Lonchitut	-0.06
Mapa

O Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols (en castellano Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido) ye lo segundo parque nacional mas antigo d'Espanya, declarato como tal en 1918, dimpués que se declarase o parque d'os Picos d'Europa. Aplega ecosistemas pirenencos dende lo mont meyo dica estaches alpinos.

Baixo a suya extensión se troban tres vals aragonesas d'os pireneus centrals; a val d'Anyisclo (municipio de Fanlo) a valle Verde (municipio de Bielsa) y la val d'Ordesa (municipio de Torla). Totas tres perteneixen a la comarca de Sobrarbe.

En orichen, nomás se i comprendió la val d'Ordesa, dica que en 1982 fuoron incorporadas as atras dos vals que fan parti d'o mallo d'as Tres Serols. Chunto con o Parque Nacional d'os Pireneus (de Francia) constituye un recero ta bels elementos menazatos d'a fauna y a flora pirenenca, como os abetes u lo cuasi extinguito onso pirenenco.

Descripción

Circo de Cotatuero dende a senda d'os Cazataires.

A orografía d'o parque ye dominata por o macizo d'as Tres Serols, a mayor mole calcaria d'o mundo. A suya mayor elevación ye a punta de Treserols (3.355 m), d'o que en forma mas u menos radial baixan una serie d'impresionants crestas montanyosas y vals glacials. A mas caracteristica y emblematica ye a val d'Ordesa, recorrita por o río Arazas, orichen d'o Parque Nacional, que s'ubre en dirección este-ueste, pero tamién destacan o canyón de Anyisclo, travesato por o río Bellós, en dirección Norte-Sud, os foratars d'Escuaín, por a on pasa o río Yaga, en dirección sud-este y a valle Verde, recorrita por a Cinca, en dirección este. Asinas mesmo, encara que no perteneixe a o Parque Nacional, cal destacar a val de Buixaruelo en a zona ueste, y ya en territorio francés a val y circo de Gavarnía, unatro impresionant circo glaciar que en a suya cabecera tiene o salto d'augua mas alto d'Europa, con mas de 400 metros de caita vertical.

A morfolochía basica d'o parque se debe a dos orochenias, pero prencipalment a o plegamiento y elevación alpina d'a era Terciaria, posteriorment moldeata por a erosión glacial entre a era Cuaternaria, creyando una serie de circos glaciars y vals glacials muit definitas, como a val d'Ordesa y a valle Verde. Hue lo día sige existindo un glaciar en a cara Norte d'as Tres Serols, encara que en retacule. A mayor parte d'a penya d'o Parque Nacional ye calsinera, o que superpone a la mas evident y antiga erosión glacial a transformación karstica y fluvial d'o paisache, con a-saber-las cuevas, canyons, simas, etc. Aquí cal destacar o canyón d'Anyisclo y os foratars d'Escuaín, a on que amaneixen circos glaciars en as suyas cabeceras, pero que posteriorment s'encaixan en profundas foces.

As zonas altas d'o parque (altarias superiors a os 2000 m) son prou aridas, ya que toda l'augua procedent de precipitacions se reculle a escape por o sistema karstico. D'atra man, os fondos d'as val son cubiertos con una exuberant vechetación en a que dominan os fabos comuns os abez que van deixando paso a o pin negro seguntes se'n puya.

Muitos personaches s'han enamorato d'istos paisaches y han contribuito a la suya difusión. Chents como Lucien Briet, Lucas Mallada u Soler i Santaló han contribuito a dar a conoixer iste puesto y a que estase protechiu.

Flora y vechetación

Flora

A flora d'o parque consta de 1400 especies, lo que supone cuasi o 45% d'as plantas d'o Pireneu aragonés, d'as que 83 son plantas exclusivas d'o Pireneu, ye decir, a metat d'os endemismo d'a cordelera. En os mas de 30 picos de mas de 3000 d'o territorio protechiu y a suya redolada se pueden veyer amán de 100 especies, lo que suposa as dos terceras partis d'a flora alpina d'o Pireneu.

