Tartaros de Crimea

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Tartaros de Crimea
Bandera d'os tartaros de Crimea
Tartaros de Crimea
Población total
472.337
Rechions con comunidaz importants
Crimea 248.200[1]
Uzbekistán 150.000
Turquía 50.000
Rumanía 24.137
Idiomas
Tartaro de Crimea
Relichión
Islam
Pueblos relacionaus
Pueblos turquicos
Mapa

Porcentache de tartaros en a rechión de Crimea

Os tartaros de Crimea son o grupo etnico de luenga turquicas y relichión musulmana orichinato en Crimea, con una diaspora en Rumanía, Bulgaria, (a mayor part d'os tartaros de Dobrucha) Turquía y Uzbekistán.

Historia[editar | modificar o codigo]

A suya etnochenesi se troba cuan os Cumans u Quipchaks, pueblos turquicos que habitaban as estepas d'Ucraína y Sud de Rusia fuoron sozmesos a los mongols en o sieglo XIII y se creyó o Khanato d'a Horda d'Oro, que dimpués se trestalló en bellas parz, estando-ne o Khanato de Crimea una, la que mes duró. En los sieglos d'existencia d'os khanatos os dominadors mongols prenioron a luenga turquica local d'os Cumans y a relichión musulmana d'os vecins meridionals. Os Cumans tamién s'islamizaban y con lo tiempo en as diferents zonas antigament habitatas por os Cumans amaneixeban diferents identidaz etnicas gobernatas por una clase dirichent musulmana con suposato orichen mongol. Os rusos los deciban tartaros, termin que aplicaban como sinonimo de musulmán. Os ostrogodos, os esclavos y part d'os griegos de Crimea s'asimiloron a los tartaros.

Con l'anexión de Crimea por part de l'Imperio Ruso en 1772-1783 a población cristiana d'a rechión fue trasladata d'a peninsula a las rechions que o gubierno prebaba de desembolicar, y esto encara fació abanzar mes a tartrización: muitos griegos d'a costa se convirtioron a l'Islam.

Os zars fomentoron a immigración eslava a principios d'o sieglo XIX. Alavez muitos tartaros de Crimea emigraban a l'Imperio Otomán, feito que s'acceleró en a Guerra de Crimea (1853-1856). Beluns d'os actuals tartaros de Dobrucha descienden d'os que se'n fuoron en ixos tiempos. Como resultato d'un sieglo de dominio ruso a población tartara baixó dende os 500.000 inicials dica uns 200.000 individuos.

A principios d'o sieglo XX cualques tartaros de Crimea se facioron adeptos d'o panturquismo y emigroron individualment ta l'Imperio Otomán. Dimpués d'a Revolución Rusa os tartaros emigraban ta Turquía en collas chicotas. En 1980 34.000 habitants de Turquía s'identificaban como tartaros encara.

Cuan os sovieticos establioron a Republica Autonoma de Crimea en 1912 os tartaros no yeran que o 25 %, a mayor part d'a población yera rusa u ucrainesa. Os nacionalistas tartaros se posoron de part de l'exercito alemán cuan en a Segunda Guerra Mundial ocuporon Ucraina y parte de Rusia.

En 1944 os tartaros que quedaban en Crimea fuoron deportatos por a colaboración de part d'ellos con os alemans. A metat morioron de camín ta Asia Central. Principalment fuoron reasentatos principalment en Uzbekistán. Encara que un decreto sovietico de 1967 los rehabilitó colectivament no lis permitioron de tornar ta Crimea, on nuevos rusos y ucraineses ya ocupaban o suyo puesto.

Con a caita d'o comunismo y a desaparición d'a URSS o gubierno ucrainés ha permeso que os tartaros tornasen ta Ucraina con a esperanza que se posasen en contra d'as pretensions d'a Federación Rusa, que quiere recuperar esta peninsula. Encara que a decisión de permitir-lis de tornar se prenió en noviembre de 1990, no s'ha levato a la practica dica o periodo entre 1991-1996.

D'acuerdo con o censo de 2001 os tartaros yeran o 12.03% d'a población de Crimea. En a crisi d'Ucraína y Crimea de 2014 os tartaros crimeus s'han aliniau con o gubierno ucrainés y s'han oposau a la mayoría rusa que deseya a integración de Crimea en Rusia.

Referencias[editar | modificar o codigo]

Bibliografía[editar | modificar o codigo]