Historia de Crimea
A historia de Crimea se caracteriza por a converchencia d'influencias que dimanan tanto d'as estepas euroasiaticas como d'os Balcans y Anatolia y l'afluencia y transito de diferents pueblos d'orichens dispars. Bi ha textos escritos referents a la Peninsula de Crimea dende l'antiguedat y o mesmo pai d'a Historia, Herodoto parla d'os habitants d'a peninsula. En a historia de Crimea se veye una dicotomía entre a costa sudeste, (d'influencia mediterrania), y o resto d'a isla, (relacionato con o mundo d'as estepas euroasiaticas).
Crimea en l'antiguedat[editar | editar código]

En l'antiguedat yera conoixita como Taurica u Taurida, d'o griego Ταυρίς, Ταυρίδα. As zonas montanyosas d'a costa sud yeran habitatas por un pueblo que recibió o nombre de tauri y as rechions interiors yeran habitatas por os scitas, consideratos como invasors posteriors a los tauri y a los cimerios que vivioron a lo norte d'a peninsula.
En o sieglo V a.C os griegos encomenzoron a creyar colonias en as costas de Crimea. Os dorios de Heraclea fundoron Χερσόνησος (Khersonesos) en l'actual Sebastopol y os chonios de Mileto fundoron Feodosiya y Panticapaeum (tamién dito Bosforo). En l'anyo 348 a.C amaneixió o Reino d'o Bosforo Cimerio, que tenió relacions con Atenas. A fins d'o sieglo II a.C o rei scita Esciluro establió a suya capital en Neapoli (actual Simferopol; o Reino Scita de Neapoli estió a zaguera entidat politica importancia que tenioron os scitas.,[1] pero ya con muita influencia cultural griega, y fue sozmeso a vasallache por Mitríades d'o Ponto.
O Reino d'o Bosforo Cimerio esdevinió tributario de Roma y dimpués fue anexionato. Os romans fundoron a colonia de Charax pa defender Khersonesos. Encara en tiempos de Nerón os gobernador Plautio Silván Elián habió d'intervenir contra os scitas,[1] que de cabo quan representaban un periglo pa Khersonesos.
Invasions barbaras y presencia bizantina[editar | editar código]

Quan o Imperio Román cayó en decadencia Crimea fue invadita u ocupata por diferents pueblos como os godos (anyo 250), os hunnos (376), os bulgaros (dende o sieglo IV dica sieglo VIII), os gazaros (sieglo VIII), o estato d'a Rus de Kiev (sieglos X y XI), os cumans (1050) y os mongols (1237). Os bizantins preboron de mantener u reconquerir os territorios costers d'o sud. En a decada de l'anyo 830 baixo o mandato de Teofilo os territorios recuperatos por os bizantins fuoron organizatos como o Thema Chersōnos o Thema de Khersón. A mitat d'o sieglo X a part oriental de Crimea fue conquiesta por Esviatoslau I de Kiev y esdevinió part d'o principato de Tmutarakan adintro d'a Rus de Kiev. En ixos tiempos os varegos d'a Rus de Kiev y os bizantins de Kherson entroron en contacto, contactos que reflecta a traducción aragonesa d'o "Libro de los Emperadors":
En l'anyo 988 o principe Vladimir I de Kiev destruyó a ciudat bizantina de Kherson u Chersones. Os Venecians fundoron colonias por tota a costa: Cembalo (Balaklava), Soldaia (Sudak), Cherco (Kerch) y Caffa (Feodosiya).
En o sieglo XIII a Republica de Chenova prenió o control d'estas colonias, controlando o comercio d'a Mar Negra por dos sieglos. Tamién en o sieglo XIII os territorios d'o Thema de Khersón no ocupatos por os chenoveses s'organizoron como o Principato de Teodoro con capital en Doros y a primerías part d'o Imperio de Trapisonda. As zonas interiors yeran baixo control d'o Khanato d'a Horda d'Oro, scisión d'o Imperio Mongol. En as zonas interiors se creyará una nueva identidat etnica arredol d'un nuclio poblacional cumán gobernato por una clase dirichent d'orichen mongol y de relichión musulmana, os tartres de Crimea. En o sieglo XIII Frai Haitón menciona como "Tierra Gazera" en La Flor de las Ystorias d'Orient probablement a tota a peninsula de Crimea, car os chenoveses no perdioron ixas colonias en tiempos d'o Imperio Mongol y d'o Khanato d'a Horda d'Oro y las mantenioron dica que o Imperio Otomán las invadió con a intención de tener continuidat territorial con o Khanato de Crimea.
Khanato de Crimea[editar | editar código]

En o sieglo XV os habitants d'o interior y norte de Crimea s'organizan como un khanato autonomo, o Khanato de Crimea, que resistió més tiempo que atros khananos tartres a presión d'o Imperio Ruso por tener a protección d'o Imperio Otomán. En o sieglo XVIII Catarina II de Rusia s'encerrina en ixamplar o Imperio Ruso por o sud a costa d'o Khanato de Crimea, rematando por conquerir tota a peninsula de Crimea en l'anyo 1783.
Crimea en o Imperio Ruso[editar | editar código]
Dimpués de l'anexión encomenzó a cambiar a estructura etnica d'a población. Fuoron fundatas nuevas ciudatz, muitos rusos y cristians d'atras nacionalidatz s'establioron en Crimea, y muitos tartres crimeus emigroron a lo Imperio Otomán. O Imperio Ruso teneba Sebastopol una important base naval. En a Guerra de Crimea (1854-1855) os angleses, franceses asitioron esta base naval. En o periodo zarista a costa sudeste de Crimea esdevinió un important puesto de vacanzas pa os rusos, destacando Yalta.
Periodo sovietico y actual[editar | editar código]
Dimpués d'a Revolución Rusa se creyó a Republica Socialista Sovietica Autonoma de Crimea dentro de Rusia en a que os tartres crimeus yeran minoritarios. A invasión alemana d'a URSS dió esperanzas a los nacionalistas tartres crimeus y colabororon en gran part con os invasors alemans. Crimea estió scenario d'unas operacions en as que briló o chenio melitar d'Erich von Manstein, con una brilant victoria alemana en a Batalla de Sebastopol, ciudat presa por os alemans o 4 de chulio de 1942. Tartres crimeus d'ideyolochía panturquista siguioron a los alemans en a suya campanya por o Caucas. Manimenos os alemans habioron de retirar-sen d'o Caucas y de Crimea. A colaboración d'ixos tartres con os alemans fue a excusa que posó Stalin pa deportar-los ta Asia Central en mayo de 1944, suprimindo-se a republica socialista sovietica autonoma, que esdevinió una simple oblast dentro d'a Republica Socialista Sovietica de Rusia.
En l'anyo 1954 esta oblast pasó a depender d'a Republica Socialista Sovietica d'Ucraína. En febrero de l'anyo 1991 fue reestablito o estatuto de "Republica Socialista Sovietica Autonoma", pero dentro d'Ucraína, que poco dimpués declaró a independencia. En a Ucraína independient s'ha permeso de tornar dende Asia Central los tartres crimeus, que se suposa que yeran uns 250.000 ya a primerías de l'anyo 1994.
Referencias[editar | editar código]
- ↑ 1,0 1,1 Guillermo Fatás Los escitas. Historia 16
- ↑ Libro de los Emperadors
Bibliografía[editar | editar código]
- André Sellier, Jean Sellier "Atlas de los pueblos de Europa Central". Acento editorial.