Una d'as caracteristicas prencipals d'o parque ye a presencia de grans superficies de curtadas y parez, asinas como de gleras calizas, que ahuespan una gran cantidat d'especies exclusivas (endemicas) d'o Pireneu, como o nyablo de fuella gran (Borderea pyrenaica), a orella d'onso (Ramonda myconi), Campanula cochleariifolia, Silene borderei, Androsace cylindrica, Pinguicula longifolia, Petrocoptis crassifolia, etc.

Un d'os primeros estudiosos d'a flora d'Ordesa estió Pedro Montserrat Recoder en companyía de Taurino Mariano Losa, en os anyos 1940. Manimenos en os zaguers anyos s'ha feito un poder por actualizar os conoiximientos sobre a suya flora y vechetación con a realización de cuantas tesis doctorals y a publicación de dos libros.

O parque nacional ye una d'as zonas piloto a on se realizan mostreyos d'o prochecto internacional d'investigación GLORIA, d'estudio a luengo plazo d'a flora alpina pa evaluar os impactos d'o cambio climatico sobre a biodiversidat de l'alta montanya d'a Tierra.

Vechetación

Vechetación d'a val d'Ordesa.

En o parque se produce una mezcla d'influyencias climaticas que fan que apareixcan distintas clases de comunidaz vechetals. Asinas, tenemos dende vechetación mediterrania present en as partis mas baixas como en Anyisclo u Escuaín, pasando por a submediterrania d'as crenchas pedregosas calcarias y reixecos por o viento, u os «puzos d'oceaneidat» con presencia de plantas propias d'ambients mas amanaus a la Cantabrica, y rematando con a vechetación d'ambient alpino d'as puntas alteras.

S'han cuaternau 112 especies vechetals, estando as mas diversificadas os pastos y os praus, seguidas d'as que colonizan as rocas y as gleras y d'as selvas. O 75% d'as comunidaz vechetals son habitats d'importancia comunitaria, d'as que cuatre son prioritarias pa a suya conservación en a Unión Europea.

As selvas ocupan tasament un 20% d'a extensión d'o parque. En o piso montano (800-1700 m de altura) se troban a saber-las faus comuns (Fagus sylvatica), abez (Abies alba), pins royos (Pinus sylvestris), caixicos (Quercus subpyrenaica) y trémols (Populus tremula), con menor presencia de abetochas (Betula pendula), fraixins de fuella gran (Fraxinus excelsior), ixalencas (Salix elaeagnos), abillaneras (Corylus avellana) y mesmo carrascas (Quercus rotundifolia) en a parti mas baixa, mientres que en a francha superior, dica os 2000 m, domina o pin negro (Pinus uncinata). O matiguero dica os 1800 m ye dominau por o buixo (Buxus sempervirens).

En os pastos d'altaria (entre 2000 y 2700 metros) dominan a palleta de prau (Festuca nigrescens) y o cerriello dulce (Festuca gautieri subsp. scoparia) y ye una d'as millors zonas d'o Pireneu pa veyer a famosa flor de nieu (Leontopodium alpinum) que estió o simbolo d'o parque nacional y se troba protechida, como todas as especies vechetales d'o parque.

Fauna

A marmota fue reintroducida mientres o sieglo XX en o Pireneu francés.

O Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols aculle una variada fauna fruito d'os diferentes habitats que incluye y d'a suya condición mugant entre a Europa Continental y a Mediterrania. S'han contabilizau 50 especies de mamiferos (1 extinta), 153 d'aus (entre residents y no residents), 8 d'anfibios, 19 de reptils y 6 de peixes (2 adintro d'o parque nacional y 4 en as mugas d'ste).

