Gadus morhua
| Gadus morhua | |
|---|---|
 | |
| Denominacions populars | |
Abadecho, Abadeixo
| |
| Estato de conservación | |
| Clasificación scientifica | |
| Animalia | |
Filo:
|
Chordata |
| Actinopterygii | |
| Gadiformes | |
| Gadidae | |
| Gadus | |
| G. morhua | |
| Descripción | |
Gadus morhua
Linné, 1758 | |
| Distribución cheografica | |
 | |
L'abadecho u abadeixo (Gadus morhua(Linné, 1758)) ye un peix bentopelachico d'a familia Gadidae, d'a orden Gadiformes y d'a clase d'os Actinopterygii muito consumiu por os europeus y obchecto de pesca comercial por o menos dende tiempos d'o Ligallo Hansiatico.
Zoonimia[editar | modificar o codigo]
L'abadecho no figura en textos medievals aragoneses ni en os peaches d'o Reino d'Aragón, por o que encara no yera obchecto de comercio ni consumo cheneralizau a primers d'o sieglo XV. Como peix pescau en l'Atlantico o suyo consumo habió d'estar introdueito dende l'ueste u lo norte dende Castiella, Navarra u Gascunya. En textos catalans as referencias a l'abadecho mes antigas conoixidas son d'o sieglo XVI. En Navarra y Aragón as referencias mes antigas a l'abadecho se remontan por o menos a primers d'o sieglo XVI ya en castellano. En belunas s'escribe abadexo, como se continará fendo en a segunda mitat d'o sieglo XVI y en o sieglo XVII, quan encara no existiba en castellano a j velar actual y pronunciaban y escribiban x en cuenta d'ella:
A denominación actual mes común en l'Alto Aragón ye abadeho, amprada d'o castellano abadejo y d'etimolochía poco segura. David A. Pharies considera que ye una creyación autonoma castellana con sufixo -ejo[2] (o equivalent a l'aragonés -ello), por o que derivaría d'a radiz abad. Tamién bi ha adaptacions d'este castellanismo como abadecho y abadeixo.
A primera forma ye una aragonesización d'a parola a seguindo seguindo equivalencias foneticas que ya se daban en l'aragonés d'as comunidatz aragonesas en parolas como panocha, ramucha, regacho, asnacho y los toponimos medievals Torricho y El Villarecho (tamién con sufixo -ejo en castellano), que en qualques casos presentan una terminación con j en castellano, ch en l'aragonés d'o sudueste y ll en l'aragonés d'a val de l'Ebro.
A segunda forma ye una adaptación con xeada admesa por l'Academia de l'Aragonés[3] y que se documenta en parlas de transición entre l'aragonés y catalán en Ribagorza Baixa y Litera.
Referencias[editar | modificar o codigo]
- ↑ (es) Manuel Gómez de Valenzuela: La vida de los Concejos aragoneses a través de sus escrituras notariales (1442-1775). Institución Fernando el Católico, Diputación de Zaragoza, 2009. ISBN 9788499110349
- ↑ (es) David A. Pharies: Diccionario Etimológico de Los Sufijos Españoles: Y de Otros Elementos Finales Volumen 25 de Biblioteca románica hispánica. Editorial Gredos, S.A., 2002. ISBN 8424923391, 9788424923396
- ↑ (an) Academia de l'Aragonés: Propuesta ortografica de l'Academia de l'Aragonés. EDACAR, 7. Zaragoza, 2010.
Referencias[editar | modificar o codigo]
Vinclos externos[editar | modificar o codigo]
Se veigan as imachens de Commons sobre Gadus morhua.
Wikispecies tiene un articlo sobre Gadus morhua.
