Aragonés d'o Semontano de Balbastro
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Aragonés d'o Semontano de Balbastro | |
---|---|
Situación d'o semontanés de Balbastro | |
Localización cheografica | |
Estau | {{{estau}}} |
País | Aragón |
Rechión | {{{rechión}}} |
Parlau en | Semontano de Balbastro |
Lugars principals | Nabal, Lo Grau, Costeán, Balbastro, Castillazuelo, Salas Altas, Salas Baixas, Colungo, Alquezra, Adauesca, Santa María de Dulzis, Pozán, Peraltiella, Azara, Aflor, Abiego, Ponzano, Ascellas, Barbunyals y Biarche |
Estatus | |
Atras denominacions | {{{atras denominacions}}} |
Charradors | |
Oficial en | {{{oficial}}} |
Reconoixiu en | {{{reconoixiu}}} |
Regulau por | {{{regulau}}} |
Vitalidat | Meya |
Literatura | |
Escritors principals | Chuana Coscujuela |
Rasgos dialectals | Aragonés semontanés |
Clasificación lingüistica | |
Indoeuropea
| |
ISO 639-1 | {{{iso1}}} |
ISO 639-2 | {{{iso2}}} |
ISO 639-3 | {{{iso3}}} |
SIL | {{{sil}}} |
L'aragonés d'o Semontano de Balbastro ye l'aragonés semontanés que se charra en Nabal, Lo Grau, Costeán, Balbastro, Castillazuelo, Salas Altas, Salas Baixas, Colungo, Alquezra, Adauesca, Santa María de Dulzis, Pozán, Peraltiella, Azara, Azlor, Abiego, Ponzano, Ascellas, Barbunyals y Biarche.
No existe deseparación cheografica neta con atras variedaz d'aragonés meridional, o feito de fer ista distinción ye por razons cheograficas d'explicar os rasgos que se veyen es estudios filolochicos de cada comarca u parzana, caracters no necesariament diferents d'a comarca u parzana d'o costato.
Morfolochía
[editar | modificar o codigo]Existe articlo o, os, a, as, cheneral en aragonés. Manimenos en bels lugars trobamos dezaga vocal ro, ros, ra, ras:
- Antes de ra guerra
- Tiene ra casa aquí
Apareixe en o baixo Vero (Colungo, Buera, Guerta, Pozán, Castillazuelo), en Salas Altas, Salas Baixas, Rodellar, As Almunias). Tamién ye rechistrato en Biarche (ya no s'emplega), Sant Pelegrín, Val de Nocito, Coscullano y Abiego, ya fuera d'a comarca.
En Lo Grau, Nabal, Cosculluela de Fantova, Oz y Costeán existe a forma lo, los, la, las.
S'emplega o pronombre tos, como ye normal en a zona oriental, en cuenta de vos, l'orichinal, y que huei ye propio d'a zona occidental.
O present d'o verbo fer se fa como en aragonés estandar, a diferencia d'o semontano d'Ayerbe: foi, fas, fa, femos, fez, fan
O pasato imperfecto d'indicativo d'o verbo estar-ser en cambeo ha perdito a diftongación (en o güegal baixorribagorzano no diftonga) y se fa como en castellano: era, eras, era, eramos, eraz, eran
O preterito perfecto de subchuntivo se fa como en belsetán y benasqués: sía, sías, sía, siamos, siaz, sían.
O diminutivo -et se pronuncia /-ed/.
Como repuis de participios en –ato, -ito tenemos tozal de Lo Pingato, en o termin municipal de Costeán.
Se documenta l'uso d'a preposición cuentra, d'uso en textos medievals y que seguntes Chabier Tomás Arias debeba estar cheneral en os lugars en o curso d'os ríos Vero y Alcanadre.
Bibliografía
[editar | modificar o codigo]- Chesús de Mostolay: El aragonés en el Somontano de Barbastro. Aneto publicaciones, 2007
Variedatz meridionals de l'aragonés | ||
---|---|---|
Ayerbense | Aragonés d'o Semontano de Balbastro incluindo o Navalés | Aragonés d'o Viello Sobrarbe |