O sarrio (Rupicapra rupicapra) cuala población en o parque ye arredol d'os 700 eixemplars, encara que en os zaguers anyos s'ha reduciu a población como consecuencia d'as malautías prevocadas por episodios de queratoconchuntivitis y pestivirus. O curzo (Capreolus) que ha pasau d'estar acotolau a livel local a meyaus d' sieglo XX a poseyer una creixient población en l'actualidat, a superpoblada presencia d'o chabalín (Sus scrofa) chunto con dos recient «recuperaus» (o en vías de estar-lo) como en son o ciervo (Cervus elaphus), que pareixe querer tornar en a suya evident expansión pirenenca y l'onso pardo (Ursus arctos), cuala chicota población pirenenca (25-32 eixemplars) s'ha deixau palpiar en l'interior d'os sectors mas salvaches d'o espacio protechiu. A ixo cal adhibir una graniza variedat de chicoz mamiferos como as loiras (Lutra lutra), rabosas (Vulpes), chinetas (Genetta genetta), marmotas (Marmota marmota), gatos montesinos (Felis silvestris), fuinas (Martes), lirons (Glis glis), taixons (Meles meles), esquiruelos (Sciurus vulgaris), ratos de mont (Apodemus sylvaticus), furons (Mustela putorius), ratetas pirinencas (Microtus gerbei), musaranyas (Soricidae) u ratas d'augua (Galemys pyrenaicus).

Trencauesos, una d'as especies mas representativas d'o parque.

Dende l'anyo 2014 se ye reintroduciendo con exito a craba montesina (Capra pyrenaica) en o Parque Nacional d'os Pireneus. En os anyos siguients, bels especímens s'han trasmudau ta o Parque Nacional d'Ordesa, concretament ta a val d'o río Ara.

En lo referent a l'avifauna, en as selvas d'o parque nacional se troban especies como o gallo montesín (Tetrao urogallus), con chicotas poblacions en a suya mayoría y pa o suyo bien desconoixidas, o muchuelo de pinada (Aegolius funereus), recientement redescubierta, o picauguacero negro (Dryocopus martius), picauguacero (Picus viridis), picatroncos faixau (Dendrocopos leucotos), crabero (Strix aluco), cholibeta (Otus scops), gallineta ciega (Caprimulgus), rei d'as barzas (Troglodytes troglodytes) y pintaparet (Tichodroma muraria).

Os cinglos y arias d'alta montanya son habitat d'o trencauesos (Gypaetus barbatus), una d'as aus mas grans d'a planeta que ha trobau en o Pireneu en cheneral y en ista val en particular un d'os suyos postreros y mas consolidaus refuchios. I ye present tamién l'alica crabitera (Aquila chrysaetos), o depredador mas considerable d'os cielos d'o parque, o vueitre (Gyps fulvus), ocasionalment o vueitre negro (Aegypius monachus), a voleta (Neophron percnopterus), milaneta (Milvus milvus), esparvero negro (Milvus migrans), alica blanca (Circaetus gallicus), toz éls depredadores de l'abundant marmota (Marmota marmota), d'a perdiz charra (Perdix perdix) u d'a escasísma perdiz blanca (Lagopus muta), cualas poblacions en as zonas altas d'as vals d'Ordesa y Verde tasament plegan a la vintena d'eixemplars.

Entre os a saber-los anfibios presents destaca a rana pirinenca (Rana pyrenaica), endemismo d'o Pireneu descrito en a decada de 1990 con eixemplars d'o parque, que vive en torrents d'augua limpia u o guardafuents (Calotriton asper), indicador d'a pureza d'as auguas d'o parque.

Galería d'imáchens

• 
  Breca de Roldán.
• 
  Clavillas de Cotatuero.
• 
  A Val d'Ordesa dende a Senda d'os Cazadors.
• 
  Circo de Soaso y a Cola de Caballo.
• 
  Salto d'augua d'a Cueva.

Referencias

• Datos: Q741610
• Multimedia: Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido / Q741610