Semana Santa
A Semana Santa u Semana de Pasión ye a conmemoración anyal en que o calandario cristiano remera a Pasión, Muerte y Resurrección de Chesús de Nazaret. Por ixo, ye un periodo de gran actividat liturchica t'as confesions cristianas. Prencipia con o Domingo de Ramos, que remera a dentrada de Chesucristo en Cherusalem y remata o Domingo de Pascua u Domingo de Resurrección. Sindembargo, en bels puestos gosa escomencipiar ya o viernes d'antes (Viernes de Dolors) y en belatros se gosa considerar parte d'a mesma o Lunes de Pascua.
Ye a zaguera semana d'a Cuaresma, y o Domingo de Pascua prencipia un nuevo periodo liturchico. A Semana Santa tien celebracions propias que fan remerar a institución d'a Eucaristía en o Chueves Santo, a Crucifixión de Chesús y a suya Muerte o Viernes Santo y a suya Resurrección en a Vichilia Pascual en a nueit d'o Sabado Santo ta o Domingo de Resurrección.
Entre a Semana Santa se pueden veyer a-saber-las muestras de relichiosidat popular en tot o mundo, destacando as procesions y as representacions d'a Pasión.
Celebracions d'a Semana Santa
[editar | modificar o codigo]A Semana Santa incluye cuantas celebracions:
- o Viernes de Dolors, ye o viernes d'antes d'o Domingo de Ramos.
- o Sabado de Pasión
- o Domingo de Ramos, que remera a dentrada de Chesús en Cherusalem.
- o Lunes Santo
- o Chueves Santo, que celebra a zaguera cena.
- o Viernes Santo, que remera a crucifixión.
- a Veilada Pascual u Vichilia Pascual en a nueit d'o Sabado Santo, que celebra a nueit d'a Resurrección.
- o Domingo de Pascua, que celebra a Resurrección.
- o Lunes de Pascua.
Triduo Pascual
[editar | modificar o codigo]
Os días mas importants d'a Semana Santa son os que fan parte d'o clamau Triduo Pascual: O Viernes Santo, en que se remera a muerte de Cristo, Sabado Santo, en que se conmemora a Cristo en o sepulcro y o Domingo de Pascua de Resurrección. Tamién ye muit important a Viespra d'o viernes, o Chueves Santo, día en que a Ilesia catolica remera a institucción d'a Eucaristía. En os oficios d'ixe día se reserva o Santismo Sacramento en un puesto que s'apresta a esprés en a ilesia, clamau molimento, dica l'oficio d'o día siguient, permitindo a toz os Fidels l'Adoración personal u comunitaria.
Calendatas d'a Semana Santa
[editar | modificar o codigo]A semana santa prencipia o domingo de Ramos y remata o Domingo de Resurrección u Pascua de Resurrección. A calendata d'a Semana Santa ye variable y pende en o calandario lunar. As ilesias occidental y oriental fan servir calandarios diferents ta determinar o día d'a Pascua (o calandario gregoriano en Occident y o calandario chuliano en Orient), y por ixo se celebran en calendatas diferents.
Historia
[editar | modificar o codigo]A primers d'o sieglo IV i heba en a cristiandat una gran confusión sobre cuan s'heba de celebrar a Pascua cristiana u día de Pascua de Resurrección, con motivo d'o cabodanyo d'a resurrección de Chesús de Nazaret. Ta par d'alavez i heba collas de practicants que feban servir os suyos propios calculos. Ya en o Concilio d'Arlés (en l'anyo 314), s'obligó a toda a Cristiandat a celebrar a Pascua en o mesmo día, y que ista calendata heba d'estar fixada por o Papa, que ninviaría epistolas a todas as ilesias de l'orbe con as instruccions necesarias. Sindembargo, no todas as congregacions siguioron istos preceptos. En o Primer Concilio de Nicea (en l'anyo 325) se plegó a la fin ta una solución ta ista cuestión. En él s'establió que a Pascua de Resurrección s'habría de celebrar complindo unas determinadas normas:
- Que a Pascua s'heba de celebrar en domingo.
- Que no heba de coincidir con a Pascua chodiga, que se celebraba de traza independient d'o día d'a semana. (D'ista traza se pribaban os paralelismos u confusions entre as dos relichions).
- Que os cristianos no celebrasen nunca a Pascua dos vegadas en o mesmo anyo. Isto tien a suya explicación porque l'anyo nuevo prencipiaba en o equinoccio de primavera, por o que se vedaba a celebración d'a Pascua antes de l'equinoccio reyal (antes d'a dentrada d'o sol en Aries).
Sindembargo, siguió habendo-ie diferencias entre a Ilesia de Roma y a Ilesia d'Alexandría, si bien o Concilio de Nicea dio a razón a os alexandrinos, estableixendo-se o costumbre de que a calendata d'a Pascua se calculaba en Alexandría, que lo comunicaba a Roma, y ista difundiba o calculo t'a resta d'a cristiandat.
