Diferencia entre revisiones de «Aragonés meridional»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Jpbot (descutir | contrebucions)
m replaced: Perine → Pirene (2)
mSin resumen de edición
Linia 8: Linia 8:
|rasgos=
|rasgos=
|bitalidat=<font color=red>'''Baixa'''</font>
|bitalidat=<font color=red>'''Baixa'''</font>
|escritors=[[Chuana Coscujuela]]}}
|escritors=[[Chuana Coscujuela]], [[Pedro Arnal Cavero]]}}


O '''semontanés''' ye más que más l'[[Idioma aragonés|aragonés]] d'o Semontano [[Pireneus|Pirenaico]], pero de feito ocupa terrenos d'o [[Prepireneu]] y no ye diferent de lo que se charraba en [[os Monegros]]. No existe una muga clara y neta ni con o [[Aragonés chaqués|chaqués]] ni con o [[Aragonés sarrablés|sarrablés]] ni con o [[Aragonés sobrarbés|sobrarbés]]. Se puede considerar a o [[Aragonés fovano|fovano]] como a forma de transición entre l'aragonés meridional y o [[Aragonés ribagorzano|ribagorzano]] y a o chaqués d'o quadrilatero [[Lerés]]-[[Frauca]]-[[Samianigo]]-[[Larrés]] como a forma de transición dende o chaqués enta l'aragonés meridional y l'[[aragonés d'a Tierra de Biescas]].
O '''semontanés''' ye más que más l'[[Idioma aragonés|aragonés]] d'o Semontano [[Pireneus|Pirenaico]], pero de feito ocupa terrenos d'o [[Prepireneu]] y no ye diferent de lo que se charraba en [[os Monegros]]. No existe una muga clara y neta ni con o [[Aragonés chaqués|chaqués]] ni con o [[Aragonés sarrablés|sarrablés]] ni con o [[Aragonés sobrarbés|sobrarbés]]. Se puede considerar a o [[Aragonés fovano|fovano]] como a forma de transición entre l'aragonés meridional y o [[Aragonés ribagorzano|ribagorzano]] y a o chaqués d'o quadrilatero [[Lerés]]-[[Frauca]]-[[Samianigo]]-[[Larrés]] como a forma de transición dende o chaqués enta l'aragonés meridional y l'[[aragonés d'a Tierra de Biescas]].

Versión d'o 12:47 4 may 2012

Plantilla:Variedatz aragonesas

O semontanés ye más que más l'aragonés d'o Semontano Pirenaico, pero de feito ocupa terrenos d'o Prepireneu y no ye diferent de lo que se charraba en os Monegros. No existe una muga clara y neta ni con o chaqués ni con o sarrablés ni con o sobrarbés. Se puede considerar a o fovano como a forma de transición entre l'aragonés meridional y o ribagorzano y a o chaqués d'o quadrilatero Lerés-Frauca-Samianigo-Larrés como a forma de transición dende o chaqués enta l'aragonés meridional y l'aragonés d'a Tierra de Biescas.

Ye más igual entre todas as comarcas (no existe o condicionant topografico de vals isolatas que permiten una evolución cada parzana/val a o suyo aire). As innovacions u las trazas más chenerals s'estendillan con facilidat por todas as comarcas semontanesas. Sindembargo tamién ye lo más castellanizato, por a mesma razón.

En as zagueras decadas a erosion lingüistica ha feito que os zaguers elementos aragoneses alzatos en as anyadas 1950-1960, s'haigan perdito en a suya más gran parte. Hue lo que se siente más que más ye como un castellán con l'articlo aragonés cheneral, o, os, a, as, a particla pronomino-adverbial en/ne, a construcción le'n, les ne, a preposición ta y o deminutivo –ed/-er eta.

Fonetica

  • Sonorización d'as xordas intervocalicas latinas fueras de casos isolatos de conservazión: forato, melico, parete, rete, que pueden trobar-sen mesmo que en o castellán de sustrato aragonés de Teruel.
  • Existen tamién casos, menos que os anteriors de sonorización d'a oclusiva tras liquida.
  • Se troban muito a sobén castellanismos foneticos: ocho, noche, ablar.
  • Cheada: o fonema -x- se pierde a sobén por a presión castellana y se torna -ch-, pero en bells lugars tot y que se pierde en cheneral, se mantién en o demostrativo ixe, ixa, ixo, ixos, ixas.
  • Tamién se troban muito cosas en común con o castellán rustico, vulgarismos, etc: haiga, faiga, vaiga (que contrasta con l'aragonés de bellas vals axials: haya, faya, vaya, pero que s'ha agafato pa l'aragonés estandard).
  • Podemos trobar aragonesizacions por hipercorrección: coniello en cuenta de conillo.

Morfolochía

  • A partícula pronomino-adverbial "i" ye perdita, fueras de casos de fosilización.
  • O deminutivo -et suena como /-ed/ u /-er/ seguntes as zonas.

Variedatz

Bibliografía


Dialectos de l'aragonés
Aragonés occidental | Aragonés central (centro-occidental y centro-oriental) | Aragonés oriental | Aragonés meridional


Variedatz meridionals de l'aragonés
Ayerbense | Aragonés d'o Semontano de Balbastro incluindo o Navalés | Aragonés d'o Viello Sobrarbe