Toledo d'a Nata

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Toledo d'a Nata
Antigo municipio d'Aragón
A ilesia de Sant Chuan d'o Toledo d'a Nata, romanica d'o sieglo XII, lo monumento millor conoixiu de l'antigo municipio.
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca	Antigo municipio  Aragón  Uesca Sobrarbe
Capital	Sant Per
Municipio actual	A Fueva
Altaria  • Meyana	907 m.
Distancia  • 135 km	enta Uesca
Patrons	Asumpción de María
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau	Balbastro-Monzón Sobrarbe-Ribagorza
Coordenadas	42°24’ 0’’N 0°18’ 0’’E
Toledo d'a Nata Toledo d'a Nata en Aragón

Toledo d'a Nata (en castellano y oficialment, «Toledo de Lanata») va estar un municipio historico d'Aragón, en a provincia de Uesca y comarca de Sobrarbe, en a subcomarca natural y tradicional que ye a Fueva. O municipio se documenta dende os primers censos mudernos en 1842 dica la suya absorción en o municipio d'a Fueva en a decada de 1960. O territorio que ocupaba comprende la part mas oriental d'el que en a redolada se conoix como Baixo Penyas mas bels nuclios d'o sector norte d'a fondonada natural d'a Fueva.

O nombre de Toledo d'a Nata se composa de dos étimos, lo un que ye «a Nata» fa referencia a o río que naixe en a baixant d'a sierra Ferrera, a man d'o nuclio de Sant Chuan, y que constituye lo solo río permanent en a redolada (pus a resta son barrancos que i afluyen, y s'ixecan con mayor u menor frecuencia por os estiaches estacionals). A segunda radiz, «Toledo», fa referencia a una construcción defensiva documentada en a Edat Meya por alto d'o que huei ye Sant Chuan («Toledo/Toleto» ye una parola que en o vocabulario medieval hispanico designaba un tipo concreto de fortificación. Se suposa que la de Sant Chuan heba d'estar-ne un eixemplo). Manimenos, Toledo d'a Nata tamién ye o nombre que ha lo cerro en as garras d'o cual se troba o nuclio de Sant Chuan, y que en estando tan abrupto o paisache de a sierra Ferrera que domina a mayor part d'o territorio que forniba iste municipio, ye un mont visible dende tot puesto en a redolada, por o que cal pensar si no dimana o nombre d'ixe cerro y o d'o cerro d'o castiello.

Cheografía y movimientos

En primeras, feban parte d'o municipio os nuclios de Sant Per, Sant Chuan, a Cabezonada, l'Atiart y Fuent de Campo, en partindo por o Collau de Foradada un d'os lemites municipals con as Corz y a Foradada d'o Toscar, con o río d'a Nata por debaixo de Fuent de Campo fendo lo lemite con el que a part d'alavez yera o municipio de Tierrantona, y con o barranco de Fosau fendo de lemite con o municipio de Fosau. En ixas envueltas, o municipio quedaba compreso entre a lumera que achunta a punta d'a Ferrera con o cerro d'a Cuesta y collau d'o Ueso Santo de a man oriental, y o barranco de Fosau, incluyindo-se-ie a cabecera d'o río d'a Nata, o cerro que ha nombre Toledo d'a Nata, y o barranco d'a Sorda que o delimita en ueste.

Fosau s'achuntó con l'achuntamiento de Toledo en l'anyo 1842, aportando-le os nuclios de Fosau Baixo, Moliniás, a Marinyosa, a Mula y o Mediano, situando la nueva muga municipal en o puesto a on que huei a tiene o municipio d'a Fueva con o Pueyo d'Araguás, y con l'alavez municipio autonomo d'Arro en a Sierra d'Arro, por a on que en l'actualidat pasa la muga con l'Aínsa-Sobrarbe. En tot iste proceso, o municipio augmentó a suya población cuantiosament, dica superar-se os 400 habitants.

Evolución demografica

1362 f 1495 f 1842 1857 1860 1877 1887 1897 1900 - - 371 452 481 465 441 411 410

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 409 407 456 399 434 334 - - -

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 - - - - - - - - -

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 - - - - - - - - - -

1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE.

Evolución d'a población de Toledo d'a Nata dende 1857.

Os atros municipios absorvidos en a Fueva

• Clamosa
• Moriello de Monclús
  • Pallaruelo de Monclús
• Muro de Roda
• Mediano

Imáchens

• 
  Sant Chuan.
• 
  Puerta d'una casa en l'Atiart.
• 
  Moliniás
• 
  Fosau
• 
  Fuent de Campo
• 
  Capilleta en L'Atiart
• 
  Una casa en Moliniás
• 
  A redolada d'O Toledo d'A Nata, dende as Corz (part d'o vecino municipio de a Foradada d'o Toscar).

Se veiga tamién

• Hombre cerrudo.

• Datos: Q13050299