A la fin estió Dionisio lo Exiguo (en l'anyo 525) qui dende Roma convenció d'as bondaz d'o calculo alexandrino, unificando-se a la fin o calculo d'a pascua cristiana.
A Pascua de Resurrección ye a l'atro domingo dimpués d'a primer Luna plena dimpués d'o equinoccio de primavera, y s'ha de calcular con a Luna plena eclesiastica; sindembargo, ista cuasi siempre coincide con a Luna plena astronomica. Por ixo, puet estar tan luego como o 22 de marzo, o tan tarde como o 25 d'abril.
En bels países se suspenden as fainas docents d'entre dos semanas que abracan dende o sabado anterior a o viernes santo dica o segundo domingo dimpués d'o viernes santo.
A Semana Santa en Aragón
[editar | modificar o codigo]Teruel
[editar | modificar o codigo].jpg)
En a provincia de Teruel destaca a Semana Santa d'o Baixo Aragón, mas que mas en as localidaz que s'engloban adintro d'a dita Rota d'o Tambor y d'o Bombo). Os nueu lugars que fan parti d'ista rota son Íxar, Calanda, Alcanyiz, Sant Per de Calanda, La Puebla d'Íxar, Urreya de Gayén, Albalat de l'Arcebispe, Alcorisa y Andorra.
A tradición pareixe que ranca fa a o menos 500 anyos, cuan se diz que os fiels trucaban os bancos de fusta en os templos y tanyeban os instrumentos de percusión a meyanueit d'o Chueves Santo. Bi ha documentos que amuestran que ya bi heba bombos y tambors en ista celebración baixoaragonesa en os sieglos XVI y XVII.
Bi ha, manimenos, bella diferencia en as diferents localidaz que fan a cadaguna unica. Asinas por eixemplo en Alcanyiz nomás se tanyen os tambors, pero no o bombo. A semana santa alcanyizana prencipia en Miércols Santo con as procesions d'o Nazareno y o Silencio en a que se trescruza a Plaza d'Espanya sobre un manto de tremonciello. Dimpués d'a procesión d'a Soledad ye cuan os vecins, en collas, salen tanyer o tambor toda a nueit.
En Calanda en cuentas de prencipiar a tanyer o Chueves Santo se fa en Viernes Santo a meyodía, chusto antis d'a procesión d'o Santo Entierro.
Una d'as procesions mas populars ye a d'o Calvario d'Albalat de l'Arcebispe, que se fa o maitín de Viernes Santo. En ista procesión os vecins, con tunicas negras, fan un recorriu por as carreras d'a localidat con as imáchens sagradas.
En Alcorisa ye famosa a representación d'o "Drama de la Cruz", a on que una colla de vecins escenifica os prencipals pasaches d'a Pasión y a Muerte de Chesús. Se fa tamién una representación, pero en iste caso d'a Baixada d'a Cruz, en Sant Per de Calanda en a ilesia d'o Salvador.
En Andorra a tradición ye puyar a l'armita d'o Cabezo de Sant Macario en a maitinada de Viernes Santo y baixar a la imachen d'o Cristo d'os Tambors enta a localidat. Son mullers as que gosan transportar a o Cristo mientres a resta de vecins tanyen tambors y portían tiedas.
En Urreya de Gayén se fa a procesión d'a Oración en o Huerto chusto dimpués de "romper la hora", recorrendo o lugar y rematando en o Calvario que se devanta sobre un chicot tozal.
Uesca
[editar | modificar o codigo]
En a capital uescana prencipia a semana Santa con a procesión d'as Palmas que ye declarada Fiesta de Intrés Turistico en Aragón, y organizada por l'Archicofradía de la Vera Cruz, fundada en 1587. Dica 1920 yera tradicional a "procesión de los mazos" que se feba toz os Martes Santos, y en a que se remeraba l'alcuentro entre Chesús y María Malena. En ista procesions os ninos que iban por debant d'a procesión, ditos "mata-chodigos", levaban cadagún dos mazos de fusta. D'atra man os Antigos Alumnos d'os Salesianos representan a Pasión de Cristo, estando a unica representación d'ista mena en a provincia. Un d'os actos mas importants ye a procesión d'o Santo Entierro a on que todas as cofadrías salen dende as ilesias de Sant Domingo y Sant Martín.
En Binéfar se fa a tardi de Domingo de Ramos a procesión de l'Alcuentro y en Ribagorza prencipian as festividaz o Miércols con a procesión d'as Beatas de Graus, conoixida como d'o Farolé, d'a que d'antis mas nomás feban parti as mullers.
