Pan (chenero)
| Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Pan | |
|---|---|
| Chimpancé común (Pan troglodytes) | |
| Denominacions populars | |
Chimpancés
| |
| Clasificación cientifica | |
| Eukaryota | |
| Animalia | |
Filo:
|
Chordata |
| Mammalia | |
| Primates | |
| Haplorrhini | |
| Hominoidea | |
| Hominidae | |
| Homininae | |
| Hominini | |
| Pan | |
| Descripción | |
Pan
OKEN, 1816 | |
| Distribución cheografica | |
| Amariello, verde, azul y morau subspecies d'o chimpancé común. Royo, o bonobo. | |
Pan ye un chenero de primaz hominidos hominins, en a subtribu d'os panins, propios d'as selvas y sabanas con arbolau de l'Africa sub-sahariana occidental y central, dende Senegal dica Tanzania,[1] enca que son mas frecuents en os países que arredolan o golfo de Guinea. Popularment se os conoix como chimpancés[2] (d'o francés <chimpanzé)[3].
En l'actualidat o chenero comprende dos especies reconoixidas; Pan troglodytes (o chimpanzé común) y Pan paniscus (o bonobo u chimpanzé pigmeu).[4]
Estudios cheneticos y inmunolochicos han demostrau que Pan ye o chenero vivo filochenicament mas amanau a Homo, en o cual nos trobamos os humans.[5] A diverchencia evolutiva de toz dos linaches, que ixo ye o zaguer antipasau común que compartiemos, s'ha datau en fa bels 5-6 millons d'anyos.[6] Os chimpancés y os humans compartimos aproximadament o 96% d'o nuestro chenoma.[5]
Descripción
[editar | modificar o codigo]Son animals diurnos y tienen costumbres arboricolas u semi-arboricolas, gosando pasar en o suelo cuasi o 50% d'o tiempo que son dispiertos.[4][6] Os eixemplars chóvens son mas arboricolas que no es adultos.
Son animals socials, y viven en grupos complexos (sociedaz) con numeros d'individuos que bailan d'entre 15 y 150. En a especie P. troglodytes, os grupos s'agregan y se disgregan estacionalment, desfendo-se en grupichons mas chicorrons, tot seguindo una estratechia que os primatologos denominan «de fisión-fusión».[7][8]
Referencias
[editar | modificar o codigo]- ↑ (es) Chimpancés; consultada o 30 de septiembre de 2012.
- ↑ (an) Diccionario aragonés-castellano-catalán. Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de 2024 (accesible vía web).
- ↑ (es) Voz «chimpancé» en o Diccionario de la Real Academia Española, consultau o 30 de septiembre de 2012.
- ↑ 4,0 4,1 (es) CHALINE, Jean (1997). Del simio al hombre. Ediciones AKAL. ISBN 978-84-460-0588-9.
- ↑ 5,0 5,1 (es) La secuencia del genoma del chimpancé muestra que comparte un 96% con el humano, consultau o 30 de septiembre de 2012.
- ↑ 6,0 6,1 (es) ARSUAGA FERRERAS, Juan Luis y MARTÍNEZ MENDIZÁBAL, Ignacio (1998). La Especie Elegida. Ediciones Temas de Hoy. ISBN 84-226-7547-1.
- ↑ (es) Homínidos contemporáneos, consultada o 30 de septiembre de 2012.
- ↑ (es) Estrategias conductuales entre los machos de un grupo de Alouatta palliatta, consultau o 30 de septiembre de 2012.
Se veiga tamién
[editar | modificar o codigo]Vinclos externos
[editar | modificar o codigo]
Se veigan as imáchens de Commons sobre Pan.
Wikispecies tiene un articlo sobre Pan (chenero).