En cuantas localidaz, como Abiego, Adauesca, Fonz, Cartirana, Graus, Boltanya u Tamarit de Litera, se celebran Vía Crucis en os que se recorren catorce estacions por ilesias y que muitas vegadas rematan en armitas en os arredols d'o lugar.
En Chaca ye tradicional a guardia romana, que s'establió en 1866 y que recorre o casco antigo d'a ciudat en as procesions que se i fan. En Castillón de Monegros se fa una representación d'a Crucifixión, a Baixada d'a Cruz y una procesión d'o Santo Entierro, en as que as feguras que representan a Cristo y a Virchen son articuladas. En Albalat de Cinca se pasa a os ninons tres vegadas por dencima d'o Santo Sepulcre ta privar-los de l'alferecía.
A nueit de Sabado Santo en muitos lugars d'o Pireneu se planta en a plaza mayor, en un forau o "mayo", pino u chopo a o que s'han quitau as brancas. Tamién se gosan fer as fiestas de quintos, que en cada lugar incluyen diferents celebracions. En Alcoleya por eixemplo os mozos pillan pollos en casa que dimpués soltan de nueiz en o baile y en Albelda se celebra o "baile de toya", a on os quintos viellos entregan tartas a os nuevos.
Zaragoza
[editar | modificar o codigo]
A Semana Santa d'a capital zaragozana ye declarada d'Intrés Turistico Nacional, estando un d'os puntos mas importants d'a Semana Santa en Aragón. Actualment son 24 codafrías as que procesionan en a Semana Santa de Zaragoza, estando a procesión d'o "Santo Entierro" en Viernes Santo a mayor concentración de bombos y tambors d'Espanya. D'iste acto fan parti todas as cofadrías d'a ciudat y ye organizau por a Sangre de Cristo, a mas antiga de todas.
Os pasos, que amostran toz os pasaches Semana Santa, incluyindo a muerte y resurrección de Chesús, son en muitos casos autenticas obras d'arte d'escultors como Tomas Llovet, José Alegre, José Palao, os chirmans Albareda, Félix Burriel u José Bueno. Destaca o Santismo Ecce-Homo, una talla anonima d'o sieglo XV.
En atros puntos d'a provincia tamién se pueden trobar tambors y bombos, herencio d'a Semana Santa baixoaragonesa. En muitos lugars un costumbre tipico celebrar l'"abajamiento" u baixada d'o Cristo d'a Cruz, acto en que os vecins quitan en as ilesias os claus a Cristo y los entregan, chunto con a corona d'espinas, a la Virchen, fendo dimpués por o lugar a procesión d'o Santo Entierro.
En bellas procesions como a de Borcha se troban os "alabarders", que son aduyaus por os "angelicos" en a Procesión d'o "Entierro Cristo". En Epila, dimpués d'a Misa se zarra o Sagrario y se da a clau a l'alcalde, que ha d'estar-se encerrau en a suya casa custodiando a clau dica o Domingo de Resurrección.
En Tarazona se fa dende antigo a procesión d'os "encasados", en a que a Cofadría d'o Santísmo Cristo d'o Rebate se sale dende a ilesia d'a Mercé. En Calatayú, bi ha tradición de fer a procesión d'o Santo Entierro dende o sieglo XV.
En Casp s'alza un trozo d'a cruz de Cristo de bels 48 centimetros, que fue trayida a la ciudat en 1396, en epoca d'o Papa Clement VII. A Vera Cruz ye o centro d'as celebracions de Semana Santa en a ciudat.
Mazadas
[editar | modificar o codigo]- Si en Semana Santa el cucut no canta, o ye que se ha perdido, o que el mal tiempo le espanta.
- Se pa Semana Santa no canta’l cucut, o ye muerto, o ye perdut.
- Si o tres de abril no canta o cuculo, u está muerto u está por morir.
- O día de san Benito pasa o cuculo o mar, y si no lo pasa, se queda dillá.[1]
Referencias
[editar | modificar o codigo]- ↑ (es) José Enrique Gargallo Gil:Los refranes meteorológicos en aragonés, en el marco de la paremiología románica, Alacet n°20, 2008, ISSN 0214-7602, p.11-31
Se veiga tamién
[editar | modificar o codigo]- Viacrucis
- Pascua de Resurrección
- Urbi et Orbi
- Gastronomía de Semana Santa
- Marcha Procesional
- Celebracions d'a semana santa:
- Semana Santa en Aragón:
Vinclos externos
[editar | modificar o codigo]
Se veigan as imáchens de Commons sobre a Semana Santa.- (es) Semana Santa en Aragón. CAI Turismo
| |
| Viernes de Dolors | Sabado de Pasión | Domingo de Ramos | Lunes Santo | Martes Santo | Miércols Santo | Chueves Santo | Viernes Santo | Sabado Santo | Domingo de Pascua | |
